Những 'cánh đồng số' sẽ nâng tầm nông nghiệp Việt Nam

3.000 máy bay không người lái tham gia phục vụ sản xuất

Tại diễn đàn “Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong phát triển nông nghiệp và bảo vệ môi trường” do Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức ngày 18/9, ông Nguyễn Kim Phúc, Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, đến nay cả nước có khoảng 290 doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (chiếm gần 3% tổng số doanh nghiệp nông nghiệp); 690 vùng sản xuất nông nghiệp, trong đó hơn 70% đạt tiêu chí vùng công nghệ cao; cùng gần 2.000 hợp tác xã áp dụng công nghệ tiên tiến.

Máy bay không người lái (drone) - cơ giới hóa thông minh đang có bước tiến rõ rệt trong sản xuất nông nghiệp.

Tuy tỷ lệ còn thấp, nhưng đây là tín hiệu cho thấy dư địa thị trường công nghệ trong nông nghiệp còn rất lớn. Đáng chú ý, cơ giới hóa thông minh đang có bước tiến rõ rệt với khoảng 3.000 máy bay không người lái (drone) được sử dụng trong sản xuất. Những “cánh đồng số” ngày càng mở rộng, mở ra triển vọng lớn trong nâng tầm nền nông nghiệp Việt Nam.

Đặc biệt, truy xuất nguồn gốc và quản lý chất lượng đã có bước phát triển nhờ blockchain và IoT. Hàng nghìn nông sản xuất khẩu đã được gắn mã số vùng trồng, mã QR, đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường nhập khẩu. Tuy nhiên, theo ông Phúc, hiện nay, chuyển đổi số mới tập trung ở doanh nghiệp lớn, hạ tầng viễn thông và thiết bị ở nông thôn còn yếu, nhân lực thiếu kỹ năng số, hệ thống dữ liệu ngành phân mảnh và thiếu liên thông. Ngoài ra, phần lớn nông dân tuổi cao, trình độ còn hạn chế, khó tiếp cận công nghệ hiện đại.

“Việc ứng dụng AI, Big Data, IoT, Blockchain hay công nghệ vệ tinh sẽ góp phần tăng năng suất nông nghiệp lên 30%, giảm chi phí nhân công 50%, đồng thời tiết kiệm tới 40% tài nguyên nước, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật", ông Phúc nói và nhấn mạnh, dù Chính phủ đã ban hành Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, nhưng chính sách hỗ trợ nông nghiệp số vẫn dàn trải, thiếu trọng tâm, chưa có cơ chế tài chính ưu đãi đủ mạnh. Việc áp dụng công nghệ mỗi nơi một kiểu dẫn đến dữ liệu phân mảnh, thiếu kết nối, kho dữ liệu nông nghiệp quốc gia chưa đồng bộ và khó chia sẻ. Nếu không sớm ban hành chuẩn dữ liệu và giao thức chung, rất khó hình thành hệ sinh thái số liên thông từ trung ương tới địa phương.

Để thúc đẩy mạnh mẽ ứng dụng công nghệ, cần giải pháp đồng bộ từ thể chế, hạ tầng đến con người. Trong đó, nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho lao động nông nghiệp là nền tảng; song song với đầu tư hạ tầng viễn thông, công nghệ thông tin tại nông thôn, miền núi, hướng tới đến năm 2025 – 2030, mọi thôn bản có internet băng thông rộng, phủ sóng 4G/5G ổn định, tỷ lệ sử dụng smartphone cao. Ngoài ra, sớm xây dựng hệ sinh thái dữ liệu nông nghiệp mở, trong đó Bộ NN&MTgiữ vai trò “nhạc trưởng” trong thiết lập chuẩn dữ liệu chung...

Yêu cầu cấp thiết về chuyển đổi số

Trong lĩnh vực xúc tiến thương mại, ông Nguyễn Minh Tiến, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại và Nông nghiệp cho rằng, thực tiễn đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Mô hình xúc tiến thương mại truyền thống dựa vào hội chợ, triển lãm trực tiếp đã đóng góp tích cực, nhưng ngày càng bộc lộ giới hạn: Chi phí cao, phạm vi hẹp, khó đo lường hiệu quả và chưa đáp ứng yêu cầu kết nối liên tục, linh hoạt của thị trường toàn cầu. Trong khi đó, nhu cầu từ doanh nghiệp, hợp tác xã, địa phương ngày càng hướng tới các giải pháp nhanh hơn, thông minh hơn, cá nhân hóa theo thị trường, hoạt động liên tục 24/7 và dễ đo lường hiệu quả - những yêu cầu mà phương thức truyền thống khó đáp ứng nếu thiếu công nghệ số.

"Chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại không chỉ là định hướng chính sách, mà còn là phản ứng trực tiếp trước sức ép từ thực tiễn. Việc kết hợp xúc tiến thương mại số và truyền thống sẽ giúp mở rộng không gian thương mại, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản Việt Nam. Trong đó, xúc tiến thương mại số là chìa khóa để mở rộng quy mô, nâng cao hiệu quả với chi phí thấp hơn, phạm vi tiếp cận rộng hơn, phản hồi theo thời gian thực. Đây cũng là công cụ quan trọng để tăng cường năng lực nội tại của doanh nghiệp, hợp tác xã và địa phương”, ông Tiến nhấn mạnh.

Thực tế, chuyển đổi số trong lĩnh vực xúc tiến thương mại nông nghiệp còn nhiều hạn chế. Phần lớn doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ sản xuất vẫn quản lý theo cách truyền thống, thiếu thiết bị cơ bản, năng lực số yếu, e ngại chia sẻ dữ liệu và gặp rào cản chi phí đầu tư. Ở cấp quản lý, hạ tầng công nghệ – dữ liệu thiếu đồng bộ, chính sách hỗ trợ chưa đủ mạnh, khung pháp lý bất cập, kênh xúc tiến thương mại số chưa đa dạng và nguồn kinh phí còn hạn chế. Riêng với môi trường và sản phẩm xanh, hoạt động xúc tiến thương mại còn manh mún, thiếu nền tảng số chuyên biệt để kết nối và mở rộng thị trường.

Ở góc độ vĩ mô, ông Phạm Duy Khánh, Giám đốc Trung tâm Phát triển nông thôn (Viện Chiến lược chính sách nông nghiệp và môi trường) nhấn mạnh sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số Việt Nam. Năm 2024, kinh tế số ước đóng góp 18,3% GDP, tăng trưởng trên 20% so với năm 2023 – cao gấp 3 lần tốc độ GDP chung và nhanh nhất Đông Nam Á. Mục tiêu năm 2025, tỷ trọng này sẽ đạt 20,5% GDP với doanh thu lĩnh vực kinh tế số nền tảng 52 tỷ USD.

Đến năm 2030, Việt Nam kỳ vọng đạt mức 30–35% GDP, lọt top 30 toàn cầu về tỷ trọng kinh tế số. Song song, thương mại điện tử bán lẻ đạt 25 tỷ USD năm 2024, tăng 20%, đưa Việt Nam vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Thanh toán không tiền mặt tăng hơn 50% mỗi năm, số doanh nghiệp công nghệ số vượt 73.000, tăng trên 10% so với năm 2023. Đây là nền tảng quan trọng để thúc đẩy thương mại nông sản trực tuyến, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường cho nông nghiệp Việt Nam.

Ngọc Yến