Nhà ống, chung cư thì để xe điện ở đâu?

Trong bối cảnh hầm chung cư hiện nay đa phần chưa được thiết kế cho loại xe này, chung cư mini ở nhiều nơi từ chối tiếp nhận, còn nhà ống lại tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, thì những quy định, hướng dẫn và các bước chuẩn bị cần được đặt ra thế nào?

Anh Nguyễn Thành Lâm, ở khu tập thể Trung Tự, Đống Đa, Hà Nội đã dùng xe máy điện được hơn một năm nay. Bên cạnh những tiện ích thì quá trình chuyển đổi “xanh” cũng đi kèm một số rắc rối: "Từ khi đổi xe điện, người ta không cho gửi. Đêm nào đi về cứ phải dắt xe lên tận tầng 4. Sạc ngoài hành lang thì các nhà xung quanh cũng ngại, phải mang vào trong nhà. Nhưng xe của tôi là xe mới, sạc theo nhà sản xuất, nên tôi cứ dùng thôi. Sạc của nhà sản xuất 400W, có người người ta độ lên tới 2.500W, từ 6 tiếng sạc còn 1 tiếng 15 phút. Chuyện cháy nổ nói chung là do người dùng cả thôi".

Trong bối cảnh hầm chung cư hiện nay đa phần chưa được thiết kế để đảm bảo an toàn PCCC cho xe điện, còn nhà ống vốn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, thì những quy định, hướng dẫn cần được sớm ban hành (Ảnh minh họa: Gemini AI)

Trước lo ngại về nguy cơ cháy nổ, một số chung cư như: HH Linh Đàm (phường Hoàng Liệt), TC1 Thạch Bàn (phường Long Biên),… thông báo sẽ từ chối tiếp nhận xe điện dưới hầm trong tương lai.

Dù UBND phường Hoàng Liệt đã yêu cầu Ban Quản lý chung cư HH Linh Đàm thu hồi quyết định, nhưng trước đó, bản thân cư dân chung cư này cũng có nhiều ý kiến ủng hộ quyết định vì lo ngại không kiểm soát được an toàn cháy nổ. Bên cạnh đó là những quan điểm trái chiều từ nhiều người tham gia giao thông:

"Trong group cộng đồng của cư dân HH, mọi người đều bày tỏ rõ sự ủng hộ đối với quyết định của Ban Quản lý. Với mật độ dân số và xe cộ dày đặc, thử nghĩ xem nếu pin Lithium phát nổ rồi lan sang các xe điện khác thì có khác gì cả khu bị phong tỏa không? Đề nghị xây thêm một khu hoặc một hầm gửi xe riêng cho xe điện, cách xa vừa đủ an toàn cho cư dân, nhưng cũng thuận tiện để các chủ xe có thể lấy".

"Hơi bất cập một chút là bây giờ tỷ lệ dùng xe điện quá nhiều rồi. Nó thân thiện, nó rẻ, mà lại cấm như thế thì coi như đi ngược lại với chủ trương của Chính phủ".

"Tôi để xe điện ở nhà, sạc ngoài sân chứ không sạc trong nhà. Sạc ở ngoài thỉnh thoảng vẫn lo đấy. Nhưng thôi, biết làm thế nào. Nếu sau này Nhà nước cho dịch vụ đổi pin thì sẽ hay hơn".

Dưới góc nhìn pháp lý, Luật sư Nguyễn Thế Truyền, Giám đốc Công ty Luật hợp danh Thiên Thanh, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho rằng, tầng hầm hay chỗ để xe thuộc quản lý sử dụng chung. Tùy vào từng dự án, ban quản lý có quyền ban hành các quy định để đảm bảo an toàn, phòng chống cháy nổ, vệ sinh và trật tự công cộng. Tuy nhiên, để ban hành quyết định cấm tuyệt đối thì phải có cơ sở pháp lý và thực tế: "Tôi cho rằng chỉ nên tạm dừng khi có quyết định của cơ quan PCCC. Nhưng sau đó, buộc phải có một lộ trình rõ ràng. Chẳng hạn như: lý do không cho tiếp nhận, thời hạn không cho tiếp nhận, phương án thay thế, và nếu có thể thì còn có cả trường hợp bồi thường hoặc hỗ trợ nếu cần. Bản thân các chung cư từ trước đến nay đều có các chương trình đào tạo về PCCC rồi. Sau khi lượng sử dụng xe điện tăng lên, chắc chắn phải thay đổi cách thức. Đầu tiên, phải hoàn thiện tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn cho trạm sạc trong khu chung cư. Thứ hai, phải đặt ra các quy chuẩn về thiết bị sạc, chất lượng pin để hạn chế nhất rủi ro".

