Nhìn lại thế giới năm 2025: Phụ nữ và thử thách nghị lực

Người phụ nữ đứng giữa đống thân cây mắc cạn trên bờ sau trận lũ quét và sạt lở đất ở Padang, tỉnh Tây Sumatra, Indonesia - Ảnh: Reuters

Mối đe dọa đảo ngược tiến bộ bình đẳng giới

Phụ nữ và trẻ em gái tiếp tục phải đối mặt với các cuộc tấn công nhằm vào các quyền mà họ đã khó khăn lắm mới giành được. Những mối đe dọa này đến từ việc đảo ngược các biện pháp bảo vệ pháp lý hiện có. Mặc dù tất cả các nước đều ký kết Công ước Geneva, cam kết bảo vệ thường dân khỏi các bên tham chiến, nhưng trong năm qua, tại các điểm nóng xung đột đã có không ít cuộc tấn công vào hệ thống chăm sóc sức khỏe. Đối tượng dễ bị tổn thương nhất là phụ nữ và trẻ em. Năm qua, có hơn 676 triệu phụ nữ trong môi trường xung đột, chiến tranh có rất ít biện pháp bảo vệ.

Theo Cơ quan Liên hợp quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho Phụ nữ (UN Women), cứ 10 phút lại có 1 phụ nữ hoặc trẻ em gái bị bạn đời hoặc thành viên gia đình giết hại. Các trường hợp bạo lực tình dục liên quan đến xung đột đã tăng 50%.

Một cuộc điều tra của báo Guardian (Anh) và tổ chức phi chính phủ Insecurity Insight cho thấy, mức độ bạo lực chưa từng có: Gần 300 vụ tấn công và gián đoạn hoạt động tại các cơ sở chăm sóc sản khoa. Ít nhất 119 vụ việc liên quan đến các cuộc tấn công trực tiếp vào bệnh viện và phòng sinh. Hầu hết các vụ tấn công này diễn ra ở Ukraine, Gaza và Sudan, nơi hàng trăm nghìn phụ nữ mang thai bị mắc kẹt trong các vùng chiến sự.

Dữ liệu cũng cho thấy ít nhất 68 nữ hộ sinh, bác sĩ sản khoa và phụ khoa đã bị giết, 15 người bị bắt cóc và 101 người bị bắt giữ khi họ đang hỗ trợ sinh nở. Ngay cả sau lệnh ngừng bắn tháng 10, các bác sĩ ở Gaza cho biết, vẫn có nhiều trường hợp phụ nữ và trẻ em bị tử vong vì thiếu chăm sóc y tế, thuốc men và thiết bị. Bệnh viện El Fasher ở Sudan đang trong tình trạng kiệt quệ, phụ nữ và trẻ sơ sinh thiếu thuốc điều trị và bị suy dinh dưỡng nặng…

Năm 2025 chứng kiến hàng loạt hiện tượng thời tiết cực đoan, từ siêu bão Melissa, Kalmaegi, Ragasa… tàn phá khu vực châu Á - Thái Bình Dương; lũ lụt ở Pakistan, Sri Lanka và Đông Nam Á đến động đất ở Myanmar, Afghanistan; cháy rừng ở Mỹ; sóng nhiệt ở châu Âu và châu Á... Ước tính, thiên tai gây tổn thất cho kinh tế toàn cầu 220 tỷ USD. Một báo cáo năm 2025 của Liên hợp quốc cho thấy, biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng thêm những căng thẳng về xã hội và kinh tế, vốn là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái. Một nghiên cứu được nêu trong báo cáo cho thấy, tỷ lệ giết hại phụ nữ tăng 28% trong các đợt nắng nóng. Có thêm 47,8 triệu phụ nữ phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực và nạn đói. Dự báo đến năm 2050, biến đổi khí hậu có thể đẩy thêm 158 triệu phụ nữ và trẻ em gái vào cảnh nghèo đói.

