Nhận diện kim loại nặng trong canh tác nông nghiệp

Người dân phường Bắc Gia Nghĩa sử dụng phân bón theo nguyên tắc “4 đúng”, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường

Trong sản xuất nông nghiệp, kim loại nặng từ thuốc BVTV được xem là những tác nhân nguy hiểm, có khả năng tích lũy sinh học, đe dọa đến sự ổn định của toàn bộ hệ sinh thái. Các kim loại nặng như: cadimi (Cd), chì (Pb), đồng (Cu) và kẽm (Zn) được xác định là những tác nhân chính thường tích lũy và tác động xấu đến cả môi trường và con người.

Theo TS Nguyễn Thị Ngọc Trúc - Viện Cây ăn quả miền Nam, tình trạng ô nhiễm môi trường trong nông nghiệp ngày càng trở nên nghiêm trọng. Kim loại xuất hiện từ nhiều nguồn gốc, tuy nhiên ở các tỉnh như Lâm Đồng, nông nghiệp là một yếu tố quan trọng. “Kim loại nặng không chỉ gây tổn hại cho cây trồng mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe con người thông qua chuỗi thức ăn. Nồng độ cao của chúng có thể dẫn đến độc tính, ảnh hưởng xấu đến môi trường sinh thái và giảm độ phì nhiêu trong đất”, TS Nguyễn Thị Ngọc Trúc cho biết.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, nguồn gốc chính được xác định là do phát sinh từ phân bón hóa học, thuốc BVTV, phân chuồng và nước thải. Gần đây, nguy cơ ô nhiễm kim loại nặng trong môi trường sản xuất đang gia tăng nhanh chóng, dẫn đến khả năng độc tính của một số chất gây hại tích lũy trong đất và hấp thu vào cây trồng ngày càng cao. Do đó, Tổ chức Y tế Thế giới đã thiết lập giới hạn cho phép và tồn dư tối đa (MRL) về nồng độ kim loại nặng trong đất và cây trồng. Theo đó, các kim loại nặng có giới hạn nồng độ cho phép trong đất và cây trồng như: chì (Pb) và cadimi (Cd) là 2 loại kim loại nặng nguy hại nhất, có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng trong nông nghiệp.

Vấn đề ô nhiễm kim loại nặng đã trở nên cấp bách và cần có các giải pháp triệt để nhằm giảm thiểu tối đa rủi ro. TS Nguyễn Thị Ngọc Trúc cho rằng: “Việc áp dụng các phương pháp xử lý thực vật nhằm giảm thiểu khả năng sinh hóa khả dụng của kim loại nặng trong đất là rất cần thiết. Điều đáng nói là các loại phân bón được xem như một nguồn tích lũy kim loại nặng cao nhưng nông dân chưa có giải pháp để giảm thiểu. Trong đó, cả phân hữu cơ và phân vô cơ đều là nguồn góp phần đưa kim loại nặng vào đất”.

Hiện nay, tổng diện tích đất gieo trồng của tỉnh Lâm Đồng ước đạt hơn 1.046.000 ha. Trong đó, diện tích đất trồng cây hàng năm khoảng hơn 408.000 ha, đất trồng cây lâu năm khoảng 638.859 ha. Do đó, nhu cầu sử dụng phân bón của người dân hàng năm lên đến hàng triệu tấn các loại và hàng chục ngàn tấn thuốc BVTV. Theo ông Đỗ Thành Chung - đại diện Diễn đàn Cà phê toàn cầu (GCP) tại Việt Nam, để cải thiện môi trường sản xuất, GCP cùng với các địa phương đã xây dựng các mô hình canh tác bền vững, an toàn và thân thiện với môi trường. Trong đó, việc tạo thảm thực vật vừa hạn chế thuốc hóa học để kiểm soát cỏ dại, vừa đáp ứng các yêu cầu về MRL đối với sản xuất nông nghiệp.

GCP cũng đã triển khai mô hình Sử dụng vật tư nông nghiệp có trách nhiệm cho một số vùng sản xuất cà phê trọng điểm tại tỉnh Lâm Đồng và Gia Lai. Đến nay, có gần 53.186 hộ được đào tạo về phương pháp quản lý cỏ dại, trong đó có 78,61% hộ sử dụng máy cắt cỏ và cuốc… Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp Lâm Đồng cũng tăng cường xây dựng các mô hình áp dụng giải pháp sản xuất nông nghiệp tuần hoàn, tận dụng các phế phụ phẩm nông nghiệp sẵn có sản xuất phân bón hữu cơ, sinh học, hạn chế sử dụng hóa chất để bảo vệ sức khỏe con người và môi trường.

Đây là giải pháp lâu dài nhằm tạo ra giá trị bền vững cho trồng trọt, chăn nuôi và cũng là giải pháp quan trọng để hữu cơ hóa, sinh học hóa nền nông nghiệp của địa phương.

Các kim loại có giới hạn cho phép cao thường được xem là an toàn. Trong đất, giới hạn cho phép của Pb là cao nhất, tiếp theo là Zn và Cu. Trong khi Cd có giới hạn thấp nhất, nhưng dù ở nồng độ thấp, Cd cũng độc hại hơn so với Cu, Zn và Pb.

Văn Tâm .