Nhiều hộ kinh doanh doanh thu hàng chục tỷ đồng nhưng chỉ khoán thuế, rất bất bình đẳng với doanh nghiệp
Một doanh nghiệp có doanh thu chỉ vài chục triệu đến vài trăm triệu đồng một năm cũng phải thực hiện chế độ sổ sách, hóa đơn, chứng từ kế toán doanh nghiệp, nhưng có nhiều hộ kinh doanh có quy mô doanh thu hàng chục tỷ đồng lại chỉ bị khoán thuế và vẫn hoạt động ngoài khung pháp lý của Luật Doanh nghiệp...
Đại biểu Trần Thị Nhị Hà - TP Hà Nội.
Sáng 20/5, Quốc hội tiếp tục thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Doanh nghiệp. Đại biểu Trần Thị Nhị Hà, TP Hà Nội, cho ý kiến về vấn đề sửa đổi quy định doanh nghiệp tư nhân và mô hình hộ kinh doanh. Nội dung này đã không được đưa vào dự thảo luật.
Hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân có khoảng hơn 5 triệu hộ kinh doanh và hơn 940.000 doanh nghiệp, như vậy hộ kinh doanh đang chiếm tỷ trọng rất lớn.
Tuy nhiên, theo bà Hà, Luật Doanh nghiệp hiện hành và dự thảo sửa đổi lần này chưa đề cập đến việc cải cách mô hình hộ kinh doanh, trong khi đây là 1 nội dung trọng tâm đã được xác định tại Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân với yêu cầu rất rõ ràng, khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh sang mô hình hoạt động doanh nghiệp, xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất trong năm 2026, đây là Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị.
Chúng ta đã từng có nhiều lần khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh sang mô hình hoạt động doanh nghiệp kể từ sau Luật Doanh nghiệp năm 2005 nhưng kết quả là số lượng hộ kinh doanh vẫn tăng đều qua các năm.
Nguyên nhân là do mô hình này đang được áp dụng chế độ thuế khoán đơn giản, quản lý không chặt chẽ về chứng từ kế toán và mức xử phạt vi phạm hành chính của hộ kinh doanh chỉ bằng một nửa so với mô hình doanh nghiệp, tạo ra sự bất bình đẳng ngay trong chính khu vực kinh tế tư nhân.
Một doanh nghiệp có doanh thu chỉ vài chục triệu đến vài trăm triệu đồng một năm cũng phải thực hiện chế độ sổ sách, hóa đơn, chứng từ kế toán doanh nghiệp, nhưng có nhiều hộ kinh doanh có quy mô doanh thu hàng chục tỷ đồng lại chỉ bị khoán thuế và vẫn hoạt động ngoài khung pháp lý của Luật Doanh nghiệp. Đây là vấn đề bất cập, cần được xử lý.
Thực chất, mô hình hộ kinh doanh xuất hiện tại Việt Nam từ những năm 60-70 của thế kỷ trước, chủ yếu được quy định tại các nghị định về đăng ký doanh nghiệp mà chưa được luật hóa.
Ngoài ra, một vấn đề còn vướng mắc rất lớn đó là Luật Doanh nghiệp hiện hành vẫn duy trì mô hình doanh nghiệp tư nhân - một loại hình kinh doanh do 1 cá nhân làm chủ, chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình và không có tư cách pháp nhân.
Theo quy định hiện nay, doanh nghiệp được phân chia thành 2 nhóm: doanh nghiệp có tư cách pháp nhân, gọi chung là công ty và doanh nghiệp không có tư cách pháp nhân, doanh nghiệp tư nhân. Cách phân loại này vừa thiếu nhất quán, vừa gây bất cập trong áp dụng pháp luật. Nhiều quy định chung trong luật được thiết kế theo logic của công ty lại không phù hợp với bản chất doanh nghiệp tư nhân, dẫn đến tình trạng một số quy định trở nên quá lỏng lẻo với công ty, nhưng lại quá ràng buộc với doanh nghiệp tư nhân.
Từ những phân tích trên, đại biểu Nhị Hà nêu 3 kiến nghị.
Một là, Chính phủ cần xây dựng lộ trình chuyển đổi toàn bộ hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp gắn với thời hạn xóa bỏ thuế khoán vào năm 2026 như tinh thần Nghị quyết 68.
Hai là, ban hành Luật Doanh nghiệp tư nhân mới thay thế cho cả mô hình hộ kinh doanh và doanh nghiệp tư nhân hiện tại, để áp dụng cho các mô hình kinh doanh nhỏ, siêu nhỏ. Luật này cần được thiết kế theo nguyên tắc thủ tục thành lập đơn giản, chi phí thấp, miễn kiểm toán, miễn báo cáo tài chính định kỳ nếu doanh thu dưới ngưỡng quy định, áp dụng thuế thu nhập cá nhân thay vì thuế khoán, đảm bảo công bằng và minh bạch.
Ba là, tách riêng quy định về doanh nghiệp tư nhân khỏi Luật Doanh nghiệp, đổi tên thành Luật Công ty để tránh áp dụng chung một khung pháp lý cho 2 mô hình hoàn toàn khác biệt về tư cách pháp nhân và trách nhiệm tài sản.
"Luật Doanh nghiệp đã trải qua nhiều lần sửa đổi, ban hành mới trong các năm 1999, 2005, 2014, 2020. Tuy nhiên, đây là lần đầu tiên việc sửa đổi diễn ra trong bối cảnh Bộ Chính trị xác định rõ ràng kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, là lực lượng tiên phong thúc đẩy tăng trưởng. Vì vậy, đây chính là thời điểm đặc biệt quan trọng, là cơ hội vàng để hoàn thiện thể chế, xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ, thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển đúng hướng, minh bạch và bình đẳng", bà Hà nhấn mạnh.
