Nguy cơ suy giảm nguồn nước mặt do biến đổi khí hậu: Làm gì để ngăn chặn?

Việt Nam đang đối mặt với tình trạng suy giảm nguồn nước mặt cũng như nước ngầm do tác động của biến đổi khí hậu. Đó là khẳng định của Hội đồng Doanh nghiệp vì sự phát triển bền vững Việt Nam (Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI) tại Hội nghị “Tăng cường quản trị, bảo tồn tài nguyên nước vì mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu”.

Theo đánh giá của VCCI, hiện nay, tổng nguồn nước mặt (dòng chảy) ở Việt Nam ước đạt 830 - 840 tỷ m³/năm, trong khi nước ngầm khoảng 47,5 - 63 tỷ m³/năm.

Nhưng trên thực tế, chỉ khoảng 37% lượng nước sẵn có được tạo ra trên lãnh thổ Việt Nam, còn lại trên 60% phụ thuộc nguồn nước mặt từ ngoài lãnh thổ, khiến chúng ta dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu và các tác động xuyên biên giới.

Nguồn nước của Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ suy giảm do ảnh hưởng bởi biến đối khí hậu.

Theo đánh giá của các cơ quan chức năng, nước là mạch máu của nền kinh tế và đời sống xã hội, từ sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, đến sinh hoạt và dịch vụ. Nước sạch cũng là chìa khóa thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, trong đó có nước sạch; tiêu dùng - sản xuất bền vững; ứng phó với biến đổi khí hậu.

Mặc dù Việt Nam đã ban hành Luật Tài nguyên nước (2012, sửa đổi 2023) và các quy hoạch lưu vực sông nhưng việc giám sát và phối hợp liên ngành vẫn còn hạn chế.

“Quản trị tài nguyên nước là yêu cầu sống còn cho phát triển kinh tế, an ninh năng lượng, và cả ổn định xã hội. Nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đã tiên phong áp dụng các sáng kiến quản lý nước bền vững, cải tiến công nghệ tiết kiệm nước, tái sử dụng và tái tạo nước trong hoạt động sản xuất.

Tuy nhiên thách thức đặt ra là nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa đủ năng lực tài chính, thiếu công nghệ, thiếu cơ chế hỗ trợ để theo kịp. Vì thế, cần sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách, các tổ chức tài chính để lan tỏa, truyền cảm hứng và kết nối cộng đồng để cùng hành động”, ông Nguyễn Quang Vinh - Phó chủ tịch VCCI, Chủ tịch VBCSD nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Quang Vinh, Phó Chủ tịch VCCI.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Phấn, Giám đốc Trung tâm Giáo dục và Truyền thông môi trường, cũng cho biết, thời tiết ở Việt Nam ngày càng bất thường, không theo chu trình. Hạn hán, ngập lụt, xâm nhập mặn, sạt lở, bão lũ... có diễn biến phức tạp, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào sản xuất nông nghiệp của nước ta.

Đặc biệt, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu do có bờ biển dài. Nếu nước biển dâng 1m, 40% diện tích Đồng bằng sông Cửu Long, 10% diện tích Đồng bằng sông Hồng sẽ bị ngập, ảnh hưởng trực tiếp đến 20-30 triệu người dân.

Ngoài ra, với tốc độ xâm nhập mặn hiện nay, dự báo vào năm 2030, khoảng 45% diện tích của Đồng bằng Sông Cửu Long sẽ bị nhiễm mặn cục độ và gây thiệt hại mùa màng nghiêm trọng do lũ lụt và ngập úng. Nếu không có kế hoạch đối phó, phần lớn diện tích của đồng bằng sông Cửu Long sẽ ngập trắng nhiều thời gian trong năm và thiệt hại ước tính sẽ là 17 tỷ USD.

Ông Phấn nhấn mạnh, để bảo đảm an ninh nguồn nước trước tác động của biến đổi khí hậu, Việt Nam cần tiếp tục thực hiện tốt quản lý tổng hợp tài nguyên nước, bảo vệ và khôi phục các hệ sinh thái liên quan đến nước; hỗ trợ và tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong việc cải thiện quản lý nước và vệ sinh môi trường…

Còn theo ông Hoàng Việt, Giám đốc Chương trình Nước, Tổ chức WWF-Việt Nam, nước không chỉ là tài nguyên thiên nhiên, mà còn là nền tảng cho lương thực, năng lượng và sinh kế của hàng chục triệu người dân.

Đứng trước các tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu, khai thác thiếu kiểm soát cũng như ô nhiễm nguồn nước từ các hoạt động của con người, chúng ta đang phải chứng kiến sự suy giảm và khan hiếm nguồn nước cùng với các rủi ro trong đảm bảo an ninh nguồn nước. Điều này đòi hỏi cách tiếp cận toàn diện hơn, khoa học hơn trong quản trị nguồn tài nguyên thiết yếu này.

“WWF tin rằng chỉ khi có sự chung tay của tất cả các bên, từ Nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng đến báo chí thì an ninh nguồn nước mới được đảm bảo cho hôm nay và cho tương lai”, ông Hoàng Việt nói.

PHẠM DUY