Nhân văn nhưng phải đủ sức răn đe

Cơ quan soạn thảo cho rằng, sau 8 năm thi hành Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) cho thấy các quy định về hình phạt tử hình còn nhiều bất cập. Hiện, có 18 tội danh quy định mức án tử hình, nhưng thực tiễn thời gian qua cho thấy tòa án cũng không áp dụng hình phạt này đối với một số tội: Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; gián điệp... hoặc ít áp dụng như tội tham ô tài sản, nhận hối lộ... Với lập luận trên, cơ quan soạn thảo cho rằng, đối với một số tội danh có tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội không cần thiết phải duy trì hình phạt tử hình nên đề nghị xóa bỏ.

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV mới đây, khi góp ý cho việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự, đa số các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đồng tình với việc xóa bỏ án tử hình đối với một số tội danh, bởi đây không chỉ thể hiện tính nhân văn, sự ưu việt của chế độ, mà còn phù hợp chung với luật pháp quốc tế. Song, nhiều đại biểu cũng đề nghị không nên xóa bỏ án tử hình đối với cả 8 tội danh như cơ quan soạn thảo đã trình bày, bởi trong số này có những hành vi đặc biệt nguy hiểm cho xã hội, nếu bỏ án tử hình sẽ không đủ sức răn đe, phòng ngừa tội phạm, đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trong giai đoạn hiện nay.

Theo ĐBQH Trương Trọng Nghĩa (đoàn TPHCM), việc cho rằng nhiều trường hợp pháp luật quy định hình phạt tử hình nhưng trên thực tế lại không được áp dụng nên án tử hình không còn cần thiết là chưa hoàn toàn chính xác. “Tại sao chúng ta không nghĩ theo hướng chính vì sự tồn tại của án tử hình đã tạo ra tác dụng răn đe mạnh mẽ, khiến tội phạm hành động dưới mức dẫn đến tử hình nên tòa không tuyên án tử hình? Vì thế việc giữ lại hình phạt tử hình trong nhiều trường hợp chính là để đảm bảo hiệu lực răn đe, từ đó góp phần phòng ngừa tội phạm...” - đại biểu Trương Trọng Nghĩa nhấn mạnh.

Đồng tình quan điểm này, ĐBQH Lương Văn Hùng (đoàn Quảng Ngãi) cũng cho rằng, đối với một số tội danh cần giữ nguyên hình phạt tử hình. Chẳng hạn, án tử hình đối với tội vận chuyển trái phép chất ma túy là nhằm mục đích răn đe, hướng tới tương lai Việt Nam không trở thành địa điểm trung chuyển ma túy, còn đối với tội tham ô tài sản và nhận hối lộ là để các quan tham biết sợ mà “có chừng mực” khi vơ vét cho đầy túi tham, đồng thời án tử hình cũng chính là “cây gậy” hữu hiệu trong việc thu hồi tài sản tham nhũng.

Nhiều ĐBQH cho rằng, việc vận chuyển trái phép chất ma túy cũng không khác gì với hành vi sản xuất, buôn bán, đều gây hại khôn lường cho xã hội. “Dù đã quy định tử hình với loại tội phạm này, nhưng số lượng mua bán, vận chuyển ngày càng tăng, có những vụ thu giữ hàng tạ, hàng tấn ma túy, nếu bỏ án tử hình thì sẽ ra sao?” - ĐBQH Nguyễn Thanh Sang (đoàn TPHCM) đặt vấn đề.

Với tội danh tham ô, tội nhận hối lộ, nhiều ĐBQH đề nghị cân nhắc khi bỏ án tử hình, bởi thực trạng tham ô, nhận hối lộ đang diễn biến hết sức phức tạp. Nếu quy định pháp luật không đủ mạnh sẽ không đủ sức phòng ngừa, trấn áp tội phạm. Đại biểu Nguyễn Thanh Sang dẫn chứng một số vụ án và đưa ra kết luận: Khi người ta biết chắc không chết, hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng sẽ không đạt được mục tiêu đề ra. Chẳng phải từng có cựu quan chức cấp cao không chịu nộp lại tài sản tham nhũng, chỉ đến khi bị tuyên án tử hình thì gia đình mới vội vàng “gom góp” đủ để nộp khắc phục hậu quả đó sao?

Vẫn biết tử hình là hình phạt tước đoạt quyền sống của con người, một quyền cơ bản được công nhận trên toàn thế giới; nhất là trong trường hợp nếu xảy ra sai sót trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử sẽ dẫn đến việc xử tử người vô tội... Song, điều đó không đồng nghĩa với việc bỏ án tử hình để các loại tội phạm mặc sức làm những điều ác, gây hại cho xã hội. Đơn cử, nếu bỏ tử hình đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh... thì sẽ có bao nhiêu người sẽ vì đó mà mất mạng? Vậy nên, pháp luật dù có nhân văn cũng vẫn phải đảm bảo đủ sức răn đe tội phạm.

Lê Anh Đức