Nguyên nhân kéo dài niên hạn 1.712 đầu máy, toa xe đường sắt trên 40 năm

Bộ GTVT đang lấy ý kiến các bộ, ngành dự thảo Nghị định mới liên quan đến quy định về niên hạn đầu máy toa xe đường sắt.

Theo Nghị định 65/2018, đầu máy và toa xe chở khách có niên hạn sử dụng tối đa 40 năm, toa hàng tối đa 45 năm và lộ trình thực hiện từ năm 2020. Do ảnh hưởng của dịch COVID-19, doanh nghiệp vận tải đường sắt gặp khó khăn nên Chính phủ ban hành Nghị định số 01/2022 điều chỉnh thời gian áp dụng niên hạn của phương tiện đường sắt đến cuối năm 2023.

Tuy nhiên, theo báo cáo của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) từ năm 2020 đến 2022, ngành đường sắt luôn trong tình trạng lỗ. Cụ thể, tính đến hết năm 2022, VNR lỗ 1.992 tỉ đồng (trên 3.104 tỉ vốn điều lệ), Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Hà Nội và Sài Gòn lần lượt lỗ 383 tỉ đồng, 392 tỉ đồng.

“Như vậy, VNR và các doanh nghiệp vận tải đường sắt cơ bản không còn vốn tự có để đầu tư, đồng thời cũng không đủ điều kiện vay vốn của các tổ chức tín dụng để đầu tư phương tiện giao thông đường sắt…” – Bộ GTVT cho hay.

Nhiều đầu máy, toa xe đang có thời gian sử dụng trên 40 năm.

Mặt khác, theo cam kết tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của LHQ về biến đổi khí hậu (COP26), đến năm 2050, Việt Nam sẽ chuyển đổi 100% đầu máy, toa xe phát điện đường sắt sử dụng nhiên liệu sạch, nhiên liệu tổng hợp, tức không phát thải khí nhà kính.

Như vậy, toàn bộ các đầu máy, toa xe đang có hiện tại của các doanh nghiệp đường sắt sẽ phải dừng hoạt động và thay thế mới toàn bộ trước năm 2050. Nếu thực hiện việc này theo quy định về niên hạn hiện hành, năm nay một số toa xe, đầu máy sẽ phải thay thế, và chỉ được khai thác tối đa là 27 năm nữa, tức thấp hơn niên hạn sử dụng. Theo cách ấy sẽ không đem lại hiệu quả kinh tế.

Số liệu thời gian sử dụng các đầu máy, toa xe.

Vì vậy, Bộ GTVT đề xuất trước mắt cho phép các đầu máy, toa xe hết niên hạn được hoạt động đến hết 31-12-2030. VNR cam kết chịu trách nhiệm toàn diện trước pháp luật về công tác đảm bảo an toàn của phương tiện giao thông đường sắt khi được kéo dài niên hạn sử dụng.

Về lâu dài, Bộ GTVT đang hoàn thiện báo cáo tổng kết 5 năm thi hành Luật Đường sắt 2017, định hướng sửa đổi quy định về niên hạn sử dụng phương tiện đường sắt. Mục tiêu là 2027 luật được thông qua thì doanh nghiệp có thời gian thích ứng với quy định mới.

Song song đó, Bộ GTVT sẽ sửa đổi các quy định dưới luật nhằm tăng cường kiểm soát chất lượng, an toàn kỹ thuật của các phương tiện có tuổi thọ trên 40 năm đối với đầu máy, toa xe chở khách, trên 45 năm đối với toa xe chở hàng theo hướng rút ngắn chu kỳ kiểm tra cấp giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường.

Hiện các doanh nghiệp đường sắt khai thác 258 đầu máy, 980 toa xe khách và 4.318 toa xe hàng. Theo quy định hiện hành, hết năm nay ngành sẽ phải dừng hoạt động 38 đầu máy, 1.472 toa xe hàng, 168 toa xe khách. Con số này dự kiến sẽ gia tăng nhiều trong các năm tới.

Đại diện VNR cho biết, trước khi đưa ra đề xuất trên đơn vị đã thành lập hội đồng đánh giá kỹ thuật phương tiện có tuổi thọ trên 40 năm. Qua đó nhận thấy nhiều nước không quy định chi tiết niên hạn sử dụng phương tiện đường sắt, chỉ quy định khung về an toàn, quản lý khai thác và chính sách phát triển đường sắt. Thời gian sử dụng đầu máy, toa xe do tổ chức, doanh nghiệp quản lý phương tiện quy định.

“Việc kiểm tra bảo trì, sửa chữa thường xuyên là yếu tố quyết định đảm bảo an toàn phương tiện khi vận hành”- đại diện VNR lý giải thêm.

GS.TS Lã Ngọc Khuê, nguyên Thứ trưởng Bộ GTVT, cho rằng trong giai đoạn hiện nay việc đưa ra một niên hạn cứng mang tính cào bằng cho tất cả các đầu máy hay toa xe là chưa phù hợp và cần phải xem xét điều chỉnh. Vì đường sắt Việt Nam đang khai thác, sử dụng 13 chủng loại đầu máy và trên 30 chủng loại toa xe.

Cạnh đó, ông đề xuất ngành đường sắt cùng sự phối hợp chặt chẽ với Cục Đăng kiểm Việt Nam để tiến hành các nhiệm vụ đăng kiểm chất lượng phương tiện đảm bảo an toàn chạy tàu.

VIẾT LONG