Người trồng cà phê giỏi nhất Tây Nguyên

Bôn ba tìm giống

Có lẽ phải gọi là “rừng cà phê” mới đúng khi tôi đứng trước cái khoảng xanh chằn chặn cao gấp đôi thân mình. Lớp lớp những quả, cành đan kín. Những cơn gió mùa khô đang thổi rỗng cả vòm trời cũng chỉ lách nổi tới tôi vài tia yếu ớt. Thoáng chốc, cái khái niệm trong tôi về “vườn cà phê” truyền thống đã hoàn toàn đảo lộn.

Trong phòng khách chiếm nguyên tầng 1 của căn biệt thự trị giá gần 8 tỷ đồng, Cù Quốc Hùng kể cho tôi nghe hành trình 25 năm gắn bó với cây cà phê của gia đình anh.

Anh Cù Quốc Hùng bên vườn cà phê đạt năng suất 40 tấn quả tươi/ha. Ảnh: Ngọc Tấn

…Quê gốc ở Bình Định, năm 1984, gia đình anh đi kinh tế mới, đến vùng đất thôn 6 bây giờ. Năm 1995, phong trào trồng cà phê bùng nổ. Thấy hiệu quả của loại cây mới mang lại, anh là một trong những người đi tiên phong. Kỹ thuật chưa biết, giống cóp nhặt mỗi nơi mỗi loại nên dù thâm canh hết mức thì năng suất cũng chỉ đến 25 tấn quả tươi/ha là kịch trần. Được cái cà phê có giá, mỗi tấn quả tươi tương đương 1 cây vàng. Chưa kịp mừng thì bất ngờ bước sang niên vụ 1999, giá lao dốc thảm hại.

Nhận rõ vấn đề là nếu không nâng cao năng suất vườn cây trong điều kiện vật tư, công lao động liên tục tăng giá thì nghề trồng cà phê sẽ không tồn tại, anh Hùng miệt mài đi tìm giống mới. Sau quá trình khảo nghiệm với nhiều loại giống mà năng suất vườn cây vẫn không như ý muốn, anh rút ra kết luận: Nếu ươm giống bằng hạt thì sớm muộn vườn cây cũng sẽ bị thoái hóa. Chỉ có ghép chồi mới giữ được phẩm chất của cây mẹ mà không bị phân ly.

Nhưng vấn đề là lấy chồi giống nào để ghép? Qua tìm hiểu, nghe nói giống Thiện Trường ở Lâm Đồng cho năng suất rất cao, anh quyết định đến tận nơi tìm hiểu. Quả nhiên là chưa giống cà phê nào ở Gia Lai sánh được những phẩm chất của giống cà phê này. Năm 2013, anh Hùng bắt tay ghép cải tạo 1 ha đầu tiên với chi phí hết 70 triệu đồng nhưng tỷ lệ sống chỉ đạt 60%. Rút kinh nghiệm, năm sau anh cho ghép lại.

Hồi hộp dõi từng ngày, dù đã tìm hiểu kỹ, anh Hùng cũng bất ngờ với giống cà phê này: Chỉ năm đầu tiên đã cho 4-5 kg quả/cây và đến năm thứ 3 khi bước vào kinh doanh (sớm hơn cà phê ươm bằng hạt 1 năm) thì sản lượng đã đạt 25-40 kg/cây, thậm chí có cây đạt đến sản lượng nghe khó tin là 70 kg quả tươi! Bên cạnh năng suất vượt trội, giống Thiện Trường còn có những ưu điểm như: kháng tốt bệnh gỉ sắt và nấm hồng. Lượng phân bón cũng tiết giảm được khoảng 30% so với các giống cà phê khác nhưng năng suất vẫn ổn định. Ngoài ra, giống Thiện Trường còn dễ tuốt nên công thu hoạch có thể giảm được 10%.

Không giàu mới lạ!

25 năm gắn bó với cây cà phê, sau bao trăn trở, bao mùa vụ thăng trầm, đến nay, gia đình anh Hùng đã có 60 ha cà phê. Trong số 18 ha của riêng anh thì đạt năng suất 40 tấn quả tươi/ha có 8 ha, 10 ha còn lại đạt 35 tấn/ha trở lên. Theo hạch toán của anh thì với diện tích sản lượng 40 tấn, trừ chi phí còn lãi trên 200 triệu đồng/ha. Với những diện tích sản lượng đạt 35 tấn trở lên, anh lãi bình quân trên 160 triệu đồng.

