Nhận diện thực trạng cấu trúc hệ thống pháp luật quốc gia

Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh phát biểu tại Hội thảo.

Trình bày tổng quan thực trạng cấu trúc pháp luật Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Văn Cương, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp cho biết, Việt Nam đã thiết lập được khung cấu trúc pháp luật cơ bản, khá đầy đủ trên nhiều phương diện.

Theo kiểm đếm sơ bộ, chúng ta hiện có gần 300 luật, pháp lệnh đang có hiệu lực, đó là chưa kể Nghị quyết đặc biệt có chứa quy phạm của Quốc hội. Hệ thống pháp luật hiện nay đã xác lập được sự phân tầng giữa các loại văn bản với trật tự thứ bậc hiệu lực pháp lý cơ bản phù hợp. Nhiều kỹ thuật lập pháp hiện đại được thực hành rộng rãi tại nhiều quốc gia trên thế giới đã được tiếp nhận.

Tuy nhiên, cũng theo Tiến sĩ Nguyễn Văn Cương, độ bao phủ của hệ thống pháp luật cần được mở rộng để theo kịp tốc độ phát triển kinh tế-xã hội, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và những tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Bên cạnh đó, cấu trúc của các văn bản pháp luật nhiều khi chưa hợp lý, các đạo luật chuyên ngành nhìn chung thiếu quy định về chế tài trong khi các quy định cụ thể về hành vi, chế tài... chủ yếu nằm ở các luật, bộ luật lớn, cơ hội sửa đổi, bổ sung không nhiều, điều này bộc lộ những bất cập về tính kịp thời trong phản ứng chính sách.

Một điều quan trọng nữa đó là, các quy định đánh giá tác động hậu ban hành văn bản quy phạm pháp luật chưa đầy đủ, còn chủ yếu thiên về định tính, ít định lượng. Chưa có tiêu chí thống nhất để đo lường hiệu quả văn bản chính sách, kỹ thuật và phương pháp còn nhiều hạn chế.

Góp ý hoàn thiện tại Hội thảo, ông Ngô Đức Minh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Công thương, cho biết, theo khảo sát của Bộ, nhiều doanh nghiệp lớn, tập đoàn chủ lực quốc gia đánh giá rằng, thực tiễn luật pháp thay đổi quá nhanh, nội dung phức tạp, rất khó nắm bắt được toàn diện, tổng thể hệ thống pháp luật. Một số tập đoàn cảm thấy e ngại các “rủi ro pháp lý” khi tiến hành đầu tư, xây dựng các công trình trọng điểm lớn.

Ông Ngô Đức Minh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Công thương, phát biểu ý kiến.

Từ thực tiễn hệ thống pháp luật đó, đại diện Bộ Công thương đề xuất tới đây khi tái cấu trúc hệ thống pháp luật có thể thực hiện theo kiểu “khu trú”, chia thành các nhóm như pháp luật về kinh doanh, pháp luật về thương mại và cạnh tranh, pháp luật về công nghiệp... để việc triển khai thực hiện được tập trung, hiệu quả. Đây cũng chính là cách thức mà Bộ Công thương đang triển khai hiện nay để quản lý Nhà nước trong lĩnh vực được giao.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Dương Đăng Huệ thì cho rằng, cần khẳng định rõ về mặt khoa học cấu trúc, hệ thống có 13 hình thức văn bản đã đủ chưa, thừa ở đâu, thiếu gì để hoàn thiện. Thứ hai phải khẳng định hình thức cấu trúc hệ thống pháp luật đã đúng chức năng, nhiệm vụ chưa, phải phân định rõ để hạn chế sự lẫn lộn giữa Nghị định và Thông tư. Đó là những điều căn cốt để có thể hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật về tổng thể.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Ngô Trung Thành, khi đặt vấn đề tái cấu trúc hệ thống pháp luật, mục tiêu của chúng ta là rà soát, đánh giá nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho rằng, trong bối cảnh mới hiện nay, việc chỉnh sửa hoàn thiện hệ thống pháp luật là rất cần thiết, cái gì cần chỉnh sửa thì dũng cảm làm nhưng cái gì tốt vẫn phải kế thừa, phát huy.

Song song với đề án này của Bộ Tư pháp, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cũng được giao nhiệm vụ xây dựng định hướng cho nhiệm vụ lập pháp khóa XVI. Qua các Hội thảo, với các ý kiến đóng góp của các đại biểu sẽ góp phần vào việc xây dựng Bản thiết kế hệ thống pháp luật thời gian tới.

Thứ trưởng Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh đánh giá cao những đóng góp của các đại biểu vào việc đánh giá thực trạng cấu trúc hệ thống pháp luật quốc gia. Thứ trưởng cho rằng, đúng là cấu trúc hệ thống pháp luật hiện đã bảo đảm tính bao phủ khá toàn diện các lĩnh vực tuy nhiên một điểm quan trọng đó là chưa thể chế hóa kịp thời các Nghị quyết, chủ trương của Đảng, Nhà nước, đây là vấn đề cần đẩy mạnh trong thời gian tới theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 66 của Bộ Chính trị. Việc hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật cần được xác định rõ lộ trình với những mục tiêu, định hướng hết sức rõ ràng.

H.NGUYÊN