Người thổi hồn cho thổ cẩm Cao Bằng
Từ nhỏ chị Trần Thị Xuân Quỳnh (Tổ 1, phường Tân Giang) đã có niềm đam mê với những những họa tiết hoa văn tinh tế của nghề thêu thổ cẩm. Ý thức được sự mai một của nghề dệt, thêu và in hoa văn bằng sáp ong truyền thống, chị quyết tâm khôi phục giá trị bằng cách 'thổi hồn' cho thổ cẩm qua dự án 'Sắc màu thổ cẩm miền Non nước'.
Gặp chị Xuân Quỳnh tại nhà riêng, đúng lúc chị đang miệt mài thêu tay những họa tiết còn lại cho mô hình bộ trang phục dân tộc Lô Lô để khoác lên những con búp bê xinh xắn. Chị Quỳnh tâm sự: Tôi có một bộ sưu tập búp bê mặc trang phục dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao đỏ, Dao tiền, Lô Lô, Sán Chỉ và Kinh. Ngoài ra, tôi còn sản xuất các sản phẩm thủ công như túi xách cói dệt thổ cẩm, túi xách thêu, ví thêu, móc treo chìa khóa thêu tay, bùa cầu an, khăn thổ cẩm, quả còn trang trí, trang phục dân tộc cách tân thêu tay. Tất cả các sản phẩm đều là kết tinh của nghệ thuật dệt, thêu tay và in hoa văn bằng sáp ong được tạo nên từ bàn tay khéo léo của người thợ thủ công tại địa phương.
Chị Trần Thị Xuân Quỳnh miệt mài thêu tay từng họa tiết cho mô hình bộ trang phục dân tộc Lô Lô để khoác lên những con búp bê xinh xắn.
Khi được hỏi lý do đam mê với dự án “Sắc màu thổ cẩm miền Non nước”, chị Xuân Quỳnh chia sẻ, niềm đam mê của chị bắt nguồn từ chính tình yêu đối với quê hương Cao Bằng và những giá trị văn hóa truyền thống mà cha ông để lại. “Chúng tôi không chỉ đơn thuần là sản xuất sản phẩm, mà còn là một hành trình kết nối những giá trị văn hóa truyền thống với cuộc sống hiện đại”, chị Quỳnh nhấn mạnh về mục tiêu của dự án. Vì vậy, dự án tập trung vào việc tạo ra các sản phẩm thủ công mỹ nghệ từ thổ cẩm mang đậm dấu ấn bản địa nhưng vẫn có tính ứng dụng cao, phục vụ đời sống hằng ngày của người dân và du khách…
Cao Bằng có hơn 95% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có nhiều dân tộc khác nhau cùng sinh sống. Mỗi dân tộc lại có một hệ thống trang phục riêng biệt, phản ánh rõ nét phong tục, tập quán và thẩm mỹ của mình. Để có thể thực sự “thổi hồn” văn hóa dân tộc vào từng bộ trang phục, chị Xuân Quỳnh dành nhiều tháng trời rong ruổi khắp các bản làng của người Tày, Nùng, Mông, Dao, Lô Lô… từ vùng cao Trùng Khánh, Bảo Lạc đến những bản xa ở Hà Quảng, Thạch An. Ở mỗi nơi, chị lắng nghe câu chuyện về ý nghĩa hoa văn từ các nghệ nhân cao tuổi, quan sát từng đường kim, mũi chỉ và ghi chép tỉ mỉ cách phối màu, kiểu dáng, chất liệu vải.
Chị Xuân Quỳnh cho biết thêm: Trang phục không chỉ để mặc, mà còn là ngôn ngữ kể chuyện về vị trí xã hội, về mùa vụ, về những quan niệm sống và ước vọng của mỗi cộng đồng. Mỗi đường kim, mũi chỉ là một dấu ấn văn hóa, được truyền qua bao thế hệ. Người Tày, Nùng ưa sắc chàm trầm, đường cắt may giản dị nhưng tinh tế. Người Mông nổi bật với váy xòe nhiều nếp, áo và tạp dề thêu tay sắc sảo, phối màu rực rỡ. Người Dao đỏ lộng lẫy trong sắc đen đỏ, đính hạt bạc và tua chỉ màu. Người Lô Lô duyên dáng với những mảng hoa văn hình học, đính cườm tỉ mỉ.
