Nhiều giải pháp mang tính đột phá về chính sách dân số
Chương trình giao lưu trực tuyến với chủ đề 'Công tác Dân số Việt Nam - Nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước' vừa được tổ chức đã tập trung phân tích sâu về dự án Luật Dân số - đạo luật đang được trình tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV.
Chương trình giao lưu trực tuyến với chủ đề "Công tác Dân số Việt Nam - Nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước" vừa được tổ chức đã tập trung phân tích sâu về dự án Luật Dân số - đạo luật đang được trình tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV.
Các ý kiến thống nhất nhận định, việc ban hành Luật Dân số lần này là hết sức cần thiết, nhằm nâng Pháp lệnh Dân số năm 2003 lên một tầm cao mới, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho chính sách dân số quốc gia, khẳng định sự chuyển hướng trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển, coi dân số là trung tâm, mục tiêu và động lực của phát triển bền vững.
Ông Nguyễn Hoàng Mai, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội nhấn mạnh, Luật Dân số là đạo luật có phạm vi rất rộng, liên quan trực tiếp đến con người và quyền con người.
Luật Dân số là đạo luật có phạm vi rất rộng, liên quan trực tiếp đến con người và quyền con người.
Các cơ quan của Chính phủ đã có quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng, có đủ thời gian xây dựng các điều kiện cần thiết, đánh giá tác động và hoàn thiện hồ sơ.
Khi chỉnh lý, dự án Luật được trình ra Quốc hội đã nhận được sự ủng hộ rất cao của các cơ quan liên quan, của đại biểu Quốc hội cũng như của xã hội, khẳng định tính cần thiết của việc ban hành Luật.
Chia sẻ về một số điểm sáng của Dự thảo Luật, GS-TS.Nguyễn Đình Cử, nguyên Viện trưởng Viện Dân số và Các vấn đề xã hội (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho hay, dự thảo đặt một chương riêng về truyền thông dân số. Vì thế, cần phải đẩy mạnh công tác truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân.
GS-TS.Nguyễn Đình Cử cho rằng, chúng ta không nôn nóng khi Luật ra đời sẽ thực hiện được các mục tiêu mà chúng ta phải cần thời gian và kiên trì. "Quan trọng là phải thực hiện thật nghiêm, giám sát thật chặt chẽ, xử lý thật nghiêm thì luật mới đạt hiệu quả trong cuộc sống", GS.Cử nói.
Cũng theo chuyên gia, thời gian qua Nhà nước đã có một chính sách chia sẻ rất lớn, đó là miễn, giảm học phí cho học sinh từ bậc mầm non đến hết trung học phổ thông. Song bên cạnh đó, ông cũng đề xuất không nên giới hạn độ tuổi 35 khi xem xét chính sách hỗ trợ sinh con.
Ở góc độ quản lý ngành, TS.Phạm Vũ Hoàng, Phó cục trưởng Cục Dân số nhấn mạnh, dự thảo Luật quy định phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương cấp tỉnh quyết định một số biện pháp một cách chủ động, linh hoạt.
Trên cơ sở tình hình kinh tế-xã hội, động thái dân số và khả năng cân đối ngân sách, địa phương có thể quyết định các biện pháp cụ thể và mức hỗ trợ tài chính, nhưng không được thấp hơn mức Chính phủ quy định.
Cách thiết kế này được đánh giá là vừa bảo đảm sự thống nhất chính sách trên phạm vi cả nước, vừa tạo không gian chủ động cho địa phương.
Dự án Luật Dân số tập trung vào bốn nhóm chính sách lớn gồm duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số; và nâng cao chất lượng dân số.
Dự án Luật Dân số và dự án Luật Phòng bệnh đã được Chính phủ trình Quốc hội và thảo luận tại Tổ vào ngày 23/10/2025 trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 10.
Đến ngày 10/11, Quốc hội đã thảo luận phiên toàn thể tại hội trường về hai dự án luật này, có 20 đại biểu Quốc hội phát biểu ý kiến và 18 đại biểu gửi ý kiến bằng văn bản để Ban soạn thảo tiếp thu, hoàn thiện, trình Quốc hội thông qua vào ngày 10/12/2025.
