Nhóm ông Trump lên 'kế hoạch B' ứng phó pháp lý vụ thuế đối ứng?

Chiến lược áp thuế đối ứng của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump lên loạt nền kinh tế trên thế giới đã bị ảnh hưởng. Ngày 28-5, tòa án phán quyết rằng việc ông Trump viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) để áp thuế đối ứng cao lên các nước là bất hợp pháp.

Thông thường, thuế quan được áp dụng dựa trên quyền hạn cụ thể do Quốc hội ủy quyền cho tổng thống. Tuy nhiên, chính quyền ông Trump lại dựa vào quyền lực khẩn cấp, vốn ít khi được sử dụng, để ra chính sách thuế đối ứng.

Sau đó, một tòa phúc thẩm liên bang hôm 29-5 cho phép các mức thuế này tiếp tục có hiệu lực trong khi chính quyền kháng cáo. Tuy nhiên diễn biến này cũng chưa đảm bảo chính sách sẽ không bị chặn trong thời gian tới và các quan chức chính quyền ông Trump đang xem xét tìm cơ sở pháp lý để hợp lý hóa chính sách thuế này, theo tờ The Wall Street Journal.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: WHITE HOUSE

Kế hoạch B hai bước

Theo những nguồn thạo tin, đội ngũ tổng thống Mỹ đang cân nhắc sẽ phản ứng bằng hai bước một khi chính sách thuế đối ứng bị chặn.

Trước tiên, chính quyền đang xem xét một giải pháp tạm thời để áp thuế lên nhiều lĩnh vực quan trọng của các nền kinh tế toàn cầu, dựa trên một điều khoản chưa từng được sử dụng trong Đạo luật Thương mại năm 1974.

Theo các nguồn tin, điều khoản này cho phép áp mức thuế lên đến 15% trong vòng 150 ngày nhằm giải quyết các mất cân đối thương mại với các quốc gia khác.

Giải pháp tạm thời này sẽ giúp ông Trump có thêm thời gian để thực hiện bước hai là xây dựng các mức thuế riêng biệt cho từng đối tác thương mại lớn, dựa trên một điều khoản khác trong cùng đạo luật. Điều khoản này được sử dụng để chống lại các hành vi thương mại không công bằng từ nước ngoài.

Bước thứ hai đòi hỏi một quy trình thông báo và lấy ý kiến công chúng kéo dài, nhưng được các quan chức trong chính quyền đánh giá có cơ sở pháp lý vững chắc hơn so với chính sách thuế đối ứng vừa bị tòa án tuyên là bất hợp pháp.

Điều khoản thay thế này đã từng được sử dụng nhiều lần trước đây, trong đó có các mức thuế trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump đối với Trung Quốc.

Các cuộc thảo luận vẫn chưa ngã ngũ và chính quyền chưa đưa ra quyết định cuối cùng, theo những người am hiểu.

Nhà Trắng và Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ không phản hồi yêu cầu bình luận. Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt hôm 29-5 cho biết chính quyền đang cân nhắc các lựa chọn khác để áp thuế trong khi kháng cáo các phán quyết của tòa, nhưng không cung cấp chi tiết.

Ông Peter Navarro, cố vấn cấp cao về thương mại và sản xuất, dường như đã xác nhận chính quyền đang xem xét một kế hoạch thay thế gồm hai bước, lần lượt sử dụng Điều 122 và Điều 301 của Luật Thương mại năm 1974.

“Đó là những hướng mà đội ngũ kinh tế đang cân nhắc” - ông Navarro chia sẻ với hãng tin Bloomberg.

Ông Navarro cũng gợi ý rằng chính quyền có thể sử dụng Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley năm 1930, trong đó có điều khoản cho phép áp thuế lên các quốc gia có hành vi phân biệt đối xử với Mỹ. Ngoài ra, Mỹ cũng có thể mở rộng áp dụng thuế dựa trên lý do an ninh quốc gia.

Tất cả các lựa chọn này từng được bàn thảo trong những tuần đầu của chính quyền, nhưng cuối cùng họ chọn áp thuế dựa trên IEEPA. Luật này chưa từng được dùng để áp thuế trước đây nhưng cho phép chính quyền nhanh chóng đánh thuế hầu hết các đối tác thương mại toàn cầu.

Triển vọng kế hoạch B thế nào?

Chuyển sang sử dụng một quyền lực áp thuế khác có thể tiềm ẩn rủi ro. Nếu chính quyền dùng luật khác, tòa án có thể xem đó là sự thừa nhận thất bại trong các kháng cáo đang diễn ra liên quan IEEPA.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: WHITE HOUSE

“Chính quyền có thể nhanh chóng chuyển sang các quyền lực áp thuế khác, nhưng làm vậy khi phán quyết đang trong quá trình xem xét có thể bị hiểu là thiếu tin tưởng vào kết quả cuối cùng” - ông Everett Eissenstat, từng là phó giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nhận xét.

Kế hoạch thay thế của đội ngũ ông Trump vẫn có thể đối mặt các thách thức pháp lý, theo ông Peter Harrell - cựu giám đốc cấp cao về kinh tế quốc tế trong Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ.

Tuy nhiên, ông Harrell đánh giá rằng kế hoạch B hai bước lại có cơ sở pháp lý vững chắc hơn đạo luật IEEPA.

Theo ông Harrell, Tòa án Thương mại Quốc tế hôm 28-5 đã dẫn Điều 122 để bác bỏ chính sách thuế đối ứng của ông Trump. Từ đó có thể thấy Tòa này “dường như cho rằng Điều 122 là cách để xử lý thâm hụt thương mại”.

Trong khi đó, Điều 301 lại có một lịch sử pháp lý lâu dài, các hành động theo điều khoản này sẽ được chấp thuận miễn là chính quyền ông Trump có thể chỉ ra các hành vi thương mại không công bằng từ từng quốc gia mục tiêu.

Về tổng thể, kế hoạch này “chắc chắn dễ bảo vệ hơn so với các mức thuế IEEPA”, ông Harrell kết luận.

Theo The Wall Street Journal, kế hoạch B của ông Trump cũng có một lợi thế rõ ràng: Việc sử dụng một luật khác để tái áp thuế có thể giúp giảm thiểu sự gián đoạn do phán quyết của tòa gây ra, từ đó bảo toàn đòn bẩy thương mại của ông trong các cuộc đàm phán đang diễn ra.

Trong một văn bản đề nghị hoãn thi hành khẩn cấp phán quyết của Tòa án Thương mại Quốc tế, chính quyền cho rằng phán quyết này “đe dọa các cuộc đàm phán với hàng chục quốc gia khi nghiêm trọng giới hạn đòn bẩy của Tổng thống và làm suy yếu nền tảng của các cuộc đàm phán đang tiến hành”.

DƯƠNG KHANG