Nhìn lại thế giới 2024: Bản giao hưởng vang khắp không gian

Trực thăng Ingenuity trên Sao Hỏa. Ảnh: AFP/TTXVN

Hành trình năm 2024 bắt đầu với một lời chia tay đầy xúc động. Tháng 1, chiếc trực thăng Ingenuity – “chú ong nghệ” nhỏ bé của Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) trên Sao Hỏa – chính thức “nghỉ hưu” sau gần ba năm hoạt động phi thường. Dù chỉ được thiết kế cho 5 chuyến bay trong vòng 30 ngày, nhưng Ingenuity đã bay tổng cộng 72 lần, di chuyển hơn 13 km, vượt qua mọi kỳ vọng ban đầu.

Không chỉ cung cấp những hình ảnh và dữ liệu vô giá về bề mặt Hành tinh Đỏ, Ingenuity còn mở đường cho một kỷ nguyên mới về thám hiểm vũ trụ, đặt nền móng cho những cuộc chinh phục hành tinh khác trong tương lai.

Năm 2024 chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của khu vực tư nhân trong lĩnh vực không gian. SpaceX tiếp tục khẳng định vị thế tiên phong với sứ mệnh Polaris Dawn, đánh dấu lần đầu tiên trong lịch sử, một phi hành đoàn hoàn toàn dân sự thực hiện chuyến đi bộ ngoài không gian. Phi hành đoàn đã thử nghiệm các bộ đồ du hành tiên tiến và thu thập dữ liệu về sinh lý con người trong môi trường vi trọng lực. Khoảnh khắc phi hành gia Sarah Gillis chơi vĩ cầm giữa vũ trụ bao la không chỉ là một kỳ tích kỹ thuật, mà còn là một biểu tượng cho sự sáng tạo và khả năng thích ứng vô biên của con người.

Tên lửa đẩy Falcon 9 của Công ty SpaceX. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN

SpaceX không chỉ thách thức mọi giới hạn, mà còn tái định nghĩa ngành công nghiệp không gian. Công ty này duy trì kỷ lục phóng thành công 100% các tên lửa tái sử dụng dòng Falcon, với hơn 85 lần phóng trong năm 2024, với chi phí giảm xuống mức chưa từng có – chỉ khoảng 50 triệu USD cho mỗi sứ mệnh, thấp hơn gấp 10 lần so với cách đây 20 năm. Những đột phá ấy không chỉ mở rộng cơ hội cho các quốc gia nhỏ tham gia lĩnh vực không gian, mà còn tạo động lực mạnh mẽ cho các dự án nghiên cứu khoa học ngoài Trái Đất. Đặc biệt, dự án Starship – hệ thống tên lửa và tàu vũ trụ lớn nhất và mạnh nhất từng được chế tạo, đã có 3 lần phóng thử nghiệm, khiến giấc mơ về các sứ mệnh liên hành tinh trở nên gần hơn bao giờ hết.

Mặt Trăng - vệ tinh tự nhiên duy nhất của Trái Đất - vẫn là tâm điểm của các hoạt động thám hiểm trong năm 2024, với những thành tựu mang tính bước ngoặt của nhiều quốc gia.

Nhật Bản cùng tàu đổ bộ SLIM đã lập kỳ tích với công nghệ hạ cánh siêu chính xác tại khu vực rìa miệng núi lửa trên Mặt Trăng. Mặc dù nhiệm vụ chỉ dự kiến kéo dài 14 ngày, nhưng SLIM đã hoạt động bền bỉ tới hơn 90 ngày, thu thập dữ liệu quý giá về địa chất và chứng minh độ chính xác tuyệt vời trong công nghệ điều hướng.

Hình ảnh chụp tại Trung tâm kiểm soát hàng không vũ trụ Bắc Kinh (BACC) ngày 2/6/2024 cho thấy tàu Thường Nga-6 hạ cánh xuống phần tối của Mặt Trăng. Ảnh: THX/TTXVN

Trung Quốc đã viết chương sử mới khi tàu Thường Nga-6 thu thập thành công các mẫu vật từ vùng khuất của Mặt Trăng – thành tựu lần đầu tiên đạt được trong lịch sử nhân loại. Các mẫu vật này đã hé lộ dấu vết của hoạt động núi lửa mạnh mẽ trên Mặt Trăng cách đây khoảng 2,8 tỷ năm, mở ra những hướng nghiên cứu mới về quá trình tiến hóa địa chất của vệ tinh này. Một kỷ lục thú vị cũng vừa được các nhà du hành vũ trụ Trung Quốc thiết lập. Ngày 17/12, hai phi hành gia Trung Quốc tham gia sứ mệnh Thần Châu 19 đã thực hiện một chuyến đi bộ ngoài không gian kéo dài 9 giờ 6 phút, phá vỡ kỷ lục thế giới trước đó của NASA.

