Nhà ven sông Hữu Cầu sẽ còn tiếp tục sạt lở sang khu tiếp giáp?

Tình trạng sạt lở còn tiếp diễn trong thời gian tới

Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam vừa tiến hành khảo sát, đánh giá tình trạng sạt lở, qua đó đưa ra đề xuất giải pháp xử lý triệt để sau khi xảy ra vụ việc 6 ngôi nhà ở và công trình xây dựng tại phường Vạn An (TP.Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh), bị sạt lở, lún xuống dòng sông Hữu Cầu.

Theo GS.TS Trần Đình Hòa, Viện trưởng Khoa học Thủy lợi Việt Nam cho biết, đánh giá sơ bộ cho thấy khu vực bờ sông bị sạt trượt dài khoảng 50m, sâu vào bãi sông 20-25m. Xem xét địa hình, vị trí này nằm trên mặt bằng đoạn sông cong gấp trong phạm vi rất ngắn, đường lạch sâu áp sát bờ và đỉnh cong của dòng chảy. Do đó, dòng chảy có xu hướng thúc thẳng vào bờ.

Nhiều nhà ven sông Hữu Cầu bị sạt lở.

Theo mặt cắt ngang bờ sông, nhà cửa dày đặc trên bờ sông dốc. Đoạn sạt lở thuộc loại trượt sâu, chênh cao giữa đáy sông và mặt bờ bãi 15-20 m. Ngoài ra, địa chất vùng ven sông ở đây khá yếu, rất nhạy cảm, dễ sạt lở khi có biến động dòng chảy và thay đổi tải trọng. Vị trí sạt lở rất bất lợi cả về hình thái sông, địa chất, dòng chảy và chất tải do nhà dân xây dựng ra đến tận mép bờ sông. Khu vực tiếp giáp, lân cận điểm sạt lở cũng có những đặc điểm tương tự, tiềm ẩn nguy cơ sạt lở cao.

Theo Sở NN&PTNT tỉnh Bắc Ninh, có hai nguyên nhân dẫn tới sạt lở. Thứ nhất, người dân xây dựng nhiều công trình kiên cố, đổ rác, phế thải xây dựng lấn chiếm dòng chảy. Thứ hai do khách quan, khu vực này là điểm bắt đầu của tuyến sông cong về phía tỉnh Bắc Ninh nên có sự biến đổi dòng chảy mạnh, dẫn đến sạt trượt.

Còn theo GS.TS Trần Đình Hòa, có bốn nguyên nhân chính: Hình thái sông (địa hình, trạng thái dòng chảy); thủy động lực học, dòng chảy; địa chất, nền móng; các tác nhân khác (chất tải làm biến đổi cấu trúc lòng dẫn, bờ). Khu vực sạt lở rất không may hội tụ cả bốn yếu tố bất lợi.

Dễ nhận thấy vị trí bị sạt lở xảy ra ở đoạn sông cong, hướng dòng chảy thẳng vào bờ, gây bất lợi và tốc độ xói rất lớn. Lưu tốc dòng chảy ở đáy sông đoạn sạt lở lớn hơn khả năng kháng xói của vật liệu đất lòng sông. Tiếp theo là điều kiện thủy, động lực học.

Theo nghiên cứu của Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, xét trên toàn hệ thống vùng hạ du sông Hồng - Thái Bình, lòng dẫn các sông những năm gần đây biến động rất mạnh. Lòng dẫn hạ thấp, đặc biệt là các nhánh thuộc hạ du sông Đuống. Điều này khiến thủy triều ảnh hưởng đến dòng chảy ngày càng mạnh, tác động rất sâu về phía thượng nguồn. Do vậy, có thời điểm giáp ranh pha thủy triều rút, gặp nước thượng lưu về nhiều rất dễ gây sạt lở bờ sông.

Về phía địa chất, nền móng bờ sông thuộc loại yếu, đặc biệt khi mực nước rút nhanh, áp lực nước sẽ tạo ra lỗ rỗng kết hợp chênh cao địa hình bờ và lòng sông lớn. Tác động của dòng chảy với chế độ thủy lực phức tạp sẽ hình thành các hố xói ở lòng sông, gây ra hiện tượng sạt lở như hiện nay. GS Hòa đánh giá, nguyên nhân chủ quan là nhà dân xây mật độ cao, tải trọng lớn ngay sát mép sông nên khó tránh khỏi sạt trượt.

Di dời, không xây dựng khu vực ven sông

Về giải pháp, GS.TS Trần Đình Hòa cho biết trước hết phải di dời dân khỏi vùng có nguy cơ sạt lở tiếp theo, sau đó dỡ bỏ các công trình, vật dụng khỏi vùng đã bị sạt lở. Không chỉ dỡ bỏ công trình ở trên bờ, vị trí sạt trượt mà cần làm ngay cả trên sông. Trong quá trình này, phải hạn chế chất tải để không làm trầm trọng thêm vùng bị sạt lở. Nếu để sạt trượt tiếp diễn, việc xử lý tới đây sẽ phức tạp và rất tốn kém.

Tiếp đến sẽ xử lý các điểm sạt lở và vị trí có nguy cơ cao trên đoạn sông. Để có phạm vi, dữ liệu chính xác, cơ quan chức năng cần khảo sát, đánh giá tổng thể cả tỉnh, nơi con sông đi qua hoặc ít nhất là toàn vùng sạt lở. Tôi cho rằng cần tiến hành ngay công việc này để đánh giá diễn biến sạt lở thực chất, khách quan, làm cơ sở đề xuất giải pháp phù hợp.

Về quan điểm xử lý, thiết kế công trình kè nên hướng đến đa mục tiêu, kết hợp bảo vệ bờ, tăng khả năng thoát lũ và đảm bảo môi trường, cảnh quan, sinh thái trên và hai bên bờ sông. Giải pháp đưa ra phải tính đến xu thế chung của toàn vùng và tác động tương hỗ của khu vực được xử lý ở các giai đoạn đầu tư khác nhau.

Theo báo cáo của UBND tỉnh Bắc Ninh, sự cố sạt lở bờ sông xuất hiện từ đầu tháng 3/2024 đến nay khiến 6 ngôi nhà sạt xuống sông và buộc sơ tán hàng chục hộ dân khỏi khu vực nguy hiểm. Qua kiểm tra nhận thấy các công trình nhà ở liền kề với các công trình nhà đã bị sạt lở tiếp tục xuất hiện các vết nứt tường và nền nhà gây nguy cơ sạt lở ảnh hưởng đến tính mạng, tài sản của Nhân dân và an toàn đê điều tại khu vực này.

Chủ tịch UBND tỉnh đã giao UBND TP Bắc Ninh thường xuyên theo dõi, cập nhật các diễn biến trong khu vực, thực hiện các biện pháp xử lý theo phương châm "4 tại chỗ" để kịp thời khắc phục khi sự cố tiếp tục phát sinh, lan rộng hoặc lấn sâu vào thân đê.

Tô Hội