Nhà thơ Hữu Thỉnh đọc cả triệu trang sách để viết về văn chương Việt ở tuổi 84

Ám ảnh chữ - tác phẩm mới nhất của nhà thơ Hữu Thỉnh dày gần 600 trang, tập hợp 46 bài viết về các tác giả tiêu biểu trong văn đàn, trải dài từ thời kháng chiến đến thời kỳ đổi mới và hiện đại.

Những tên tuổi như Hoàng Quốc Hải, Trần Thùy Mai, Phùng Văn Khai, Nguyễn Thế Kỷ, Hoàng Quảng Uyên... xuất hiện bên cạnh các nhà thơ lừng danh như Chế Lan Viên, Trần Dần, Bằng Việt, Vũ Quần Phương. Ngay cả những cây bút trẻ cũng được ông đưa vào tác phẩm với tinh thần công bằng và đầy trân trọng.

Nhà thơ Hữu Thỉnh.

“Tôi rất sợ sự bỏ sót, rất sợ sự thiếu công bằng trong nhìn nhận tài năng” – nhà thơ Hữu Thỉnh chia sẻ.

Đây không chỉ là tập tiểu luận – phê bình đồ sộ, mà còn là hành trình tri ân, chiêm nghiệm và sắp đặt lại bức tranh văn học Việt Nam nửa thế kỷ qua, qua lăng kính của người làm thơ, làm lý luận, nhưng tự nhận mình là “dân ngoại đạo”.

Ông ví công trình của mình như phần nhỏ bé trong công tác phê bình lý luận mà theo ông, “rất khó khăn nhưng cũng vô cùng thú vị”. Nếu có gì đó để gọi tên động lực sâu xa, thì chính là lòng biết ơn với các tác giả đã viết nên văn học Việt Nam hiện đại – những người khiến ông “đọc xong mà không viết gì thì thấy có lỗi”.

Giáo sư Phong Lê gọi Ám ảnh chữ là một trong những công trình phê bình văn học tiêu biểu giai đoạn 2020–2025, và bày tỏ khâm phục với sức đọc – sức viết ở tuổi hưu trí của nhà thơ. Theo ông, Hữu Thỉnh bao quát gần như đầy đủ những thành tựu đáng kể nhất của văn học Việt hiện đại, từ tiểu thuyết lịch sử đồ sộ đến thơ đương đại, từ những cây bút lớn đến các gương mặt mới.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa cho rằng, Hữu Thỉnh có “năng khiếu phê bình trời cho”. Ông có khả năng phát hiện điều đặc biệt trong văn chương của cả người sống và người đã khuất – điều mà không dễ học mà thành.

Nhà thơ Hữu Thỉnh cho biết viết sách là để ''trả nợ'' cho những gì ông đã đọc, ông sợ sự bỏ sót, sợ thiếu công bằng trong nhìn nhận tài năng.

Còn nhà văn Hoàng Quốc Hải lại nhấn mạnh đến khối lượng tri thức khổng lồ đằng sau cuốn sách. Theo ông, nhà thơ Hữu Thỉnh đã đọc không dưới một triệu trang sách trong 5-6 năm để viết nên gần 600 trang Ám ảnh chữ – kỳ tích trí tuệ và lao động mà không phải nhà phê bình nào cũng có thể thực hiện được.

Lý do viết sách, với nhà thơ Hữu Thỉnh, chính là để “trả nợ” cho những gì ông đã đọc. Ông tâm sự: “Nhiều cuốn đã đọc nhưng chưa viết được bài nào, tôi còn mang sự ân hận rất lớn. Nhờ trời để phúc cho, còn thân còn một đền bù có khi”.

Ở tuổi “bát thập cổ lai hy”, nhà thơ vẫn giữ được bút lực dồi dào, tầm đọc sâu rộng và nhãn quan phê bình mẫn cảm, dù tự nhận mình “không chuyên”. Trước Ám ảnh chữ, ông từng để lại dấu ấn với hai tập lý luận phê bình: Lý do của hy vọng (2010) và Bến văn và những vòng sóng (2020).

Lê Chi