Nhớ anh Hai Mạnh!

Tháng 8 cũng là dấu ấn thời gian in đậm trong cuộc đời quân ngũ của tôi khi tham gia trận đánh ác liệt nhất và giành thắng lợi, tiêu diệt chi khu quận lỵ Thượng Đức ở mặt trận Thượng Đức, Quảng Đà năm 1974. Trước khi diễn ra chiến dịch này, giữa tháng 7-1974, tôi được gặp đồng chí Hai Mạnh, lúc đó là Tư lệnh Quân khu 5 khi đồng chí đến chỉ đạo, giao nhiệm vụ cho Trung đoàn 66, Sư đoàn 304.

Hôm ấy, đồng chí Chu Huy Mân đã nhấn mạnh: "Kẻ địch dùng căn cứ Thượng Đức làm bàn đạp mở các cuộc hành quân lấn chiếm vùng giải phóng của ta, chúng phá hoại Hiệp định Paris đã ký kết. Do vậy, ta phải tiêu diệt bằng được căn cứ này để đập tan âm mưu phá hoại của địch. Chiến dịch này, lực lượng chủ yếu là Trung đoàn 66 tấn công tiêu diệt chi khu quận lỵ Thượng Đức, các đồng chí phải chiến thắng cả về quân sự và chính trị. Về quân sự, phải tiêu diệt và bắt sống toàn bộ quân địch, làm chủ căn cứ. Về chính trị, phải mở rộng vùng giải phóng từ Thượng Đức đến vùng B, Đại Lộc, giải phóng 13.000 dân, tạo niềm tin to lớn trong nhân dân, nâng cao sức mạnh chiến đấu của chủ lực ta. Sau khi Thượng Đức bị thất thủ, chắc chắn quân địch sẽ điên cuồng đưa lực lượng ra tái chiếm, ta phải chuẩn bị để giữ vững vùng giải phóng".

Đồng chí Chu Huy Mân (thứ tư, từ trái sang) kiểm tra, theo dõi các mũi tiến công của Quân giải phóng đánh vào TP Đà Nẵng (tháng 3-1975). Ảnh tư liệu

Hôm đó, khi trực tiếp trao lá cờ giải phóng cho Trung đoàn 66 và giao nhiệm vụ phải cắm lên đỉnh căn cứ Thượng Đức, thủ trưởng Chu Huy Mân ân cần: “Đây là niềm tin của Đảng bộ và nhân dân, LLVT Quảng Đà giao cho các đồng chí!”.

Sau buổi giao nhiệm vụ ấy, từ ngày 29-7 đến 7-8-1974, Trung đoàn 66 đã tấn công quyết liệt và giành thắng lợi trọn vẹn, tiêu diệt và bắt sống toàn bộ quân địch, cắm lá cờ của Quân giải phóng ở trung tâm chi khu quận lỵ Thượng Đức, mở rộng vùng giải phóng huyện Đại Lộc. Sau chiến thắng vang dội ấy, Trung đoàn 66 tiếp tục hành quân chiến đấu. Sau khi tham gia giải phóng Đà Nẵng, Trung đoàn thần tốc tiến vào giải phóng Sài Gòn vào ngày 30-4-1975 lịch sử. Sau ngày toàn thắng, tôi cùng Trung đoàn 66 thực hiện nghĩa vụ quốc tế ở chiến trường Campuchia... Tôi nghĩ cuộc đời mình sẽ khó có dịp gặp lại vị tướng-thủ trưởng Hai Mạnh dạn dày trận mạc, có tài năng quân sự, nhãn quan chính trị sắc sảo, đức độ.

Tháng 9-1982, tôi được cử đi đào tạo hoàn thiện cử nhân tại Học viện Chính trị-Quân sự (nay là Học viện Chính trị) về xây dựng Đảng và chính quyền nhà nước. Sau khi tốt nghiệp, tôi được điều về Phòng Nghiên cứu công tác Đảng, công tác chính trị (CTĐ, CTCT) thuộc Văn phòng Tổng cục Chính trị. Tôi nhớ mãi lần gặp lại đồng chí Hai Mạnh trong buổi sinh hoạt Chi bộ Phòng Nghiên cứu CTĐ, CTCT vào buổi chiều 2-10-1983. Kết thúc buổi sinh hoạt, đồng chí đến gần tôi và nói: "Cậu cùng quê xứ Nghệ hẹ? Còn trẻ đã trưởng thành, phát triển trong chiến đấu, phải tích cực học tập, phải vừa làm vừa học thì mới tiến bộ! Thế cậu chiến đấu ở chiến trường nào là chính?”-“Dạ! Em đã chiến đấu nhiều năm ở chiến trường Quảng Trị, đến tháng 5-1974 được Bộ Tổng Tham mưu điều về Trung đoàn 66, Sư đoàn 304 vào tăng cường cho Quân khu 5 để tiêu diệt căn cứ Thượng Đức ở Đại Lộc, Quảng Đà”-“Thế à! Lúc đó cậu làm gì?”-“Dạ! Em làm Chính trị viên Tiểu đoàn 9, Trung đoàn 66". Ông lặng lẽ suy nghĩ một lúc và nói: “Chiến dịch ấy, Trung đoàn 66 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, lập được nhiều chiến công rất vang dội, nhưng ta cũng tổn thất lớn".

Nghe thủ trưởng quan tâm, chia sẻ về ký ức năm xưa, trong tôi trào dâng niềm vui và xúc động. Lúc ấy tôi mừng rỡ, hồ hởi đến mức muốn nói to với thủ trưởng rằng mình đã có mặt trong buổi đồng chí đến giao nhiệm vụ, chỉ đạo Trung đoàn 66 hôm ấy. Nhưng rồi tôi ngần ngại không dám nói, thầm nghĩ, về công tác ở gần thủ trưởng, tôi còn nhiều dịp gần gũi, trò chuyện nhiều hơn.

