Nguồn cảm hứng lớn từ những công trình hạ tầng thế kỷ

Cùng với nhiều giải thưởng khác, Giải A Giải Báo chí quốc gia năm 2025 là minh chứng sống động cho định hướng đúng đắn của Báo Đầu tư. Ảnh: Tuấn Huy

Trăn trở với mũi đột phá hạ tầng

Tôi được Ban Biên tập Báo Đầu tư (nay là Báo Tài chính - Đầu tư) giao thực hiện loạt bài 5 kỳ: “Đột phá mở đường cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” ngay từ đầu năm 2024 với 2 yêu cầu chính.

Một là đánh giá, nêu bật được những bài học, kinh nghiệm trong quá trình xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông - lĩnh vực đã có bước tăng tốc ngoạn mục trong giai đoạn 2021-2025, từ đó gợi mở được những giải pháp triển khai có hiệu quả các công trình hạ tầng chiến lược, có tính chất xoay chuyển tình thế, chuyển đổi trạng thái với tầm nhìn trăm năm cho đất nước.

Hai là nội dung thể hiện vừa phải bám sát chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển mũi đột phá kết cấu hạ tầng giao thông; thực tế diễn biến trên các công trường trọng điểm, trong đó có tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông, nhưng vẫn phải có sự mềm mại nhất định để thu hút sự quan tâm của bạn đọc. Dung lượng loạt bài phải tối thiểu 4 kỳ với khoảng 10.000 chữ đủ truyền tải nội dung.

Mặc dù đã có tới 25 năm được phân công theo dõi lĩnh vực giao thông và có nhiều kinh nghiệm trong việc thực hiện các tuyến bài dài (năm 2016, tôi được giao thực hiện loạt 5 kỳ - Biến dạng tại dự án BOT giao thông, đạt Giải B Giải Báo chí quốc gia năm 2017; năm 2021, tôi được giao thực hiện loạt 5 kỳ - Xây dựng 5.000 km đường cao tốc - cuộc cách mạng về hạ tầng giao thông, đạt Giải B Giải Báo chí quốc gia năm 2021), nhưng khi bắt tay vào triển khai loạt bài này, tôi vẫn bị ngợp với độ lớn, sự phức tạp của đề tài.

Chỉ tính riêng số tài liệu liên quan đến đề tài được in ra đã lên tới gần 4.000 - 5.000 trang A4, bao gồm các nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc (từ Đại hội XII khi hạ tầng giao thông được xác định là mũi đột phá chiến lược); các đề án phát triển kết cấu hạ tầng giao thông; các quy hoạch phát triển 5 phương thức vận tải; báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, khả thi dự án đường bộ Bắc - Nam, đường sắt tốc độ cao; hơn 100 thông báo kết luận của Thủ tướng Chính phủ, Trưởng ban Ban Chỉ đạo Nhà nước các dự án giao thông trọng điểm.

Bên cạnh đó, xây dựng hạ tầng giao thông nói riêng, lĩnh vực giao thông - vận tải (GTVT) nói chung là ngành kinh tế kỹ thuật liên quan trực tiếp tới hoạt động của tất cả người dân. Các dự án GTVT tuy khô khan, nhưng nhận được sự quan tâm rất lớn của các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và cộng đồng doanh nghiệp.

Chính vì vậy, loạt bài “Đột phá mở đường cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” ngay khi lên ý tưởng đã được xác định là không dành cho số đông, mà hướng tới những nhà quản lý, xây dựng chính sách các nhà đầu tư trong lĩnh vực hạ tầng giao thông.

Yêu cầu đặt ra là mọi lập luận, đánh giá phải dựa trên các số liệu cụ thể, không nói suông, có tính khoa học, logic cao, nhưng vẫn phải đảm bảo tính hấp dẫn của một bài báo, không sa quá nhiều vào tính hàn lâm, trở thành một bài nghiên cứu.

Đây thực sự là kim chỉ nam giúp tôi không bị lạc vào ma trận tài liệu, đồng thời xây dựng được một kết cấu mạch lạc, logistics cho cả loạt bài 5 kỳ, đồng thời việc kể những câu chuyện, nhân vật cụ thể một cách hấp dẫn, hay sử dụng những chi tiết đắt sẽ giúp mềm hóa loạt bài. Một điều may mắn là, việc Ban Biên tập liên tục thúc giục đeo bám thực tế xây dựng các công trình hạ tầng giao thông trong 3 - 4 năm qua đã giúp tôi có nhiều câu chuyện hay, nhiều chi tiết đắt.

Đến cuối tháng 8/2024, lần đầu tiên Đề cương loạt bài được trình Ban Biên tập xem xét cho ý kiến. Sau khi chỉnh sửa lần 2 theo chỉ đạo của Ban Biên tập, đến tháng 9/2024, tôi chính thức bắt tay vào triển khai thực hiện loạt bài, trong đó bắt đầu từ việc tìm kiếm những nhân vật, câu chuyện vừa cụ thể, vừa có tính khái quát cao cho các vấn đề được nêu trong loạt bài.

