Nguy hiểm khi tiêm insulin sai cách ở người bệnh tiểu đường

Người bệnh tiểu đường hoàn toàn có thể tự tiêm insulin tại nhà, nhưng để đạt hiệu quả nhất, cần biết cách lựa vị trí tiêm phù hợp và thao tác tiêm đúng cách. Nếu tiêm insulin sai cách sẽ gây nguy hiểm ở người bệnh tiểu đường.

Hôn mê, hạ đường huyết do tiêm Insulin sai cách

Các bác sĩ bệnh viện Nhân dân 115 (TP Hồ Chí Minh) vừa tiếp nhận một trường hợp hôn mê hạ đường huyết ở người bệnh tiểu đường do biến chứng phì đại mô mỡ.

Đây là người bệnh nữ, 69 tuổi, có tiền sử tiểu đường khoảng 7 năm nay, đang tiêm insulin hỗn hợp dạng lọ bằng kim với liều tiêm sáng 30 đơn vị; chiều 30 đơn vị. Người bệnh chỉ tiêm insulin tại một vị trí duy nhất ở bụng và thường xuyên có những lúc đổ mồ hôi, bụng cồn cào và tự hết sau khi ăn bánh, uống trà đường.

Khoảng 7 giờ trước khi nhập viện, sau khi tiêm 30 đơn vị insulin hỗn hợp nhưng quên ăn sáng, người nhà phát hiện người bệnh có dấu hiệu bủn rủn tay chân, sau đó hôn mê, tiêu tiểu không tự chủ và được đưa vào phòng khám địa phương thử glucose mao mạch 31 mg/dL và nghi ngờ có đột quỵ não kèm theo nên chuyển Bệnh viện Nhân dân 115.

Tại Khoa Cấp cứu - Bệnh viện Nhân dân 115, người bệnh trong tình trạng hôn mê sâu, sau khi thử glucose mao mạch là 43 mg/dL, người bệnh được truyền Glucose tĩnh mạch ngay lập tức. Sau đó người bệnh tỉnh táo hoàn toàn và chuyển vào Khoa Nội tiết để theo dõi.

Tại đây, sau khi thăm khám, các bác sĩ phát hiện người bệnh có một khối u mật độ mềm tại vị trí tiêm insulin vùng bụng và xác định đây là u phì đại mô mỡ do tiêm insulin ở cùng một vị trí trong thời gian dài. Ngoài ra, việc dùng kim tiêm insulin không đúng quy cách (kim U80 thay vì U100) làm liều tăng thành 37.5 đơn vị (liều chỉ định là 30 đơn vị). Bên cạnh đó, lọ insulin mà người bệnh đang dùng là loại được lắp vào bút tiêm insulin chứ không dùng kim rút từ lọ và tiêm.

Người bệnh tiểu đường có thể xoay đến các vùng khác nhau của bụng, giữ các vị trí tiêm cách nhau khoảng 2,54cm.

Phì đại mô mỡ nơi tiêm insulin là một biến chứng thường gặp ở người bệnh tiểu đường có tiêm insulin dưới da. Một số yếu tố góp phần gây phì đại mô mỡ như: Không luân chuyển vùng tiêm đúng cách; Tái sử dụng kim tiêm; Chỉ số khối cơ thể thấp; Dùng insulin tái tổ hợp từ người (human insulin); Thời gian tiêm insulin lâu (thường từ 6 tháng trở lên).

Nếu người bệnh tiêm insulin vào các chỗ phì đại mô mỡ, insulin có thể bị hấp thu nhanh hoặc chậm. Điều này dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm như tăng đường huyết quá mức, hạ đường huyết quá mức, tăng liều insulin bất hợp lý, nhiễm toan do ceton và có thể tử vong nếu tình trạng hạ đường huyết không được phát hiện kịp thời.

Các vị trí tiêm insulin

Người bệnh tiểu đường có thể xoay đến các vùng khác nhau của bụng, giữ các vị trí tiêm cách nhau khoảng 2,54cm. Hoặc người bệnh có thể tiêm insulin vào các bộ phận khác của cơ thể, bao gồm đùi, cánh tay và mông.

Ở bụng: vị trí thích hợp để tiêm insulin là bụng. Insulin được hấp thụ nhanh hơn và người bệnh cũng dễ dàng tiếp cận. Người bệnh hãy chọn một vị trí giữa đáy xương sườn và vùng mu, tránh xa khu vực xung quanh rốn khoảng 2,54cm. Ở các vùng tiêm, cần giữ sạch các mạch máu bị vỡ và giãn tĩnh mạch để không bị nhiễm trùng.
Ở đùi: Người bệnh tiểu đường có thể tiêm vào vùng trên cùng và bên ngoài của đùi, khoảng 10cm từ đầu chân xuống và 10cm từ đầu gối lên.

Ở cánh tay: sử dụng vùng mỡ ở mặt sau của cánh tay, giữa vai và khuỷu tay của người bệnh tiểu đường.

Lưu ý: Thay đổi vị trí tiêm mỗi lần tiêm. Nơi tiêm phải sạch, không có sẹo, viêm nhiễm. Rửa tay với xà phòng và nước sạch. Kiểm tra nhãn thuốc để đảm bảo đúng loại insulin cần tiêm. Gỡ nắp bảo vệ lọ insulin (nếu sử dụng lọ thuốc mới). Lăn lọ thuốc giữa hai lòng bàn tay cho đến khi đạt được dung dịch thuốc màu trắng đồng nhất (làm ấm và đồng nhất thuốc). Khử trùng màng cao su lọ thuốc bằng bông tẩm cồn. Lấy bơm tiêm ra và tháo nắp đậy bơm tiêm.

Ths. Lê Nguyễn Đình