Dưới một góc nhìn khác, KTS. Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội nhận định, việc từ chối xe có nguy cơ gây cháy cao là động thái có trách nhiệm, đặc biệt là khi những biện pháp đảm bảo an toàn có thể quá sức đối với các chung cư vốn đã “phi chuẩn” như HH Linh Đàm. Theo ông Ánh, để giải bài toán chỗ đỗ cho xe điện, thời gian khoảng hơn nửa năm cho đến khi thí điểm là quá gấp gáp: "Nó bao gồm cả những giải pháp về tài chính, thời gian thi công, những mối quan hệ quyền tài sản, đảm bảo phòng cháy chữa cháy, tối ưu hóa trong tổ chức hoạt động giao thông. Vai trò trách nhiệm của Sở Xây dựng và Sở Nông nghiệp - Môi trường rất cụ thể. Nhưng đến giờ phút này, người dân Hà Nội chưa nhìn thấy động thái gì có tính thuyết phục từ hai cơ quan này.

Phương án cũng nghe nói là định làm vài trạm sạc, nhưng quan trọng nhất là bãi đỗ xe không có. Nếu thực sự các cơ quan tham mưu và Thành phố thiếu lời giải, thì nên có đề xuất hợp tác của nhiều bên, vượt ra ngoài khung quản lý thông thường của một cơ quan hành chính".

Cần tận dụng những khu đất sẵn có làm điểm gửi xe hợp pháp, có mái che và hệ thống sạc tập trung, tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt (Ảnh minh họa: VOV)

Trước nguy cơ cháy nổ khi sạc và để xe điện ở nhà ống đô thị, hầm chung cư không đảm bảo điều kiện an toàn, giảng viên Trần Văn Đồng, Trường Đại học PCCC khuyến cáo các giải pháp kỹ thuật:

"Đối với những hộ gia đình, họ phải tự bỏ tiền lắp đặt hệ thống đường dây, hệ thống thiết bị bảo vệ automat để sạc điện an toàn ở những vị trí an toàn, theo Điều 24 của Luật Phòng cháy chữa cháy. Còn với những chung cư đã cũ, cũng phải có những giải pháp, bao gồm thiết kế lại hệ thống điện, có thể trong hoặc ngoài nhà, để đảm bảo an toàn PCCC theo quy định của Luật.

Phương hướng thứ hai dành cho những chung cư, những nhà sắp tới xây dựng, phải đảm bảo tiêu chuẩn điện phòng cháy năm 2025 thì mới có thể giảm bớt được những nguy cơ cháy nổ".

Cũng theo giảng viên Trần Văn Đồng, mô hình trạm sạc công cộng như ở Trung Quốc, đặt tại khu chung cư, siêu thị, chợ hay nơi đông người, hoàn toàn có thể áp dụng ở Việt Nam và bảo đảm an toàn, thuận tiện cho người dùng. Nếu chính quyền địa phương có chủ trương rõ ràng và người dân đồng thuận thì các điểm để xe này hoàn toàn khả thi, phù hợp xu hướng sử dụng phương tiện điện hiện nay.

Nhìn xa hơn về quy hoạch trong tương lai, KTS. Ngô Doãn Đức, nguyên Phó chủ tịch Hội KTS Việt Nam cho rằng, không gian cho xe điện nói riêng và giao thông tĩnh nói chung cần được chính quyền các đô thị quan tâm, chú trọng hơn:

"Các thành phố của chúng ta xây dựng tự phát, cứ có đất là xây nhà. Chúng ta phải bình tĩnh lại để phát triển được công viên, khoảng trống, con đường, vỉa hè và bãi đỗ xe cho các loại, thì chúng ta sẽ đạt được mục đích khuyến khích cái này và cấm cái kia về phương tiện giao thông.

Bây giờ, các trạm sạc điện phải được nhà nước đầu tư, phải được bài bản, phải được coi là một điểm mà mình làm quyết liệt. Quyết liệt cấm thì cũng phải quyết liệt đưa ra bàn tay đỡ, bàn tay hỗ trợ cho những người dùng".

