Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương - người bạn chí tình

"Hay tin Trung ương thông báo anh đã mất. Tôi bàng hoàng nhớ lại những ngày đi tìm mỏ với anh ở Đội 41 sắt Hòa Duyệt, miền Tây Hà Tĩnh. Nắng nóng gió Lào, nhiệt độ ngoài trời hơn 40 độ C, mồ hôi chưa ra kịp đã bay hơi. Xong nhiệm vụ anh về Đoàn 20, tôi về Đoàn 213 tìm quặng sắt cho lò cao Hàm Rồng (Thanh Hóa). Bẵng đi một thời gian, gặp lại - anh và tôi cùng làm tiếp phẩm cho nhà bếp sinh viên. Thế mà, biết anh ốm rồi nay vĩnh biệt anh, tôi không đến được, vì tuổi cao sức yếu. Xin phép cùng gia đình và các cháu, bè bạn thông cảm cho tôi chỉ viếng vọng từ xa". Đây là những dòng chữ mà ông Nguyễn Ngọc Hạp, nguyên cán bộ Liên đoàn Trắc địa địa hình, viết về nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương.

Khiêm tốn, tôn trọng trật tự

Ông Nguyễn Ngọc Hạp kém nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương 1 tuổi. Từ tháng 4-1955 đến tháng 9-1955, ông Hạp theo học Trường Sơ cấp địa chất khóa đầu tiên ở khu vực Chùa Láng (Hà Nội). Ở đây, ông Hạp và hơn 100 người bạn khác từ khắp cả nước, cùng học với nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương.

Nói về nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương, ông Hạp nhìn nhận: "Anh ấy là người vô cùng thông minh, học giỏi, giản dị, quan tâm, yêu thương bạn bè, nhân viên; là cán bộ trưởng thành từ một nhân viên địa chất bình thường đến vị trí Chủ tịch nước".

Tâm sự với phóng viên Báo Người Lao Động, ông Hạp kể khi ở trường sơ cấp, ông và ông Trần Đức Lương chưa biết nhau. Sau khi ra trường, ông đi làm ở Nhà máy điện Lào Cai, rồi về xây dựng Khu Công nghiệp Gang thép Thái Nguyên. Đến năm 1959, khi được phân công về Đội địa chất 41 đi khảo sát quặng sắt ở Hòa Duyệt, huyện Vũ Quang, khu vực miền tây Hà Tĩnh, ông Hạp với nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương mới biết nhau.

Khi đó, ông Trần Đức Lương và ông Hạp đều là tổ viên ở tổ kỹ thuật. Trong một chuyến đi công tác, đội chia thành các nhóm đi khảo sát. Ông Hạp làm đo đạc nên đi trên núi, hễ chỗ nào có vết lộ địa chất thì cắm cờ rồi đo xuống dưới lòng đất. Một nhóm khác đi với chuyên gia Trung Quốc, trong khi ông Trần Đức Lương thì cứ đi một mình, vừa đi vừa gõ đá, vừa mô tả, ghi chép. "Tôi nhận thấy đức tính cần cù, tự lực của anh Lương từ ngày đó" - ông Hạp hồi tưởng.

Sau vài tháng công tác ở Hòa Duyệt, hoàn thành nhiệm vụ, ông Trần Đức Lương được cử về công tác tại Đoàn địa chất 20, còn ông Hạp được cử về Đoàn 213 tìm quặng sắt để xây dựng lò cao Hàm Rồng (Thanh Hóa).

Bẵng đi một thời gian, ông Hạp gặp lại ông Trần Đức Lương ở Trường Đại học Mỏ - Địa chất, cả hai học chuyên tu và cùng làm tiếp phẩm cho nhà bếp sinh viên của trường. Ông Hạp kể khi học ở trường, ông Trần Đức Lương là lớp trưởng lớp chuyên tu địa chất. Trường khi đó phải sơ tán lên học ở xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành, tỉnh Hà Bắc (nay là Bắc Ninh) và phải về Hà Nội xếp hàng để mua thực phẩm.

"Sáng sớm mùa đông hôm ấy, khoảng năm 1967-1968, trời rét lắm, khi đó cửa hàng thực phẩm chưa mở cửa. Tôi thấy một người đứng xếp hàng ở phía sau những chiếc rổ rá, gạch đá (mọi người để xí chỗ). Tôi tiến lại, nhận ra người quen, liền nói "anh và tôi đến sớm nhất, chưa có ai, sao không đứng lên vị trí đầu tiên, khi cửa hàng mở cửa thì là người mua hàng đầu tiên rồi về mà kịp đi học, đứng sau làm gì". Tuy nhiên, ông Trần Đức Lương đã không đồng ý và ngăn lại. Ông bảo "anh đừng có làm vậy, tôi và anh xếp hàng vào ngay sau đống rổ rá và gạch đá này, rồi chờ đến lượt mua hàng rồi để về kịp đi học"" - ông Hạp nhớ lại. Sau đó, ông Hạp và ông Trần Đức Lương đứng xếp hàng cho đến khi nhân viên cửa hàng thực phẩm mở cửa, mua được hàng rồi đạp xe trở về Thuận Thành.

"Khi đi học, anh ấy lúc nào thi hay kiểm tra cũng đều được điểm tối đa 5/5. Ngay cả khi lớp đang thi học kỳ, anh ấy cũng về Hà Nội để mua thực phẩm cho lớp. Anh Lương là người rất đàng hoàng, khiêm tốn, tôn trọng trật tự từ những ngày còn là sinh viên" - ông Hạp bày tỏ.

Nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương và ông Nguyễn Ngọc Hạp trong một lần gặp mặt. (Ảnh do nhân vật cung cấp)

Không hề quan cách!

Theo ông Hạp, cho đến khi có chức có quyền, ông Trần Đức Lương vẫn luôn giữ vững khí chất liêm chính và khiêm tốn đó. Ông Hạp nói khi ông Trần Đức Lương là Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất có tham gia học một lớp quản lý nhà nước do chuyên gia nước ngoài giảng dạy. "Mỗi buổi sáng, anh Lương lại cho một anh nhân viên tên là Nguyễn Cát ở phòng kế hoạch đi cùng ô tô với anh ấy để đến lớp. Tôi bảo với anh nhân viên kia sao không đạp xe đi mà lại ngồi xe với Tổng cục trưởng. Anh nhân viên kia nói "anh ấy cho đi cùng thì em đi". Điều đó cho thấy anh Lương rất giản dị, yêu thương nhân viên và không hề quan cách" - ông Hạp nhận xét.

Trong buổi trò chuyện với chúng tôi, ông Hạp ôn lại một kỷ niệm cách đây khoảng hơn 10 năm, tại một buổi kỷ niệm gặp mặt do Tổng cục Địa chất tổ chức. "Khi đó, tôi ăn ở phía ngoài, còn các lãnh đạo, nguyên lãnh đạo như anh Lương thì ăn ở phía trong phòng khách. Anh Lương nhìn thấy tôi liền cầm tay và bảo tôi vào ngồi ăn cùng. Tại bữa tiệc đó, chúng tôi chụp tấm ảnh làm kỷ niệm" - ông Hạp bồi hồi nhớ lại.

Ông Nguyễn Ngọc Hạp bồi hồi khi xem lại tấm ảnh kỷ niệm với người bạn, người lãnh đạo chí tình - nguyên Chủ tịch nước Trần Đức Lương. Ảnh: NGUYỄN THẾ

VĂN DUẨN