Nguyên nhân đằng sau thảm họa đường sắt tại Ấn Độ: Vấn đề sâu xa đằng sau lỗi kỹ thuật

Một lỗi tín hiệu khiến đoàn tàu chuyển nhầm đường ray là nguyên nhân gây ra vụ tai nạn ở miền đông Ấn Độ khiến gần 300 người thiệt mạng và hàng trăm người khác bị thương, các quan chức nước này cho biết hôm 3/6.

Các quan chức cũng đang gấp rút khôi phục dịch vụ đường sắt khi thảm họa làm dấy lên những lo ngại mới về an toàn và hiện đại hóa ở quốc gia đông dân nhất thế giới, nơi mạng lưới đường sắt đóng vai trò huyết mạch.

Bộ trưởng Đường sắt Ashwini Vaishnaw cho biết một lỗi trong hệ thống tín hiệu điện tử đã khiến đoàn tàu chuyển hướng và đâm vào một đoàn tàu chở hàng vào tối 2/6.

Vụ tai nạn thảm khốc khiến gần 300 người chết và hơn 800 người bị thương.

Ông Vaishnaw cho biết trong một cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn ANI của Ấn Độ tại hiện trường vụ tai nạn: "Sự thay đổi trong khóa liên động điện tử đã gây ra tai nạn này và ai đã làm điều đó và lý do là gì sẽ được biết sau khi điều tra".

Khóa liên động điện tử là một hệ thống tín hiệu phức tạp sắp xếp chuyển động của các đoàn tàu trên đường ray để ngăn chúng va chạm với nhau.

Vụ tai nạn đường sắt diễn ra ở bang Odisha, Ấn Độ đã khiến ít nhất 280 người thiệt mạng và hơn 800 người bị thương. Đây là một trong những vụ tai nạn đường sắt tồi tệ nhất trong lịch sử nước này.

Thủ tướng Narendra Modi đã tới Odisha vào hôm 3/6. Trong lời chia buồn gửi tới các nạn nhân và người nhà đăng tải trên mạng xã hội Twitter, ông viết: "Thật đau buồn vì vụ tai nạn tàu hỏa ở Odisha. Trong giờ khắc tiếc thương này, tôi xin được sẻ chia với các gia đình tang quyến. Cầu mong những người bị thương sớm bình phục". Khi đến địa điểm xảy ra tai nạn, ông Modi hứa rằng chính phủ sẽ "không bỏ qua bất kỳ khó khăn nào trong việc điều trị cho những người bị thương" và tuyên bố rằng những người chịu trách nhiệm sẽ "bị trừng phạt nghiêm khắc".

Các báo cáo ban đầu cho thấy một đoàn tàu chở khách đi từ Chennai đến Kolkata đã va chạm với một đoàn tàu thương mại đang dừng ở quận Balasore; một chuyến tàu chở khách khác tên Howrah Superfast Express sau đó đã đâm vào đống đổ nát, mặc dù trình tự chính xác của các sự kiện vẫn còn gây tranh cãi, BBC đưa tin.

Vụ việc đang được điều tra và các hoạt động cứu hộ đã dừng lại kể từ 2/6. Những người bị thương nặng đã được đưa đến bệnh viện lớn nhất của bang ở Cuttack, cách đó 3 giờ lái xe.

Hệ thống đường sắt của Ấn Độ được xây dựng vào thế kỷ 19, khi đất nước này còn là thuộc địa của Anh và phục vụ hàng triệu người mỗi ngày. Mặc dù đây là một phần quan trọng trong hệ thống giao thông của đất nước, nhưng từ lâu nó đã bị thiếu đầu tư và những vụ tai nạn chết người không phải là hiếm. Vụ tai nạn hôm 2/6 được coi là vụ tai nạn tồi tệ nhất từ đầu thế kỷ 21 cho đến nay.

Chính phủ của ông Modi gần đây đã công bố khoản chi tiêu lớn cho hệ thống giao thông và đường sắt, bao gồm các đoàn tàu tốc độ cao, được sản xuất trong nước giữa các hành lang vận chuyển chính.

Một trong những hệ thống đường sắt nguy hiểm nhất thế giới

Theo một cách nào đó, hệ thống đường sắt của Ấn Độ là một kỳ quan, ở chỗ nó kết nối một quốc gia rộng lớn với nhau, là một phương thức vận chuyển giá cả phải chăng phục vụ 13 triệu người mỗi ngày. Ngoài ra, nó kết nối dân số nông thôn lớn của Ấn Độ với các khu vực đô thị của đất nước.