Hơn một năm, kể từ khi dự án được vận hành, với sự đồng hành của cấp ủy, chính quyền và sự ủng hộ của cộng đồng, Dự án “Sắc màu thổ cẩm miền Non nước” góp phần quan trọng vào việc bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, đưa hình ảnh Cao Bằng đến gần hơn với bạn bè trong và ngoài nước. Những sản phẩm của dự án có mặt tại nhiều sự kiện văn hóa du lịch trong và ngoài tỉnh như: Hội chợ du lịch quốc tế VITM Hà Nội; Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch các dân tộc vùng Đông Bắc lần thứ XI tại tỉnh Lạng Sơn; Chương trình Du lịch "Qua những miền di sản Việt Bắc" lần thứ XV - Bắc Kạn; Ngày hội du lịch thành phố Hồ Chí Minh; Triển lãm "Không gian Du lịch, di sản văn hóa, danh thắng và sản phẩm thủ công truyền thống Việt Nam" trong khuôn khổ Năm Du lịch quốc gia - Huế 2025"; Cuộc thi Robotic quốc tế VEX Robotics World Championship 2025 diễn ra tại Hoa Kỳ; Hoạt động triển lãm tuyên truyền văn hóa nhân Ngày Văn hóa, Di sản thiên nhiên năm 2025 Bách Sắc, Quảng Tây, Trung Quốc,...
Không chỉ mang sản phẩm đi xa, chị Xuân Quỳnh còn tận dụng các không gian văn hóa ngay tại quê hương để quảng bá sản phẩm của mình. Mỗi tối thứ Sáu hàng tuần, những con búp bê trong trang phục dân tộc, những món đồ lưu niệm từ thổ cẩm thu hút đông đảo người dân và du khách đến tham quan tại Phố đi bộ Kim Đồng. Gian hàng nhỏ giúp sản phẩm tiếp cận nhiều khách hàng hơn, trở thành nơi giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, nơi mỗi sản phẩm đều “kể” một câu chuyện về vùng đất non nước. Chị Lương Thị Hương, du khách đến từ Thanh Hóa cho biết: Tôi rất ấn tượng với họa tiết và màu sắc của sản phẩm. Vừa đẹp, vừa mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, đây có lẽ là món quà đặc biệt mà tôi sẽ đem về trong chuyến du lịch tại Cao Bằng. Mỗi sản phẩm đều độc đáo và làm tôi nhớ tới Cao Bằng.
Những sản phẩm búp bê trong trang phục dân tộc, những món đồ lưu niệm từ thổ cẩm thu hút đông đảo người dân và du khách đến tham quan tại phố đi bộ Kim Đồng.
Mặc dù, dự án nhận được sự tin tưởng và đồng hành của các nghệ nhân tài hoa từ các dân tộc Tày, Nùng, Mông, Dao trên địa bàn tỉnh, nhưng chị Xuân Quỳnh vẫn có những trăn trở về nguồn vốn để đầu tư vào nguyên vật liệu chất lượng cao, mở rộng quy mô sản xuất và quảng bá sản phẩm. Việc tìm kiếm và mở rộng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là trong bối cảnh cạnh tranh với các sản phẩm công nghiệp giá rẻ; tìm kiếm và đào tạo thế hệ kế thừa, nhất là người trẻ đam mê với nghề dệt thổ cẩm vẫn còn là một thách thức lớn.
Để xây dựng thương hiệu bền vững, chị Xuân Quỳnh nhấn mạnh: Chúng tôi sẽ xây dựng câu chuyện thương hiệu xoay quanh giá trị nhân văn và bảo tồn văn hóa, nhằm tạo ra một thương hiệu có dấu ấn riêng biệt, không thể trộn lẫn; tổ chức các hoạt động trải nghiệm để du khách có thể tự tay làm ra sản phẩm, qua đó hiểu và yêu hơn văn hóa Cao Bằng…
Dự án chú trọng vào nâng cao chất lượng sản phẩm để mỗi sản phẩm thực sự là một tác phẩm nghệ thuật; đẩy mạnh kênh bán hàng online, hợp tác với các sàn thương mại điện tử. Đặc biệt tìm cách liên kết với các tour du lịch, các khu du lịch cộng đồng, các homestay để sản phẩm có thể đến tay du khách một cách tự nhiên nhất.
Nguồn Cao Bằng: https://baocaobang.vn/nguoi-thoi-hon-cho-tho-cam-cao-bang-3179594.html
