Người trẻ mắc tiểu đường gia tăng, biến chứng ngày càng nguy hiểm

Tại Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Vĩnh Phúc, kết quả thăm khám cho thấy em thừa cân với BMI 25,7 (chỉ số bình thường của người châu Á là dưới 23), xuất hiện gai đen vùng cổ gáy, dấu hiệu điển hình của tình trạng kháng insulin.

Ảnh minh họa.

Xét nghiệm ghi nhận đường huyết lúc đói 7,26 mmol/L, HbA1c tăng tới 10,6% trong khi các tự kháng thể (Anti-GAD, ICA) âm tính. Dựa vào kết quả này, bác sỹ chẩn đoán em mắc đái tháo đường type 2, căn bệnh vốn được coi là của người trưởng thành.

Bệnh nhân được hướng dẫn điều chỉnh chế độ ăn, tăng cường vận động để giảm cân và cải thiện đề kháng insulin, kết hợp thuốc kiểm soát đường huyết, tự theo dõi đường máu tại nhà và tái khám định kỳ hàng tháng.

Theo BSCKI. Dương Thị Phương Thúy, Phó Giám đốc chuyên môn Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Vĩnh Phúc, đây là hồi chuông cảnh báo rõ ràng về tình trạng đái tháo đường type 2 đang ngày càng trẻ hóa, thậm chí len lỏi vào lứa tuổi học đường. Nếu trước đây bệnh thường gặp ở người trên 40 tuổi thì hiện nay, nhiều trường hợp được phát hiện ở lứa tuổi 14-15.

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc đái tháo đường đã tăng gấp đôi chỉ trong một thập kỷ: từ hơn 4% dân số năm 2012 lên gần 7,3% năm 2020. Tính đến năm 2024, ước tính có khoảng 7 triệu người Việt đang sống chung với căn bệnh này, trong đó hơn 55% đã có biến chứng, gồm 34% biến chứng tim mạch, 39,5% biến chứng về mắt và thần kinh, 24% biến chứng về thận.

Những con số này cho thấy gánh nặng bệnh tật ngày càng lớn, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn làm giảm chất lượng sống và tăng chi phí điều trị.

Bác sỹ Thúy cho biết, đái tháo đường type 2 ở người trẻ có cơ chế bệnh sinh khác biệt so với người lớn. Trong giai đoạn dậy thì, sự biến động của hormone tăng trưởng và hormone giới tính khiến tình trạng kháng insulin trở nên nặng hơn. Đồng thời, tế bào beta tuyến tụy ở người trẻ có khả năng bù trừ kém, dẫn đến suy giảm nhanh chức năng tiết insulin.

Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng trẻ có cha mẹ hoặc người thân mắc đái tháo đường sẽ có nguy cơ cao hơn.

Cộng với lối sống hiện đại ít vận động, ăn nhiều thức ăn nhanh, đồ ngọt, ngủ muộn và căng thẳng học tập, nguy cơ mắc bệnh càng tăng cao. Nhiều trường hợp bị chẩn đoán muộn vì triệu chứng không rõ ràng, đến khi phát hiện thì bệnh đã gây biến chứng như tổn thương mắt, thận, thần kinh hay tim mạch.

Để phòng ngừa và phát hiện sớm, các tổ chức chuyên môn như Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) và Hiệp hội Nội tiết Nhi khoa (PES) khuyến cáo cần tầm soát đái tháo đường cho trẻ thừa cân hoặc béo phì (BMI trên bách phân vị 85 hoặc >25) có thêm ít nhất một yếu tố nguy cơ như có người thân mắc đái tháo đường type 2, có dấu hiệu kháng insulin (gai đen, buồng trứng đa nang, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu), cân nặng khi sinh trên 4kg hoặc mẹ từng bị đái tháo đường thai kỳ.

Thời điểm tầm soát nên bắt đầu từ 10 tuổi hoặc khi trẻ bắt đầu dậy thì (nếu dậy thì sớm hơn), lặp lại mỗi 3 năm nếu kết quả bình thường, và thực hiện sớm hơn nếu trẻ tăng cân nhanh hoặc xuất hiện triệu chứng nghi ngờ.

Bác sỹ Thúy nhấn mạnh, việc phát hiện sớm đóng vai trò quyết định trong kiểm soát bệnh và ngăn chặn biến chứng. Khi được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời bằng chế độ ăn lành mạnh, tăng vận động, giảm cân và tuân thủ dùng thuốc, trẻ hoàn toàn có thể kiểm soát tốt đường huyết, tránh được các tổn thương nặng nề về sau.

“Cha mẹ không nên chủ quan khi thấy con tiểu nhiều, uống nhiều, sụt cân hoặc có vùng da sạm bất thường. Chỉ một xét nghiệm đường huyết đơn giản có thể giúp phát hiện bệnh sớm và bảo vệ sức khỏe lâu dài cho con em mình,” bác sỹ khuyến cáo.

Bệnh đái tháo đường type 2 đang không còn là “căn bệnh của người lớn”. Sự trẻ hóa nhanh chóng của bệnh phản ánh lối sống hiện đại thiếu lành mạnh ăn uống thừa năng lượng, ít vận động, phụ thuộc vào thiết bị điện tử và thiếu ngủ.

Tuy nhiên, bệnh hoàn toàn có thể được kiểm soát nếu được phát hiện sớm, điều chỉnh lối sống và điều trị đúng cách. Việc tầm soát định kỳ, đặc biệt ở trẻ thừa cân hoặc có yếu tố nguy cơ, chính là chìa khóa để ngăn biến chứng và giúp thế hệ trẻ duy trì cuộc sống khỏe mạnh, năng động và bền vững.

D.Ngân