Nhà hát Kịch Việt Nam 'bội thu' giải thưởng tại sân chơi thử nghiệm

Cùng với đó, Nhà hát còn “ẵm” thêm 2 huy chương Vàng hạng mục nghệ sĩ và 3 giải thành phần sáng tạo Xuất sắc (đạo diễn, biên đạo múa, thiết kế ánh sáng).

Thành quả này là sự ghi nhận xứng đáng cho hành trình chuyển mình mạnh mẽ của Nhà hát, khi không ngừng sáng tạo và dấn thân vào những thử nghiệm táo bạo, nhằm góp phần thổi luồng sinh khí mới vào đời sống sân khấu Việt.

Vở diễn “Người đi dép cao su” đạt tác phẩm Xuất sắc

Thử nghiệm trong nghệ thuật sân khấu là hành trình sáng tạo đa chiều, xuyên suốt các phương diện: biên kịch, đạo diễn, diễn xuất, thiết kế mỹ thuật, âm nhạc, ánh sáng, âm thanh và ứng dụng công nghệ.

Trên ba trụ cột quyết định: biên kịch, đạo diễn và nghệ thuật biểu diễn, vở diễn Người đi dép cao su đã thể hiện sự đổi mới đầy thuyết phục, phá vỡ giới hạn cũ kỹ, được Hội đồng giám khảo cùng giới chuyên môn đánh giá cao.

Kịch bản Người đi dép cao su của nhà văn Algeria Kateb Yacine dày hơn 300 trang, với 1.800 câu thoại của hàng trăm nhân vật, nhưng đã được TS. NGƯT Lê Mạnh Hùng biên tập, cô đọng để diễn trong hơn 60 phút.

Đây vừa là thử thách, vừa là cơ hội sáng tạo, khi vở lướt qua lịch sử Việt Nam với những nhân vật anh hùng như Hai Bà Trưng, Triệu Trinh Nương, Đinh Bộ Lĩnh,… tập trung vào Hồ Chí Minh thời trẻ và sau này, cùng hình ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Điểm đột phá nằm ở kết cấu phi truyền thống: thay vì chia ba phần hay năm giai đoạn, hay theo lối “thắt nút – mở nút” rõ ràng, vở Người đi dép cao su xóa nhòa trình tự thời gian, sắp đặt nhân vật và đoạn dựng linh hoạt, tạo trải nghiệm sân khấu khác lạ.

Kịch bản đề cập lịch sử nhưng không phải kịch lịch sử, nhắc tới chính trị nhưng không biến thành kịch chính luận. Hư cấu và sáng tạo được cân nhắc kỹ lưỡng, luôn gắn với hiện thực, đậm tính ước lệ nhưng vẫn giữ giá trị nhân văn sâu sắc.

PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái nhận định: “Với Nhà hát Kịch Việt Nam, điểm sáng lớn nhất là cách họ làm mới cấu trúc kịch bản: kịch bản dài được rút gọn hợp lý, tiết tấu nhanh hơn, đồng thời đạo diễn lựa chọn ngôn ngữ dàn dựng tinh gọn, trực diện, tạo nhịp diễn cuốn hút”.

Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, NSND Nguyễn Xuân Bắc chúc mừng thành tích của Nhà hát Kịch Việt Nam

Về dàn dựng, sân khấu được thiết kế tối giản đến mức tối đa, gần như trống rỗng, chỉ giữ 3 đạo cụ mang tính biểu tượng: chiếc áo tơi, một cây chông và hình tượng Bác Hồ tưới cây vú sữa.

Không cần dựa vào cảnh trí hoành tráng hay kỹ xảo công nghệ, vở diễn vẫn truyền tải được sức nặng biểu cảm và thông điệp sâu sắc.

Lối dàn dựng này kết hợp với ánh sáng, âm nhạc và bố trí không gian linh hoạt, đã giúp Nhà hát giành 3 giải thành phần sáng tạo gồm: đạo diễn, biên đạo múa và thiết kế ánh sáng.

Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam, NSƯT Kiều Minh Hiếu nhấn mạnh: “Sự tối giản này là chủ đích sáng tạo, tập trung mọi ánh nhìn vào diễn xuất và ngôn ngữ cơ thể, đúng tinh thần thử nghiệm.”

NSƯT Trịnh Mai Nguyên (vai Đại tướng Võ Nguyên Giáp) và nghệ sĩ Nguyễn Minh Hải (vai Chủ tịch Hồ Chí Minh) đạt huy chương Vàng ở hạng mục cá nhân

Về diễn xuất, dàn diễn viên trở thành “bộ máy sống” vận hành toàn bộ vở diễn. Trên sân khấu tối giản gần như trống không, họ không chỉ nhập vai mà còn gánh cả nhịp chuyển cảnh, tạo dựng không gian và dẫn dắt mạch thời gian bằng chính cơ thể mình.

Từng bước chân, nhịp xoay, cú đưa tay hay thay đổi tiết tấu hơi thở đều mang chức năng kể chuyện, khiến diễn viên không còn là người trình diễn mà trở thành cấu trúc của vở kịch.

Xuất sắc dành huy chương Vàng hạng mục cá nhân, NSƯT Trịnh Mai Nguyên (vai Đại tướng Võ Nguyên Giáp) chia sẻ rằng, ê-kíp bước vào Liên hoan với tâm thế “đi thi để thử nghiệm”, chứ không đặt nặng chuyện giải thưởng. Vì vậy, kết quả đạt được vượt xa kỳ vọng, là niềm vui bất ngờ cho tập thể nghệ sĩ Nhà hát.

NSƯT Trịnh Mai Nguyên bày tỏ: “Người đi dép cao su là vở diễn tâm huyết của Nhà hát, mỗi diễn viên phải hóa thân vào nhiều nhân vật, câu chuyện trải dài hàng nghìn năm lịch sử, đòi hỏi sự phối hợp tuyệt đối và sức bền lớn.

Và trong một cấu trúc dày đặc và xuyên suốt như thế, gần như không thể nói ai nổi trội hơn ai, bởi thành công của vở được tạo nên từ nỗ lực đồng bộ của cả tập thể nghệ sĩ”.

Khán giả đến xem vở diễn "Người đi dép cao su" của Nhà hát Kịch Việt Nam

Trong nghệ thuật thử nghiệm, hiệu quả không chỉ được đo bằng những nhận định học thuật mà còn bằng “độ vang” trong lòng khán giả.

Một tác phẩm có thể tinh xảo về kỹ thuật, sáng tạo trong cấu trúc, nhưng nếu không chạm tới cảm xúc người xem thì mọi tìm tòi chỉ dừng lại ở mức… lý thuyết. Sân khấu chỉ thực sự sống khi khán giả còn muốn ngồi lại, lắng nghe và cảm thụ.

Người đi dép cao su là minh chứng rõ ràng nhất cho điều đó. Suốt hơn 60 phút, vở giữ được nhịp kịch căng, không để cảm xúc rơi vào khoảng trống. Nhân vật xuất hiện xuyên suốt, hành động liền mạch, tạo nên một cấu trúc chặt chẽ khiến khán giả không có thời gian “thoát” khỏi câu chuyện.

Khán phòng chật kín, phần lớn là học sinh, đây là nhóm đối tượng khó chiều bậc nhất ở sân khấu đương đại. Thế nhưng, các em vẫn ngồi lại từ đầu đến cuối, tập trung theo từng chuyển động của diễn viên.

Sự im lặng theo dõi, những tràng vỗ tay vang lên đúng nhịp, mới là thước đo chân thật nhất cho tính hiệu quả của thử nghiệm của vở Người đi dép cao su.

THANH MAI