Giai đoạn công tác ở Văn phòng Tổng cục Chính trị, tôi được bầu tham gia cấp ủy Chi bộ Phòng Nghiên cứu CTĐ, CTCT. Phòng có hai bộ phận, một bộ phận chủ yếu là nghiên cứu CTĐ, CTCT trong Quân đội. Bộ phận thứ hai là tập trung biên soạn công trình tổng kết CTĐ, CTCT trong liên minh chiến đấu Việt-Lào, do đồng chí Chu Huy Mân trực tiếp chỉ đạo, gồm toàn những đại tá cao niên, từng kinh qua trận mạc từ thời kỳ Nam tiến và Tây tiến. Do tính chất công việc, hơn nữa cùng sinh hoạt trong một chi bộ nên chúng tôi được tiếp xúc nhiều với đồng chí Chu Huy Mân và cảm nhận được đồng chí luôn tâm huyết với công việc, tính cách hiền lành, đức độ, gần gũi với anh em và cán bộ cấp dưới. Là cán bộ có nhiều đóng góp trong sự nghiệp cách mạng Lào, đồng chí vô cùng tâm đắc, dành nhiều tâm huyết cho công trình tổng kết CTĐ, CTCT trong liên minh chiến đấu Việt-Lào và luôn nhắc đến tình cảm sâu nặng, kính trọng nhân dân và Quân đội Lào anh em.

Những năm tiếp theo ở Văn phòng Tổng cục Chính trị, đồng chí Chu Huy Mân, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị cũng sinh hoạt trong Chi bộ Phòng, luôn thể hiện được không khí dân chủ, thẳng thắn. Đồng chí ít khi vắng mặt và luôn giữ phong cách dân chủ, bình đẳng, thường lắng nghe những phản ánh từ thực tiễn, những yêu cầu đặt ra cần giải quyết và những ý kiến của cấp dưới. Đồng chí Chu Huy Mân bình tĩnh phân tích, lý giải cặn kẽ, rõ ràng, thuyết thục nên luôn được mọi người kính trọng và mến phục ở tầm tư duy sắc bén, bao quát, nắm rất chắc thực tiễn và linh hoạt, sáng tạo. Trong cuộc sống đời thường, mặc dù ông ở cương vị cao nhưng lại có lối sống rất giản dị, bữa ăn hằng ngày của ông cũng rất đạm bạc, lúc nào cũng có các món như ruốc, mắm bôi, cà muối xứ Nghệ...

Đầu năm 1988, do hoàn cảnh vợ chồng xa cách nhiều năm, con còn nhỏ, đường sá đi về vất vả, mất nhiều thời gian nên tôi làm đơn xin chuyển về Quân khu 4 công tác và được thủ trưởng Tổng cục Chính trị đồng ý. Ở Quân khu 4, tôi trải qua nhiều cương vị công tác và có nhiều dịp được phục vụ Đại tướng Chu Huy Mân trong những lần đồng chí vào thăm và làm việc.

Cuối tháng 9-1988, lũ lớn xảy ra trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Băng trong những cơn mưa xối xả, tôi được tháp tùng Đại tướng Chu Huy Mân cùng lãnh đạo Quân khu 4 vào thăm đồng bào, chiến sĩ và nắm tình hình phòng, chống, khắc phục hậu quả bão lụt. Vẫn tác phong nhanh nhẹn như thời ở chiến trường, Đại tướng trực tiếp đến nơi lũ ngập sâu, gây thiệt hại nặng nhất. Tại huyện Nam Đàn, đồng chí và các thành viên trong đoàn tổ chức cuộc họp ngay trên triền đê Tả Nam giữa bốn bề mênh mông nước bạc, đưa ra những ý kiến cụ thể, thiết thực, tất cả vì cuộc sống của người dân, không được để ai thiếu ăn, thiếu nước sạch, chú trọng bảo vệ môi trường sau lũ lụt...

Tôi nhớ mãi hình ảnh Đại tướng khi đến thăm trực tiếp đồng bào, thấy một cụ già cởi trần, đồng chí lại gần thăm hỏi và được biết rằng toàn bộ quần áo, đồ đạc của gia đình đã bị lũ cuốn sạch. Đại tướng liền cởi chiếc áo mình đang mặc, khoác lên người cụ. Cụ già Chín Nam có ngờ đâu người vừa nhường áo cho mình là Đại tướng Chu Huy Mân!

Trong chuyến đi ấy, Đại tướng nhắc lãnh đạo Bộ tư lệnh Quân khu 4 kịp thời nắm danh sách quân nhân có nhà bị lũ lụt để hỗ trợ kịp thời, khi nước rút cho anh em đi phép về thăm, hỗ trợ gia đình. Tôi nhớ mãi chi tiết cảm động khi bắt đầu bữa cơm trưa ở Lữ đoàn 414 nơi vùng lũ, Đại tướng gọi tôi lại gần, nói: “Tình vào mượn cho mình mấy chiếc đĩa sạch!”. Tôi vội chạy đi lấy dù chưa hiểu ý, rồi Đại tướng bảo: “Tình san hộ thức ăn ra đó, để dành cho anh chị em phục vụ”...

Đại tướng Chu Huy Mân là thế, mọi suy nghĩ, việc làm đều dành cho đồng bào, đồng chí, đồng đội, thể hiện ở những điều bình dị, đời thường nhất và ông được nhận lại hết thảy sự kính trọng, tin yêu, mến phục không thể nào kể xiết.

Thiếu tướng HOÀNG TRỌNG TÌNH, nguyên Phó chính ủy Quân khu 4