Xe đạp điện và xe máy điện được bố trí ở khắp mọi nơi từ trung tâm đến ngoại ô, người dân Nam Ninh (Trung Quốc) có lựa chọn hoàn hảo khi di chuyển quãng ngắn (Ảnh: Chu Đức)

An toàn chỗ đỗ, dễ dàng chuyển đổi xanh

Xe điện là hướng đi tất yếu để giảm khói bụi và hiện đại hóa giao thông. Nhưng để việc chuyển đổi phương tiện thực sự bền vững thì bên cạnh hỗ trợ tài chính, người dân cần có chỗ để xe an toàn, thuận tiện và ổn định.

Do vậy, việc xây dựng hạ tầng đỗ - sạc phù hợp là một trong những yếu tố quyết định sự thành công của quá trình “điện hóa”, biến mục tiêu giảm khí thải thành hành động khả thi.

Để xe điện ở đâu? Một câu hỏi ngắn gọn nhưng chạm đúng “nhánh rễ” của bài toán chuyển đổi phương tiện tại một đô thị nén như Hà Nội hiện nay, đó là: không gian.

Bên cạnh mạng lưới công cộng, các hầm gửi xe chung cư và nhà ở vẫn có vai trò quan trọng. Cần có lộ trình nâng cấp với tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng, thời hạn hoàn thành cụ thể (Ảnh: Như Ngọc)

Hàng triệu chiếc xe máy điện trong tương lai sẽ cần chỗ để, chỗ sạc đảm bảo an toàn. Nhưng nhiều chung cư hay một số chủ nhà trọ đã chuẩn bị nói “không” với xe điện. Còn nhà ống - chiếm phần lớn cấu trúc đô thị - lại giống như những “ống khói nằm ngang”: kín, chật, sâu trong ngõ ngách, dễ bắt lửa và khó thoát hiểm.

Khi ý thức an toàn điện chưa đồng đều, việc cắm sạc qua đêm, dây nối lỏng lẻo, pin kém chất lượng hay ổ điện quá tải,… đều có thể trở thành mồi lửa.

Xe điện không phải nguy cơ cố hữu. Cháy nổ không phải chuyện tất yếu. Nhưng nhìn thẳng vào thực tế, sự lo ngại của người dân và ban quản lý nhà ở là có cơ sở. Pin lithium khi gặp sự cố nhiệt sẽ bùng phát rất nhanh, khó kiểm soát, và nhiệt lượng tỏa ra đủ khiến một hầm xe đông đặc trở thành không gian kín đầy nguy hiểm.

Vì thế, những quyết định có phần cực đoạn của một số chung cư, dưới một góc nhìn khác, lại lựa chọn phòng ngừa khi chưa có tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng và họ không đủ năng lực quản lý hay chịu trách nhiệm nếu xảy ra sự cố.

Lộ trình cấm xe xăng đã từng bước được xây dựng, nhưng hệ sinh thái an toàn cho xe điện dường như chưa theo kịp. Không gian an toàn, từ bãi gửi thông minh, khu sạc tập trung, điểm gửi công cộng đến quy chuẩn kỹ thuật trong hầm chung cư, vẫn còn là khoảng trống. Giải pháp không phải không có. Điều Hà Nội cần là một kế hoạch hành động cụ thể và quyết tâm thực hiện.

Kinh nghiệm từ Trung Quốc cho thấy nhiều mô hình hiệu quả. Bên cạnh trạm sạc công cộng, hệ thống đổi pin nhanh đã phổ biến rộng rãi, giúp người dân không phải chờ sạc lâu, giảm nhu cầu cắm sạc qua đêm và hạn chế tình trạng dựng xe bừa bãi.

Một số thành phố còn thiết lập điểm gửi kết hợp trạm sạc hoặc đổi pin, rải đều trong các khu dân cư và trục giao thông chính, giúp người dân thuận tiện hơn.

Việc đa dạng hóa dịch vụ năng lượng cho xe điện, kết hợp hạ tầng công cộng và micro-hub (điểm gửi xe điện kết hợp sạc nhanh, sạc chậm, có nhân viên giám sát và tiêu chuẩn an toàn nghiêm ngặt) là chìa khóa để quá trình chuyển đổi phương tiện diễn ra an toàn, thuận tiện và bền vững.

