Nhật Bản đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan về chính sách tiền tệ

BoJ đang phải đối mặt với một lựa chọn khó khăn: tiếp tục chính sách tăng lãi suất, chấp nhận rủi ro lợi suất tăng cao hơn và khiến nền kinh tế vốn đã suy yếu càng chậm lại, hoặc giữ nguyên hay thậm chí cắt giảm lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng, nhưng có thể làm lạm phát tăng nhanh hơn.

Trái phiếu chính phủ Nhật Bản đã liên tục thiết lập những đỉnh cao mới trong tháng qua. Hôm thứ Năm (4/12), lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 10 năm đã đạt mức cao nhất kể từ năm 2007, đạt 1,917%. Lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 20 năm đạt 2,936%, mức cao chưa từng thấy kể từ năm 1999, trong khi lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 30 năm đạt mức cao kỷ lục 3,436%.

Nhật Bản đã từ bỏ chương trình kiểm soát đường cong lợi suất vào tháng 3/2024, theo đó lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm được giới hạn ở mức khoảng 1%, như một phần của quá trình bình thường hóa chính sách, đồng thời chấm dứt mức lãi suất âm cuối cùng trên thế giới.

Hiện tại, khi Nhật Bản cân nhắc việc tăng lãi suất trong bối cảnh lạm phát đang gia tăng - lạm phát đã duy trì trên mức mục tiêu 2% của BoJ trong 43 tháng liên tiếp - thì nguy cơ lợi suất trái phiếu tăng vọt đang ngày càng hiện hữu.

Anindya Banerjee, Giám đốc Tiền tệ và Hàng hóa tại Kotak Securities nhận định, nếu BoJ quay trở lại nới lỏng định lượng và kiểm soát đường cong lợi suất để giới hạn lợi suất trái phiếu, đồng yên cũng có thể suy yếu và thúc đẩy lạm phát nhập khẩu.

Lợi suất trái phiếu tăng đồng nghĩa với chi phí vay cao hơn đối với Nhật Bản, gây thêm áp lực lên tình hình tài chính của nước này. Theo dữ liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), nền kinh tế lớn thứ hai châu Á hiện đang có tỷ lệ nợ trên GDP cao nhất thế giới, ở mức gần 230%.

Thêm vào đó, việc chính phủ chuẩn bị tung ra gói kích thích kinh tế lớn nhất kể từ đại dịch để kiềm chế chi phí sinh hoạt và hỗ trợ nền kinh tế đang gặp khó khăn càng làm gia tăng những lo ngại về khoản nợ đang phình to của Nhật Bản.

Magdalene Teo, Trưởng bộ phận nghiên cứu trái phiếu cố định khu vực châu Á tại Julius Baer cho biết, khoản phát hành trái phiếu mới trị giá 11.700 tỷ yên để tài trợ cho ngân sách bổ sung của Thủ tướng Sanae Takaichi lớn gấp 1,7 lần so với khoản phát hành dưới thời cựu Thủ tướng Shigeru Ishiba vào năm 2024.

"Điều này cho thấy khó khăn mà chính phủ phải đối mặt trong việc cân bằng các sáng kiến kích thích kinh tế với việc duy trì tính bền vững tài khóa", ông cho biết.

Những tác động toàn cầu?

Vào tháng 8/2024, việc các giao dịch chênh lệch lãi suất được tài trợ bằng đồng yên bị thu hồi do động thái tăng lãi suất của BoJ và dữ liệu vĩ mô đáng thất vọng từ Mỹ đã khiến thị trường chứng khoán toàn cầu chao đảo, với chỉ số Nikkei của Nhật Bản giảm 12,4%, ghi nhận ngày tồi tệ nhất kể từ năm 1987.

Hiện tại, lợi suất trái phiếu Nhật Bản tăng đã thu hẹp chênh lệch lãi suất đó, làm dấy lên lo ngại về một đợt giao dịch chênh lệch lãi suất khác bị thu hồi và dòng tiền sẽ hồi hương về Nhật Bản. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng khả năng tái diễn cuộc khủng hoảng năm 2024 là không cao.

“Xét trên góc độ toàn cầu, chênh lệch lợi suất giữa Nhật Bản và Mỹ đang thu hẹp làm giảm sức hấp dẫn của các giao dịch chênh lệch lãi suất được tài trợ bằng đồng yên, nhưng chúng tôi không kỳ vọng sự đảo ngược hệ thống năm 2024 sẽ lặp lại... Thay vào đó, hãy dự đoán biến động mang tính thời điểm và việc giảm đòn bẩy có chọn lọc, đặc biệt nếu đồng yên mạnh lên khiến chi phí vốn tăng cao”, Masahiko Loo, chiến lược gia trái phiếu cố định cấp cao tại State Street Investment Management cho biết.

Bên cạnh đó, ông cho rằng các dòng vốn mang tính cấu trúc được thúc đẩy bởi phân bổ vốn nhà đầu tư cá nhân thông qua quỹ hưu trí, bảo hiểm nhân thọ và NISA (Tài khoản Tiết kiệm Cá nhân Nhật Bản) đã neo giữ lượng nắm giữ ở nước ngoài, khiến khả năng hồi hương vốn quy mô lớn khó xảy ra.

Justin Heng, chiến lược gia lãi suất khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại HSBC cho biết, các nhà đầu tư Nhật Bản hầu như không có dấu hiệu hồi hương vốn và vẫn là những người mua ròng trái phiếu nước ngoài.

Theo HSBC, từ tháng 1 đến tháng 10/2025, họ đã mua 11.700 tỷ yên trái phiếu nước ngoài, vượt xa con số 4.200 tỷ yên mua trong cả năm 2024. Sự gia tăng này chủ yếu được thúc đẩy bởi các ngân hàng tín thác và các nhà quản lý tài sản được hưởng lợi từ dòng vốn đầu tư của các nhà đầu tư cá nhân theo chương trình đầu tư miễn thuế của chính phủ Nhật Bản.

“Chúng tôi kỳ vọng việc chi phí phòng ngừa rủi ro tiếp tục giảm, do việc Fed tiếp tục cắt giảm lãi suất, cũng có thể sẽ khuyến khích các nhà đầu tư Nhật Bản tăng cường đầu tư vào trái phiếu nước ngoài”, chiến lược gia Justin Heng cho biết.

Hạc Hiên / Theo báo chí nước ngoài