Theo ông Phạm Vũ Hoàng, Dự thảo Luật được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định của Pháp lệnh Dân số, nhằm tạo cơ sở pháp lý thống nhất, đồng bộ để thể chế hóa chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng về công tác dân số; đồng thời khắc phục những hạn chế, tồn tại trong giai đoạn trước và đáp ứng yêu cầu phát triển dân số trong tình hình mới. Dự thảo cũng hướng tới việc bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong lĩnh vực dân số.
Một điểm mới đáng chú ý, để duy trì mức sinh thay thế, dự thảo Luật Dân số đề xuất bổ sung các chính sách hỗ trợ thiết thực như tăng thời gian nghỉ thai sản, hỗ trợ tài chính khi sinh con, đồng thời bổ sung tiêu chí ưu tiên được mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở.
Trước đó, nói về Dự thảo Luật Dân số, GS.Nguyễn Thiện Nhân, Đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM, nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh, Luật Dân số sẽ quyết định vận mệnh, tương lai đất nước 50 hoặc 100 năm nữa.
Ông cho rằng, Việt Nam chỉ còn khoảng 20 năm để hành động, bởi theo bài học từ Nhật Bản, nước này đã bỏ lỡ giai đoạn 20 năm vàng nên hiện nay không thể khắc phục được hậu quả. Năm 1975, dân số Việt Nam khoảng 50 triệu người, và 50 năm sau, Việt Nam đã đạt hơn 100 triệu người. “Nếu không đạt được quy mô dân số như hiện nay thì chúng ta sẽ thiếu lao động, thiếu nhân lực và không thể phát triển,” ông Nhân nói.
Được biết, hiện đến nay, chưa có quốc gia nào trên thế giới ban hành Luật Dân số. Việt Nam là quốc gia đầu tiên xây dựng dự luật này. Luật Dân số không thể bao phủ hết được mong muốn của hơn 100 triệu dân, nhưng hướng tới đáp ứng tối đa nhu cầu chính đáng của người dân.
Còn Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan thì cho biết, đây là một đạo luật có phạm vi rất rộng, liên quan trực tiếp đến con người và quyền con người, đặc biệt là cách thức thể hiện các chính sách chăm sóc cho người dân Việt Nam trên tất cả các lĩnh vực.
Chính vì vậy, khi xây dựng Luật Dân số, Bộ Y tế đã rà soát tất cả các quy định có liên quan. Có khoảng 60 luật, bộ luật liên quan đến con người và quyền con người đã được xem xét, rà soát kỹ lưỡng.
Chẳng hạn, về quy mô dân số đã được xác định là một trong những tiêu chí trong Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn; cơ cấu dân số được thể hiện trong Luật Trẻ em, Luật Người cao tuổi, Luật Thanh niên...
Người đứng đầu ngành Y tế cho biết, các nội dung liên quan đến cơ cấu, quy mô, phân bố và chất lượng dân số đã được quy định tại nhiều luật khác nhau.
Trong quá trình xây dựng dự án Luật Dân số, Bộ Y tế luôn cố gắng thể hiện tinh thần của Nghị quyết số 21-NQ/TW năm 2017 của Trung ương; đặc biệt là Kết luận số 149 của Bộ Chính trị về sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 21 và gần đây nhất là Nghị quyết 72-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, nhằm thể hiện tinh thần mới trong chính sách dân số.
Một thay đổi căn bản trong Luật Dân số lần này là chuyển trọng tâm từ “Dân số và Chính sách Kế hoạch hóa gia đình” sang “Dân số và Phát triển”, nhằm giải quyết đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố và chất lượng dân số trong mối quan hệ với phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và từng địa phương.
Về nguồn lực, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho rằng cần nhìn nhận cả trước mắt và lâu dài. Chính sách dân số, giải quyết vấn đề già hóa dân số, nâng cao mức sinh thay thế đòi hỏi đầu tư rất lớn.
