Những câu hỏi đặt ra sau khi Tổng thống Trump ký sắc lệnh giải thể Bộ Giáo dục Mỹ

Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp về cơ bản giải thể Bộ Giáo dục tại Washington, D.C., ngày 20/3/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Các bên tranh cãi gì về vai trò của Bộ Giáo dục Mỹ?

Bộ Giáo dục do Tổng thống Jimmy Carter thành lập vào năm 1979 nhằm giám sát chính sách giáo dục quốc gia và quản lý các chương trình hỗ trợ liên bang dành cho trường học trên khắp nước Mỹ.

Bộ này quản lý ngân sách khoảng 268 tỷ USD và có khoảng 4.400 nhân viên. Các nhiệm vụ chính của bộ bao gồm phân bổ viện trợ tài chính liên bang cho giáo dục, thu thập dữ liệu về các trường học ở Mỹ, xác định các vấn đề giáo dục quan trọng, thực thi luật giáo dục liên bang cấm phân biệt đối xử và triển khai các đạo luật giáo dục do Quốc hội Mỹ ban hành.

Một trong những chức năng quan trọng nhất của Bộ Giáo dục Mỹ là quản lý các chương trình hỗ trợ sinh viên liên bang, cung cấp hàng tỷ USD dưới dạng tài trợ, chương trình vừa học vừa làm và các khoản vay cho hơn 13 triệu sinh viên. Ngoài ra, bộ này còn giám sát các chương trình liên quan đến giáo dục đặc biệt, hỗ trợ người học tiếng Anh và giáo dục cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn.

Những người phản đối từ lâu đã đặt câu hỏi về sự cần thiết của Bộ Giáo dục Mỹ, cho rằng giáo dục nên hoàn toàn do các bang và địa phương quản lý. Trong khi đó, những người ủng hộ lại lập luận rằng cơ quan này đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ công bằng giáo dục và hỗ trợ cho các trường học đang phục vụ nhóm học sinh dễ bị tổn thương.

Tổng thống có thể giải thể hợp pháp một cơ quan chính phủ không?

Xóa bỏ cả một bộ trong chính phủ đòi hỏi sự phê chuẩn của Quốc hội Mỹ - điều mà phe bảo thủ mong muốn bãi bỏ Bộ Giáo dục đã không thể thực hiện trong nhiều thập kỷ qua.

Chưa có tổng thống nào từng đóng cửa thành công một cơ quan cấp nội các được luật pháp bảo vệ. Phân tách quyền lực theo hiến pháp có nghĩa là thẩm quyền hành pháp của tổng thống không đủ để giải thể bộ chỉ bằng một sắc lệnh.

Nhà Trắng cũng thừa nhận hạn chế này, khi các quan chức chính quyền xác nhận rằng họ không có đủ số phiếu trong Quốc hội Mỹ để hoàn toàn xóa bỏ bộ này.

Do đó, theo các quan chức chính quyền, sắc lệnh hành pháp của ông Trump chủ yếu là yêu cầu Bộ trưởng Giáo dục Linda McMahon thực hiện mọi bước cần thiết để tiến tới đóng cửa bộ, trong phạm vi quyền hạn của nhánh hành pháp. Điều này có thể bao gồm tái cấu trúc một số chức năng, bổ nhiệm lãnh đạo phù hợp với mục tiêu cắt giảm mạnh bộ máy và có thể chuyển giao một số quyền hạn nhất định về lại cho các bang nếu luật liên bang cho phép.

Sắc lệnh hành pháp ảnh hưởng thế nào đến học sinh Mỹ?

Giảm nhiều chức năng của Bộ Giáo dục Mỹ chắc chắn sẽ gây ra bất ổn đáng kể cho 50 triệu học sinh trường công lập ở Mỹ và gia đình, mà tác động khác nhau tùy thuộc vào cách thực thi sắc lệnh.

Trong ngắn hạn, hầu hết học sinh có thể không nhận thấy thay đổi ngay lập tức trong quá trình học tập hàng ngày, vì trường học chủ yếu do chính quyền bang và địa phương quản lý, còn ngân sách năm học đã được phân bổ trước đó. Tuy nhiên, về lâu dài, tác động có thể rất lớn nếu các chương trình giáo dục liên bang bị thay đổi hoặc cắt giảm.

Theo các chuyên gia, đóng cửa Bộ Giáo dục Mỹ sẽ gây ảnh hưởng nặng nề nhất đến những học sinh thuộc nhóm yếu thế. Do các chương trình liên bang hỗ trợ giáo dục đặc biệt, người học tiếng Anh và học sinh có hoàn cảnh khó khăn, những nhóm này có nguy cơ bị ảnh hưởng nhiều nhất. Đạo luật Giáo dục dành cho Người khuyết tật (IDEA), một đạo luật liên bang bảo vệ quyền lợi học sinh khuyết tật, hiện được thực thi thông qua Bộ Giáo dục.

Điều gì sẽ xảy ra với các khoản vay sinh viên?

Sinh viên tại trường Đại học California ở Los Angeles, California, Mỹ. Ảnh: AFP/ TTXVN

Hệ thống khoản vay sinh viên liên bang, đang quản lý khoảng 1,69 nghìn tỷ USD nợ chưa thanh toán của hơn 43 triệu người Mỹ, sẽ đối mặt với nhiều bất ổn.

Nhà Trắng khẳng định các chức năng như cho vay sinh viên sẽ tiếp tục hoạt động, nhưng gián đoạn trong phân bổ tài trợ, chương trình vừa học vừa làm và các khoản vay có thể ảnh hưởng đến hơn 19 triệu sinh viên đại học tại Mỹ.

Hiện vẫn chưa rõ cơ quan nào sẽ tiếp quản những hoạt động này. Tuy nhiên, đầu tháng này, ông Trump đã gợi ý rằng công việc quản lý các khoản vay có thể được chuyển sang Bộ Tài chính, Bộ Thương mại hoặc Cơ quan Quản lý Doanh nghiệp Nhỏ. Trong số đó, Bộ Tài chính có thể là lựa chọn khả thi nhất.

Những người đi vay đang trong quá trình trả nợ có thể sẽ không thấy thay đổi ngay lập tức về yêu cầu thanh toán hoặc điều khoản khoản vay. Tuy nhiên, họ có thể gặp khó khăn khi muốn tìm đúng cơ quan để liên hệ khi có thắc mắc hoặc cần hỗ trợ về các lựa chọn trả nợ nếu trách nhiệm quản lý hành chính bị chuyển giao. Ảnh hưởng của sắc lệnh hành pháp đối với các khoản vay sinh viên mới và quá trình xử lý hỗ trợ tài chính cho sinh viên đại học sắp nhập học vẫn chưa rõ ràng.

Thùy Dương/Báo Tin tức