Du lịch cộng đồng gắn với nghề dệt truyền thống tạo thu nhập ổn định cho bà con ở Pù Luông

Từ 1/7/2025, xã Pù Luông (tỉnh Thanh Hóa) được sáp nhập từ các xã Thành Sơn, Lũng Niêm và Thành Lâm (huyện Bá Thước). Trước đó, theo Quyết định số 353/QĐ-TTg ngày 15/03/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt danh sách huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo giai đoạn 2021 - 2025, huyện Bá Thước (cũ) là một trong những huyện thuộc danh sách huyện nghèo giai đoạn 2021-2025.

Người dân xã Pù Luông đang tận dụng văn hóa bản địa đặc sắc để tạo sinh kế thoát nghèo. Nằm trong vùng lõi Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, làng nghề dệt thổ cẩm thôn Lặn Ngoài (xã Pù Luông) đang trở thành minh chứng sinh động cho việc bảo tồn giá trị văn hóa gắn với phát triển sinh kế bền vững.

Bà Hà Thị Lý - một nghệ nhân có nhiều năm gắn bó với nghề dệt thổ cẩm hiện đã từng bước ổn định cuộc sống và có nguồn thu nhập bền vững khi làm nghề dệt thổ cẩm, kết hợp phát triển du lịch trải nghiệm gắn với văn hóa bản địa.

Phát triển nghề dệt truyền thống kết hợp du lịch cộng đồng giúp bà con ổn định sinh kế

Nghề dệt thổ cẩm ở thôn Lặn Ngoài, xã Lũng Niêm, huyện Bá Thước (cũ) được hình thành từ khoảng năm 1749, đến nay đã có bề dày lịch sử gần 275 năm. Nằm trong vùng lõi Khu Bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, thôn Lặn Ngoài sở hữu cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, khí hậu trong lành, mát mẻ, là điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước. Bên cạnh tiềm năng du lịch, nơi đây còn được biết đến là vùng đất lưu giữ nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Thái được bà con trân trọng gìn giữ qua nhiều thế hệ.

Từ những đôi bàn tay khéo léo của phụ nữ địa phương, các sản phẩm thổ cẩm mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc không ngừng được hoàn thiện về chất lượng và mẫu mã, từng bước mở rộng thị trường tiêu thụ. Nhờ đó, nghề dệt không chỉ được bảo tồn mà còn trở thành sinh kế bền vững, tạo việc làm ổn định, góp phần nâng cao thu nhập, giảm nghèo và thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng địa phương.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, bà Hà Thị Lý chia sẻ, nghề dệt thổ cẩm được bà Lý học từ chính mẹ mình. Trước đây, gia đình bà chủ yếu làm nông nghiệp, trồng trọt và chăn nuôi, bắt đầu từ khoảng 14 tuổi, bà đã theo mẹ đi trồng bông, chuẩn bị nguyên liệu cho dệt vải.

Tuy nhiên, có một giai đoạn dài nghề dệt thổ cẩm bị mai một. Đến khoảng năm 2009, khi được các cấp, các ngành quan tâm, hỗ trợ tập huấn bà mới có điều kiện quay lại gắn bó một cách bài bản hơn.

Sự phát triển của làng nghề truyền thống không chỉ giúp người dân tăng thêm thu nhập mà còn góp phần gìn giữ những giá trị văn hóa đặc trưng. Ảnh: NVCC.

Theo bà Lý, từ khi gắn bó trở lại với nghề dệt thổ cẩm và kết hợp làm du lịch cộng đồng, cuộc sống gia đình đã có nhiều chuyển biến tích cực. Nếu như trước đây, nguồn thu chủ yếu phụ thuộc vào trồng trọt, chăn nuôi nhỏ lẻ, thu nhập bấp bênh, “được mùa mất giá”, thì nay nghề dệt đã trở thành nguồn sinh kế ổn định. Nhờ có đơn hàng thường xuyên từ khách du lịch và các đầu mối tiêu thụ, thu nhập đạt khoảng 4–5 triệu đồng mỗi tháng, nếu tháng cao điểm du lịch thì thu nhập sẽ ổn định hơn.

Không chỉ cải thiện kinh tế, nghề dệt còn giúp bà chủ động thời gian lao động, tận dụng được lúc nông nhàn. Quan trọng hơn, việc gắn bó với nghề truyền thống còn mang lại niềm tự hào, giúp bà và nhiều phụ nữ trong bản vừa có thu nhập, vừa góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc, tạo nền tảng cho phát triển sinh kế lâu dài và giảm nghèo bền vững tại địa phương.