Trở lại với Hà Nội và TP.HCM, khi quỹ đất trung tâm khan hiếm và giao thông tĩnh vốn đã là vấn đề “đau đầu”, thì giải pháp cần phải đa tầng và linh hoạt. Trước hết, cần tận dụng những khu đất sẵn có làm điểm gửi xe hợp pháp, có mái che và hệ thống sạc tập trung.

Một mạng lưới bãi gửi xe rải đều sẽ giảm áp lực lên các khu dân cư. Những điểm này không đòi hỏi quỹ đất lớn mới, mà tận dụng khoảng trống đang bỏ không, do nhà nước hay đơn vị quản lý trực tiếp vận hành, hoặc ký hợp đồng với doanh nghiệp.

Một lớp giải pháp công nghệ sẽ giúp tối ưu hóa không gian: ứng dụng quản lý chỗ trống theo thời gian thực, bãi đỗ tự động (xếp chồng/robot) ở những ô đất nhỏ và mô hình micro-hub như đã đề cập. Cùng với đó, các trạm sạc nhanh tại nhà ga, bến xe và trung tâm thương mại,… cũng sẽ phân tán nhu cầu sạc khỏi những hầm chung cư.

Tuy nhiên, vốn đầu tư và quỹ đất là vấn đề không thể xem nhẹ. Vì vậy, cơ chế hợp tác công tư (PPP) là giải pháp hợp lý để thu hút doanh nghiệp tham gia xây dựng và vận hành các hub. Nhà nước có thể hỗ trợ cho thuê đất dài hạn, miễn giảm thuế, hoặc chia sẻ doanh thu, giảm rủi ro đầu tư cho doanh nghiệp.

Khi lượng người dùng tăng nhờ chính sách cấm xe xăng, thì mô hình này sẽ có doanh thu ổn định, đủ sức hấp dẫn nhà đầu tư. Cơ chế minh bạch, ưu đãi hợp lý sẽ biến ý tưởng thành dự án thực tiễn.

Bên cạnh mạng lưới công cộng, các hầm gửi xe chung cư và nhà ở vẫn có vai trò quan trọng. Cần có lộ trình nâng cấp: phân khu sạc riêng cho xe điện, lắp đặt cảm biến nhiệt, hệ thống thông gió, camera giám sát, quy định rõ công suất sạc cùng lúc và giới hạn số lượng xe.

Việc nâng cấp cần có tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng, thời hạn hoàn thành cụ thể và sự hỗ trợ từ chính quyền nếu cần. Khi hầm gửi xe đạt chuẩn, thì người dân vẫn có thể yên tâm để xe gần nhà, giảm áp lực ngược lại với các hub công cộng.

Công tác quản lý và truyền thông cũng cần song hành. Bản đồ công khai các điểm gửi/sạc, hướng dẫn người dân cách cắm sạc an toàn, kiểm tra pin định kỳ, khuyến khích gửi xe tại hub thay vì nhà ống chật hẹp - tất cả sẽ góp phần xây dựng văn minh giao thông mới.

Đồng thời, phải siết mạnh thị trường pin và sạc. Bởi nguy cơ cháy nổ đến từ những bộ sạc rẻ tiền, pin trôi nổi, hàng độ chế - những thứ đang được bán công khai trên mạng. Một cuộc chuyển đổi phương tiện bền vững phải bắt đầu bằng việc gỡ bỏ những “quả bom điện” rẻ tiền khỏi tay người tiêu dùng.

Xe điện không chỉ là lựa chọn môi trường, nó còn là cơ hội để Hà Nội chuyển mình về không gian sống, quy hoạch đô thị và văn minh giao thông. Tuy nhiên, để không chỉ “xanh” về khí thải mà còn “sạch” về chỗ đỗ, “thoáng” về tổ chức, thì hạ tầng gửi - sạc phải được xem là phần thiết yếu.

Mạng lưới linh hoạt, lan rộng đến từng tổ dân phố, hầm gửi xe được nâng cấp theo tiêu chuẩn và cơ chế ưu đãi sẽ trả lời thuyết phục cho câu hỏi “người dân sẽ để xe điện ở đâu”.

Và khi ấy, sự chuyển đổi mới thực sự bền vững, không phải là những kế hoạch chạy theo tiến độ, mà là hành trình an toàn, chủ động và có trách nhiệm.

Minh Hiếu/VOV Giao thông