Lao động ngành dệt may ở Bangladesh bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi về chính sách thuế quan

Phụ nữ cũng bị ảnh hưởng từ chiến tranh thương mại. Phụ nữ làm việc trong các ngành bị ảnh hưởng bởi thuế quan (như dệt may) dễ mất việc làm hoặc giảm thu nhập, làm gia tăng bất ổn kinh tế gia đình. Bangladesh là một ví dụ. Nước này xuất khẩu gần 9 tỷ USD hàng may mặc mỗi năm sang Mỹ. Hiện ngành này đang bị siết chặt bởi chi phí đầu vào cao hơn và sự không chắc chắn về đơn đặt hàng, buộc các nhà cung cấp phải cắt giảm hoạt động. Công nhân nhà máy - 60% lực lượng lao động là nữ - phải đối mặt với tình trạng bấp bênh.

Điểm sáng và hy vọng

Giữa những thách thức đối với quyền và sự phát triển toàn diện của phụ nữ, thế giới năm qua vẫn ghi nhận những điểm sáng. Nhân dịp kỷ niệm 30 năm ra đời Tuyên bố và Cương lĩnh hành động Bắc Kinh, Hội nghị các nhà lãnh đạo toàn cầu về phụ nữ đã được tổ chức trong 2 ngày 13-14/10 tại Bắc Kinh (Trung Quốc) với chủ đề "Một tương lai chung: Tiến trình mới và nhanh hơn cho sự phát triển toàn diện của phụ nữ". Hơn 80 nguyên thủ quốc gia và lãnh đạo chính phủ đã tham dự hội nghị, cùng nhìn lại chặng đường 30 năm qua và định hướng những bước đi tiếp theo nhằm thúc đẩy bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ.

Qua 3 thập kỷ triển khai Tuyên bố và Cương lĩnh hành động Bắc Kinh đã góp phần giúp hàng triệu phụ nữ và trẻ em gái được tiếp cận đầy đủ hơn với cơ hội học tập, chăm sóc y tế, việc làm. Họ ngày càng có tiếng nói, vai trò trong đời sống kinh tế, chính trị, xã hội. Cương lĩnh đã mở ra một lập trường toàn cầu chống bạo lực trên cơ sở giới, với 1.583 luật được thông qua ở 193 quốc gia (con số này vào năm 1995 là 12 quốc gia). Một số quốc gia đang sửa đổi luật để ứng phó và giải quyết các hình thức bạo lực mới liên quan đến công nghệ.

Hội nghị lần này là sự cam kết mở ra tiến trình mới và tăng tốc vì sự phát triển của phụ nữ toàn cầu. Đồng thời cũng cho thấy quyết tâm của cộng đồng quốc tế, hướng tới một thế giới hòa bình, phát triển bền vững, nơi mọi phụ nữ và trẻ em gái đều được tôn trọng, bảo vệ và trao quyền để phát triển toàn diện.

Năm 2025 đánh dấu cột mốc quan trọng của UN Women: 15 năm hình thành và phát triển, với tư cách là tiếng nói hàng đầu và đồng minh đáng tin cậy trong hành trình hướng tới bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ toàn cầu. Được thành lập vào tháng 7/2010, hoạt động tại hơn 80 quốc gia, UN Women đã trở thành một tổ chức dẫn dắt các chiến dịch, định hình lại luật pháp và tập hợp mọi người trên khắp thế giới hành động vì bình đẳng giới và trao quyền cho 4 tỷ phụ nữ và trẻ em gái trên thế giới.

Năm nay cũng đánh dấu kỷ niệm 25 năm Nghị quyết 1325 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc về Phụ nữ, Hòa bình và An ninh (WPS). Nghị quyết này đưa quan điểm về giới vào tất cả các nỗ lực hòa bình và an ninh của Liên hợp quốc. UN Women cũng kêu gọi các nhà lãnh đạo toàn cầu bảo vệ và thực hiện Chương trình nghị sự 2030, các Mục tiêu Phát triển Bền vững. Từ 19 Kế hoạch hành động quốc gia về phụ nữ, hòa bình và an ninh vào năm 2010, đến nay con số này đã tăng lên 112.

Ngự Bình (Tổng hợp)