Hiện nay, bà Lý chủ yếu dệt khăn quàng cổ, may áo và gối thổ cẩm. Đặc biệt, nhiều khách sạn, cơ sở lưu trú tại khu du lịch Pù Luông đã đặt bà dệt sản phẩm theo yêu cầu riêng, gắn logo và tên thương hiệu để làm quà tặng cho du khách. Nhờ đó, sản phẩm thổ cẩm không chỉ phục vụ nhu cầu truyền thống mà còn đáp ứng thị trường du lịch, nâng cao giá trị và đầu ra ổn định hơn.

Theo bà Lý, hiện một chiếc khăn dệt từ vải bông có giá dao động từ 200–250 nghìn đồng, còn khăn dệt bằng chỉ công nghiệp có giá khoảng 100–150 nghìn đồng/sản phẩm, mang lại nguồn thu đều đặn.

Không chỉ coi nghề dệt là kế sinh nhai, bà Lý còn ý thức rõ trách nhiệm gìn giữ nghề truyền thống. Với vai trò là nghệ nhân lớn tuổi, bà tích cực truyền dạy nghề cho con cháu và hỗ trợ hướng dẫn kỹ thuật cho phụ nữ ở một số xã lân cận.

Cũng theo bà Hà Thị Lý, nghề dệt thổ cẩm nơi đây đã có những thời điểm đứng trước nguy cơ mai một, lớp trẻ ít mặn mà với khung cửi. Nhờ sự phát triển của du lịch Pù Luông, cùng với những chính sách của Đảng, Nhà nước, và đặc biệt là việc triển khai Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025, nhiều lớp tập huấn đã được mở, hạ tầng được đầu tư, giúp nghề dệt được quan tâm trở lại.

Mô hình này không chỉ giúp người dân địa phương nâng cao thu nhập, mà còn góp phần gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống, tạo nên nét riêng độc đáo, định vị thương hiệu Pù Luông trên bản đồ du lịch Việt Nam.

Du lịch trở thành “cầu nối” giúp nghề truyền thống có đầu ra ổn định

“Những năm gần đây, nhờ sự quan tâm của chính quyền địa phương, việc phát triển nghề dệt thổ cẩm ở thôn Lặn Ngoài gắn với khai thác lợi thế du lịch được quan tâm đang kể. Khi khu du lịch Pù Luông phát triển, nghề dệt thổ cẩm làng Lặn Ngoài cũng được du khách biết đến nhiều hơn. Du khách không chỉ mua sản phẩm làm quà lưu niệm mà còn trực tiếp xem, tìm hiểu quy trình dệt, thêu truyền thống, qua đó giúp việc mua bán trở nên tấp nập, giá trị sản phẩm được nâng lên rõ rệt.

Cùng với sự quan tâm, hỗ trợ của cấp trên, nghề dệt thổ cẩm tại Pù Luông đang từng bước được khôi phục và phát huy, vừa bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc, vừa giúp người dân có thêm sinh kế, cải thiện thu nhập và hướng tới giảm nghèo bền vững”, bà Lý chia sẻ.

Bà Lý cho biết, cùng với sự phát triển của du lịch cộng đồng, nghề dệt thổ cẩm không chỉ tạo thêm việc làm cho phụ nữ, người cao tuổi mà còn mở ra sinh kế cho cả hộ gia đình. Nhiều người tham gia vào các khâu khác nhau như giới thiệu sản phẩm, hướng dẫn du khách trải nghiệm dệt thổ cẩm, bán hàng lưu niệm, qua đó tăng thêm thu nhập ngay tại địa phương. Du lịch trở thành “cầu nối” giúp nghề truyền thống có đầu ra ổn định, đồng thời tạo động lực để bà con gắn bó hơn với khung cửi, xem việc giữ nghề cũng chính là giữ kế sinh nhai lâu dài.

Bà Hà Thị Lý tham gia truyền dạy nghề cho con cháu và hỗ trợ hướng dẫn kỹ thuật cho phụ nữ ở một số xã lân cận. Ảnh: NVCC.

Những sản phẩm thổ cẩm của bà con nơi đây trước kia chủ yếu phục vụ sinh hoạt thường ngày như chăn, màn, áo váy... nhưng cùng với sự phát triển của du lịch cộng đồng, nghề dệt đã có thêm cho mình hướng đi mới. Dịp cuối năm này nhiều đơn hàng không chỉ đến từ các du khách về đây, mà nhiều hộ dân đã chủ động quảng bá lên mạng xã hội để bán hàng.

“Không chỉ làm nghề để mưu sinh, đây là sự tiếp nối giữa các thế hệ. Việc truyền lại kỹ thuật dệt, thêu cho con cháu không chỉ giúp giữ gìn nghề truyền thống mà còn tạo sinh kế ngay tại quê hương, góp phần cải thiện đời sống, thay đổi tư duy làm ăn và mang lại hướng đi bền vững cho người dân địa phương”, bà Lý cho biết.

Phương Anh