Hệ thống đường sắt cũng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế sau khi ra mắt vào năm 1853, bởi vì nó có thể vận chuyển hàng hóa cả trong nước và quốc tế nhanh hơn nhiều so với phương tiện giao thông truyền thống. Ở một mức độ nào đó, nền kinh tế vẫn phụ thuộc vào vận tải đường sắt, mặc dù các tuyến đường bộ được mở rộng và ngành công nghiệp ô tô lớn đã làm tăng số lượng sở hữu xe hơi của người Ấn Độ từ 115 triệu vào năm 2009 lên 295 triệu vào năm 2019, theo một báo cáo từ Bộ Giao thông Vận tải Đường bộ và Đường cao tốc.

Tuy nhiên, người dân Ấn Độ vẫn phụ thuộc vào những chuyến tàu cũ kỹ, quá đông đúc của nước này cho mọi mặt của cuộc sống bất chấp số lượng lớn các vụ tai nạn và tử vong xảy ra trên tuyến đường sắt dài hơn 60.000km.

Vào tháng 10/2018, một đoàn tàu đã lao qua đám đông đang tụ tập để ăn mừng lễ hội Dussehra của người Hindu ở Amritsar, khiến ít nhất 59 người chết và ít nhất 57 người bị thương. Một số người đổ lỗi cho những người tham gia lễ hội đã tụ tập trên đường ray. Theo Reuters, các vụ trật bánh tàu hỏa đã gây ra các sự cố nghiêm trọng vào các năm 2005, 2011, 2016 và 2017, và vụ tai nạn đường sắt nghiêm trọng nhất ở Ấn Độ xảy ra vào năm 1981, khi một cơn lốc xoáy thổi bay 7 toa chở quá tải của một đoàn tàu chở khách xuống một con sông ở bang Bihar, phía đông bắc nước này.

Theo Cục Hồ sơ tội phạm quốc gia của Ấn Độ, có khoảng 100.000 ca tử vong liên quan đến đường sắt ở nước này từ năm 2017 đến năm 2021. Khoảng 69% trong số 2.017 vụ tai nạn tàu hỏa ở Ấn Độ trong khoảng thời gian đó là do trật bánh do thiết bị tín hiệu cũ và cơ sở hạ tầng kém bảo trì và lỗi của nhân lực, theo một báo cáo năm 2021 từ Cơ quan Tổng kiểm toán và Kiểm toán viên của Ấn Độ. Việc thiếu kinh phí hoặc từ chối sử dụng kinh phí để sửa chữa đường ray cũng góp phần gây ra những tai nạn đó.

Đường sắt Ấn Độ, doanh nghiệp đường sắt thuộc sở hữu của chính phủ, từ lâu đã trợ cấp để giúp giữ giá vé thấp; Theo Bộ trưởng Đường sắt Ashwini Vaishnaw, khoản trợ cấp của chính phủ lên tới khoảng 53% cho mỗi người đi lại trong năm tài chính 2019-2020.

Một thông báo rằng chính phủ sẽ tăng giá vé lên 14,2% vào năm 2014 đã thúc đẩy các cuộc biểu tình trên khắp đất nước, khiến nhiều người chiếm giữ các nhà ga và biểu tình trên đường phố để cố gắng ngăn chặn việc di chuyển. Với việc đa số người dân vẫn chưa thể bỏ ra mức giá cao hơn cho dịch vụ đường sắt, việc nâng cấp và cải tiến một hệ thống cũ kỹ, quá tải sẽ gặp rất nhiều khó khăn.

Sự việc hôm 2/6 lần nữa làm dấy lên vấn đề an toàn đường sắt vốn nóng bỏng tại nước này.

"Ấn Độ đã đạt được một số thành công trong việc làm cho các chuyến tàu an toàn hơn trong những năm qua, nhưng còn nhiều việc phải làm", Swapnil Garg, cựu quan chức của Cơ quan Kỹ sư Cơ khí Đường sắt Ấn Độ, nói với Associated Press. "Toàn bộ hệ thống cần được tổ chức lại và phát triển phân tán. Chúng ta không thể chỉ tập trung vào những chuyến tàu hiện đại và có những đường ray không an toàn".

Trong khi đó, chính phủ đang cung cấp các khoản thanh toán bằng tiền mặt cho các nạn nhân của vụ tai nạn và gia đình họ. Vào hôm 2/6, ông Vaishnaw đã tweet rằng các nạn nhân được hưởng 1 triệu rupee Ấn Độ cho người thân đã chết, 200.000 rupee trong trường hợp bị thương "nghiêm trọng" và 50.000 rupee cho những nạn nhân nhỏ tuổi – tương ứng khoảng 284 triệu đồng, 57 triệu đồng và 14 triệu đồng.

Nguồn: Vox, NBC

Vũ Khúc