Bài học về việc tiến độ thi công vượt qua nhiều giới hạn tại nhiều công trình giao thông không chỉ giúp Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng ) và các địa phương có được tâm thế tự tin khi bước vào đợt cao điểm thi đua 500 ngày đêm hoàn thành 3.000 km đường bộ cao tốc vào cuối năm 2025, cũng như tích lũy kinh nghiệm để triển khai các việc lớn, việc khó như Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam trong tương lai.

Đây là những chất liệu quan trọng được chọn lọc đưa vào loạt bài. Đến cuối tháng 11/2024, tôi chính thức nộp dự thảo loạt bài 5 kỳ với hơn 10.000 chữ lên Ban Biên tập.

Mặc dù đã rất cố gắng, nhưng loạt bài vẫn chưa tới tầm, chưa lột tả được những diễn biến thực tế và cả khát vọng lớn của cả nước trong việc tạo “đường băng cho nền kinh tế cất cánh”. Được sự động viên, góp ý, thậm chí trực tiếp chỉnh sửa của lãnh đạo Báo, loạt bài đã được định hình lại, chỉn chu hơn và có sức thuyết phục hơn. Đến giữa tháng 12/2024, loạt bài 5 kỳ: “Đột phá mở đường cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” đã được Ban Biên tập cho phép đăng tải.

Một sự trùng hợp thú vị là kỳ đầu tiên của loạt bài “Đột phá mở đường cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” được đăng tải chỉ sau 2 ngày Quốc hội bấm nút thông qua Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, mang theo những hy vọng của người dân cả nước về một tuyến đường sắt hiện đại xuyên Việt và cả dự cảm của Tòa soạn về sự phát triển lớn mạnh của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Hành trình đi - học - viết

Sau khi được đăng tải, loạt bài thu hút được sự quan tâm lớn của độc giả, trong đó có nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước, các chuyên gia tâm huyết với ngành GTVT, nhất là các đề xuất, kiến nghị về việc đẩy mạnh sắp xếp, tổ chức, tinh gọn bộ máy, lựa chọn nhân sự gắn với đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông.

Dù còn nhiều hạn chế về kiến thức, cũng như cách thể hiện, nhưng với thái độ xây dựng, ủng hộ chân thành, loạt bài “Đột phá mở đường cho Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” chính là những đóng góp thiết thực của Báo Đầu tư trong việc cùng với cả nước chung tay xây dựng những nền tảng vững chắc để sẵn sàng bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Một niềm vinh dự lớn đã đến với cá nhân tôi, vào dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), loạt bài “Đột phá mở đường cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” đã được trao Giải A Giải Báo chí quốc gia năm 2025. Đây cũng minh chứng cho sự định hướng chính xác của Ban Biên tập và kỹ năng biên tập thành thục của các biên tập viên thông qua việc chọn lọc đưa vào loạt bài các câu chuyện, các chi tiết một cách hợp lý, giúp loạt bài viết sinh động, tăng thêm sức thuyết phục.

Cần phải nói thêm, với tư cách là tờ báo kinh tế có uy tín, Ban Biên tập Báo Đầu tư luôn quán triệt, đốc thúc các phóng viên không những học tập; bám sát thực tế để các bài viết sinh động, mang hơi thở nhịp sống kinh doanh; đồng thời luôn lật đi lật lại vấn đề để có cách nhìn độc đáo, hai chiều.

Nếu như các buổi đào tạo được Tòa soạn tổ chức thường xuyên trang bị những kiến thức cơ bản về tài chính hoặc kỹ năng làm báo, thì những kiến thức thu lượm được từ việc tự học, suy ngẫm, hay qua những cuộc làm việc, các chuyến đi thực tế với những câu hỏi không giấu dốt chính là cách để phóng viên theo dõi một lĩnh vực như tôi nhanh chóng trưởng thành và không rơi vào lối mòn trong tư duy, cũng như cách thể hiện.

Trong thời gian làm báo của mình, tôi được lãnh đạo ngành GTVT, Ban Biên tập tạo mọi điều kiện để đi thực tế, theo sát hầu hết các đại dự án ở mọi miền đất nước. Không ít chuyến đi công trường bị lỡ độ đường phải ngủ ngay tại lán trại của các ban điều hành. Trong những đêm công trường nóng như rang, tôi được ưu ái dành cho chiếc giường có tấm đệm dày nhất, nhưng giấc ngủ luôn chập chờn bởi tiếng máy, nhịp lu rung mặt đường, cảm nhận sâu sắc về nỗi vất vả, cũng như tình người, tình nghề từ những người thợ cầu đường.

Bên cạnh đó, là người được giao nhiệm vụ phản ánh về đề tài GTVT, tôi luôn tâm niệm với tôn chỉ của Báo Đầu tư trong việc phải thực hiện tốt yêu cầu bám sát thực tế, đồng hành với doanh nghiệp trên tinh thần xây dựng, giải thích thỏa đáng, có lý có tình và nhất là không được giữ định kiến, tư duy theo lối mòn trong quá trình phản ánh, phản biện chính sách.

Đó có lẽ là yếu tố quyết định mang lại thành công cho Báo Đầu tư - một thương hiệu báo chí có uy tín, được vun đắp một cách kiên trì, bền bỉ bởi các hệ thế nhà báo trong suốt 34 năm qua.

Anh Minh