Nhật Bản đánh mất vị trí nền kinh tế lớn thứ 3 thế giới

Người dân mua đồ tại một cửa hàng ở Tokyo (Nhật Bản). Ảnh: Reuters

Suy thoái kỹ thuật

Số liệu Chính phủ Nhật Bản công bố ngày 15-2 cho thấy tổng sản phẩm quốc nội (GDP) quý IV/2023 của nước này giảm 0,1% so với quý trước đó, và giảm 0,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Tăng trưởng GDP của quý III/2023 cũng bị điều chỉnh xuống -0,8%. Hai quý liên tiếp GDP tăng trưởng âm đồng nghĩa với nền kinh tế Nhật Bản đã rơi vào suy thoái kỹ thuật.

Trong quý IV, tiêu dùng tư nhân giảm 0,9% hằng năm và đầu tư doanh nghiệp giảm 0,3%. Tiêu dùng cá nhân, vốn chiếm hơn một nửa nền kinh tế, giảm 0,2%, đánh dấu quý giảm thứ ba liên tiếp, do các hộ gia đình phải chật vật với chi phí sinh hoạt tăng cao và tiền lương thực tế giảm.

GDP Nhật Bản đi xuống chủ yếu do đồng yên mất giá mạnh so với USD. Đồng yên giảm hơn 18% trong năm 2022 và 2023 so với USD, trong đó mất khoảng 7% riêng trong năm 2023 do Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã duy trì lãi suất âm, đi ngược lại với xu hướng chung của các ngân hàng trung ương khác là liên tiếp tăng lãi suất. Việc này khiến nhà đầu tư rời yên để tìm đến các kênh khác sinh lời cao hơn. Kinh tế Nhật Bản dựa nhiều vào xuất khẩu, đặc biệt là xe hơi. Đồng yên yếu sẽ có lợi cho các hãng xuất khẩu. Tuy nhiên, quốc gia này đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động do suy giảm dân số và tỷ lệ sinh ở mức thấp.

Nhật Bản trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, sau Mỹ, từ cuối thập niên 60 của thế kỷ trước. Trong giai đoạn bùng nổ thập niên 70 và 80, quốc gia này còn được dự báo trở thành nền kinh tế số một. Tuy nhiên, bong bóng giá tài sản vỡ vụn đầu thập niên 90 đẩy nước này vào "thời kỳ mất mát", khiến kinh tế trì trệ và giảm phát suốt vài thập kỷ qua. Đến năm 2010, Nhật Bản mất ngôi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vào tay Trung Quốc.

Chuyên gia Yoshiki Shinke tại Viện nghiên cứu nhân thọ Dai-ichi cho biết các số liệu nói chung là một "bất ngờ tiêu cực", chỉ ra rằng tiêu dùng và đầu tư vốn ảm đạm và "có thể có xu hướng tiết kiệm tiền ngày càng tăng do lạm phát". Chuyên gia Shinke dự kiến tình hình sẽ còn trượt dốc hơn nữa từ tháng 1 đến 3-2024 do xuất khẩu giảm, điều này có thể đồng nghĩa với việc nền kinh tế sẽ suy giảm trong quý thứ ba liên tiếp.

Mất ngôi vị lớn thứ 3 thế giới

Thông tin suy thoái được công bố đồng thời với việc Nhật Bản xác nhận đã mất vị thế nền kinh tế lớn thứ ba thế giới vào tay Đức trong năm 2023. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) danh nghĩa năm 2023 của Nhật Bản tính bằng USD là 4.200 tỷ USD, trong khi Đức vượt lên với 4.500 tỷ USD. Cả hai nền kinh tế đều phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu và đối mặt nhiều vấn đề lớn, nhưng Nhật Bản gặp nhiều khó khăn hơn Đức do sức mua trong nước yếu, tình trạng thiếu lao động trầm trọng khi dân số giảm và tỷ lệ sinh rất thấp.

Mặc dù nền kinh tế Nhật Bản tăng trưởng 1,9% trong năm dương lịch 2023 nhưng hiện tại vẫn nhỏ hơn Đức. Nhìn vào xu hướng dài hạn của đồng nội tệ, tốc độ tăng trưởng của Nhật Bản chậm hơn Đức, phản ánh năng suất thấp của nền kinh tế Nhật Bản. Ở Đức, cải cách thị trường lao động từ những năm 2000 đã cải thiện năng suất và giúp nâng cao khả năng cạnh tranh của các công ty. Sự trượt giá nhanh chóng của đồng yên so với đồng USD cũng là một yếu tố.

Phát biểu họp báo, Bộ trưởng phụ trách phục hồi kinh tế Yoshitaka Shindo nhấn mạnh việc Nhật Bản bị Đức vượt qua cho thấy nước này cần phải thúc đẩy cải cách cơ cấu và tạo ra một giai đoạn mới cho tăng trưởng.

AN BÌNH