Đó là chưa tính nguồn thu từ hồ tiêu trồng xen. Nếu lấy lãi cà phê bù vào công chăm sóc, thu hái thì mỗi ha trồng xen hồ tiêu, anh lãi nguyên tiền bán hồ tiêu 500 triệu đồng. Cứ tạm gác qua một bên nguồn lãi trồng xen thì với riêng 18 ha cà phê, niên vụ này, ước tính anh Hùng cũng lãi hơn 3 tỷ đồng. Trồng cà phê như thế mà không giàu thì mới… lạ!

Ngôi nhà của anh Cù Quốc Hùng. Ảnh: Minh Triều

Giống cà phê Thiện Trường do ông Lưu Công Bình (tỉnh Lâm Đồng) lai tạo gần 20 năm nay. Ưu điểm của giống cà phê này là thích nghi với đất bạc màu, nhiều sỏi đá; đất bauxit nghèo dinh dưỡng. Tỷ lệ nhân tươi đạt 3,8-4,3 kg; năng suất giai đoạn đầu tái canh khoảng 8-9 tấn nhân/ha.

Thông tin về Hùng “trồng cà phê khủng” dần lan rộng khiến nhiều người tò mò tìm đến. Và bây giờ thì không chỉ vì tò mò, nhiều đoàn là các công ty cà phê nhà nước đến tìm hiểu, học hỏi. Cứ nghĩ rằng Cù Quốc Hùng có bí quyết gì, hóa ra những gì anh làm, ai cũng có thể làm. Mức đầu tư cũng không quá cao như nhiều người vẫn nghĩ: mỗi ha chỉ gồm 21 m3 phân hữu cơ; phân hóa học bón 2 đợt mùa khô, 3 đợt mùa mưa… Tính ra, tổng mức đầu tư cũng chưa quá 100 triệu đồng.

Vấn đề mấu chốt ở đây là giống. Không chỉ cho năng suất cao, giống Thiện Trường còn cho phép bỏ qua một số công đoạn, tiết kiệm chi phí, giảm giá thành. Nói vậy nhưng cũng giống ấy, điều kiện thổ nhưỡng ấy, mức đầu tư ấy, chưa hẳn ai cũng đã đạt tới năng suất lý tưởng như vườn của anh Hùng. Thì chính trên quê hương của giống Thiện Trường, năng suất đạt cao nhất cũng chỉ đến 9 tấn nhân/ha. Và ngay tại thôn 6 này, tuy cũng có người đạt năng suất ngang mức cao nhất của anh Hùng nhưng chỉ trong diện tích hạn chế.

Canh tác 18 ha mà 8 ha cùng đạt năng suất 40 tấn quả tươi còn lại đều từ 35 tấn trở lên trong bối cảnh chung là mất mùa do hạn hán thì chỉ “độc nhất vô nhị” là Cù Quốc Hùng. Chắc hẳn còn phải có lòng yêu đất, yêu cây hơn người nữa mới làm nên những điều nhiều người khó làm được ấy?

Tình cờ mà tôi lại gặp Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch Công đoàn Công ty Cà phê 706 Lê Đình Hoàng khi ông dẫn công nhân đi tham quan vườn cà phê của anh Hùng. Là người đã từng gửi tâm thư lên Thủ tướng Chính phủ, trăn trở về nỗi “công nhân từng giàu lên nhờ cà phê nhưng bây giờ cũng nghèo đi vì cà phê”, tôi thấy gương mặt ông Hoàng lộ vẻ đăm chiêu.

Có lẽ những gì được nghe, được chứng kiến ở đây đã vượt quá sức tưởng tượng của ông. Thì tại công ty ông, vùng đất được coi là thổ nhưỡng thuận lợi mà năng suất cà phê tái canh phổ biến chỉ đạt tới 16 tấn quả tươi/ha; hiếm hoi mới có người đạt tới 20 tấn quả tươi/ha, tức chỉ mới bằng nửa năng suất cao nhất của anh Hùng.

“Tôi về sẽ áp dụng ghép giống cà phê này ngay trên diện tích cà phê riêng của mình, đồng thời sẽ đề nghị Công ty làm thí điểm 1 ha để từ đó nhân rộng”-ông Hoàng nói vẻ sốt sắng.

NGỌC TẤN