Không hề kém cạnh, Ấn Độ tiếp tục đẩy mạnh các thử nghiệm và sứ mệnh trong chương trình Chandrayaan, với tham vọng xây dựng căn cứ vĩnh viễn trên Mặt Trăng. Cùng với đó, các công ty tư nhân như Astrobotic và Intuitive Machines đã đóng vai trò quan trọng trong các sứ mệnh thương mại lên Mặt Trăng, thể hiện một xu hướng hợp tác mạnh mẽ giữa khu vực công và tư.

Năm 2024 cũng chứng kiến những bước tiến quan trọng trong việc khám phá các vùng sâu thẳm của hệ Mặt Trời. Sứ mệnh BepiColombo - hợp tác giữa Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) và Cơ quan Thám hiểm Hàng không Vũ trụ Nhật Bản (JAXA) - tiếp cận Sao Thủy, hé lộ những bí ẩn về hành tinh gần Mặt Trời nhất và cũng là hành tinh nhỏ nhất trong hệ Mặt Trời. Tàu Europa Clipper của NASA bắt đầu hành trình đến mặt trăng băng giá Europa của Sao Mộc, nơi ẩn chứa khả năng tồn tại sự sống ngoài Trái Đất. Những sứ mệnh này không chỉ mở rộng hiểu biết của con người về vũ trụ mà còn khơi gợi những câu hỏi lớn về nguồn gốc và sự tồn tại của sự sống.

Trong khi đó, các nhà khoa học tiếp tục theo dõi sát sao các tiểu hành tinh gần Trái Đất, đánh giá nguy cơ va chạm và tìm hiểu thành phần của chúng. Những nghiên cứu này không chỉ giúp bảo vệ Trái Đất mà còn cung cấp thông tin quan trọng về nguồn gốc của hệ Mặt Trời.

Trạm vũ trụ quốc tế ISS. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN

Trạm Vũ trụ quốc tế (ISS) đã bước sang năm thứ 25 liên tiếp có con người hiện diện và tiếp tục là trung tâm nghiên cứu khoa học hàng đầu trong môi trường không trọng lực (tính từ sự kiện ngày 2/11/2000, tên lửa Soyuz của Nga "cập bến" ISS, mang theo đội thám hiểm số 1 gồm 2 nhà du hành người Nga và 1 nhà du hành người Mỹ). Năm nay, Trạm tiếp đón 25 phi hành gia và thực hiện hơn 300 thí nghiệm mang tính đột phá, mở rộng hiểu biết về tác động của vi trọng lực đối với sinh học và công nghệ. Tổng cộng 14 tàu vũ trụ, trong đó bao gồm 8 chuyến hàng thương mại, đã tiếp tế cho ISS hơn 18.000 kg thiết bị và vật liệu, tạo điều kiện để đạt được những đột phá trong các lĩnh vực từ y học đến khoa học vật liệu. Những nghiên cứu về tác động của vi trọng lực đối với cơ thể con người và sự phát triển vật liệu tiên tiến tại phòng thí nghiệm vũ trụ độc đáo này không chỉ phục vụ cho việc khám phá không gian mà còn mang lại những lợi ích thiết thực cho cuộc sống trên Trái Đất như nghiên cứu cách vi trọng lực ảnh hưởng đến quá trình phát triển mô xương, mở ra hướng đi mới trong điều trị loãng xương.

Năm 2024, công nghệ vũ trụ đã có những bước tiến mạnh mẽ. Bên cạnh công nghệ tái sử dụng tên lửa của SpaceX, các nhà khoa học cũng tập trung vào phát triển động cơ đẩy mới như động cơ ion và động cơ hạt nhân, hứa hẹn những chuyến đi nhanh hơn và xa hơn. Vật liệu mới nhẹ và bền hơn cũng đang được nghiên cứu, cùng với sự phát triển của công nghệ tự động hóa và robot, đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc khám phá không gian.

Khám phá không gian không chỉ là những chuyến đi xa xôi mà còn mang lại những lợi ích thiết thực cho cuộc sống trên Trái Đất. Công nghệ vệ tinh đóng vai trò then chốt trong viễn thông, định vị, dự báo thời tiết, giám sát môi trường và nhiều lĩnh vực khác. Hơn nữa, khám phá không gian khơi dậy trí tò mò, đam mê khoa học và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ, những người sẽ tiếp tục viết nên câu chuyện chinh phục vũ trụ của nhân loại.

Năm 2024 đánh dấu một chương rực rỡ trong lịch sử khám phá không gian. Không chỉ là những cột mốc kỹ thuật hay những con số khô khan, năm 2024 đã chứng minh một cách sống động cho khát vọng bất diệt và nguồn cảm hứng bất tận của nhân loại: vươn tới những vì sao, giải mã các bí ẩn không gian và tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi muôn thuở: Con người có đơn độc trong vũ trụ này không? Vũ trụ bao la vẫn còn vô vàn điều kỳ diệu đang chờ đợi chúng ta khám phá.

Thanh Phương (TTXVN)