Đôn Ki-hô-tê, cát và đêm

Mặt nước khẽ thở, thân thuyền rung lên từng nhịp mảnh. Một chiếc bóng lướt qua giữa dòng, tiếng máy gằn nhỏ rồi tắt. Bóng thuyền chìm hẳn.

Đêm đó, chúng tôi đi tìm lời giải cho những vết xói đang rút ruột dòng sông. Chuyến đi bắt đầu từ gầm cầu Long Biên, trong im lặng, kiểu im lặng chỉ xuất hiện khi ai cũng biết phía trước sẽ không bình yên.

Thuyền rẽ nước, đi ngược lên thượng du. Trăng non treo từ lúc nào trên dải trời mỏng. Gió mang theo mùi nồng, thứ mùi khiến người ta vừa thấy quen vừa thấy bất an. Mùi phù sa lẫn trong cát. Mặt sông lấp lánh ánh trăng, rồi lại xao động dưới từng con sóng nhỏ từ mạn thuyền. Tiếng rì rầm bật ra khe khẽ hòa lẫn trong sóng nước, như cuộc đối thoại kín đáo giữa người và sông. Thấp thoáng bóng mờ những chiếc thuyền câu giữa dòng. Đêm dài ra, tưởng như không chịu khép lại.

Một ánh lòa. Những chiếc thuyền câu neo giữa dòng bỗng tỉnh giấc, mắt hướng về cùng một điểm. Từ xa, một con thuyền lạ đang tiến vào, những người lạ bước vào thế giới của họ. Chỉ vài giây sau, mặt sông đổi sắc. Bọt nước tung trắng xóa, xẻ dọc dòng nước dưới chân cầu Vĩnh Thịnh. Những con thuyền nhỏ rùng mình lao đi như cơn quáng gió. Tiếng va chạm, tiếng quát tháo, tiếng nước phả vào mạn thuyền như muốn lật tất cả. Một thứ bản năng nào đó bị đánh thức. Với họ, dòng sông không chỉ là sinh kế, nó là phần lãnh thổ bất khả xâm phạm.

Ban ngày, những xà-lan chở cát nườm nượp, nước mấp mé qua sàn. Không ai hỏi cát từ đâu mà có. Đô thị lớn lên, những con đường nối thêm nhánh mới, còn đáy sông thì rỗng dần từng nắm. Nhu cầu và sự nương tay tạo thành một mối quan hệ lửng lơ. Ai đó giàu lên nhanh. Dòng sông, nơi chúng tôi đang lặng lẽ đi qua, là kẻ trả giá.

Đêm nay, tiếng hút cát khựng lại vì sự xuất hiện của chúng tôi. Con tàu hút cát đứng yên bất động, vòi bơm cắm thẳng xuống dòng như rễ cây khổng lồ đang cắm vùng vằng vào thân nước. Không ánh đèn, không bóng người. Giữa màn đen, chẳng biết đâu là thuyền câu, đâu là tàu hút, đâu là thứ lẩn khuất giữa hai thứ đó.

Chỉ có giọng đàn ông bật lên, lạnh và ngang:

“Chúng mày đi đâu giờ này? Ra đây làm gì???".

Âm điệu như thể dòng sông đã có chủ.

Con thuyền của chúng tôi oằn mình thêm vài cơn sóng dữ. Những chiếc thuyền câu lẩn vào bóng tối với ánh nhìn hằn học, như thể dòng nước chính tay chúng tôi vừa khuấy động. Không gian đặc quánh lại. Một bờ vai khẽ run, hình như là tôi. Hơi thở dồn lên ngực, chặn lại nơi cổ họng.

Người ngồi cạnh khẽ nghiêng sang, chỉ một chuyển động rất nhỏ, như chạm đúng nỗi sợ đang lớn dần.

Anh không nói. Chỉ đứng dậy, bước thẳng lên mũi thuyền. Tấm lưng gầy đi ngang qua tôi một nhịp chậm, rồi dần hòa vào ánh trăng. Anh cảm nhận được nỗi sợ ấy, trước cả khi tôi kịp che giấu.

Khi anh ngồi xuống đầu mũi thuyền, gió lùa qua mái tóc hoa râm. Ngay khoảnh khắc đó, hình ảnh Đôn Ki-hô-tê trên con ngựa già như lao nhanh hiện ra.

Một người kiên quyết chọn đi trước, dù không ai buộc phải làm thế.

“Nếu có chuyện gì thì anh sẽ là người đầu tiên. Các em cứ yên tâm”.

Cát khai thác trái phép mang lại siêu lợi nhuận cho đủ loại mắt xích. Từng mét khối cát được đổi ra tiền, có thể hàng tỷ đồng mỗi đêm. Thứ cát không rõ nguồn gốc ấy len lỏi vào từng công trình, từng ngôi nhà trong ngõ nhỏ của thành phố. Đô thị vươn lên, còn dòng sông phía dưới thì oằn mình chịu đựng, không ai biết đến bao giờ.

Trăng lên đỉnh. Thành phố hiện dần ở phía xa, sáng rực một góc trời. Bóng những tòa nhà cao tầng in xuống nước như những chiếc cối xay gió khổng lồ, đối thủ vô hình của mọi cuộc chiến nhỏ nhoi mà chúng tôi đang chứng kiến.

Bóng người anh trước mũi thuyền trải dài trên mặt sông, lướt nhẹ, đi trước cả chính con thuyền nhỏ. Phía sau, tiếng nói chuyện dần rộn ràng, bàn tay vô tình đặt lên mép thuyền, ấm, nhẹ.

Đêm, sông và những con người lặng lẽ đi qua nhau như vậy.

BẢO HÂN