Những câu hỏi lớn cho tương lai nhiếp ảnh Việt

Những trăn trở của nhiếp ảnh trong thời đại mới

Với quan điểm xuyên suốt: mỗi bức ảnh là một khoảnh khắc của hiện thực, đồng thời là sự kết tinh của cảm xúc, tư duy và tâm hồn người nghệ sĩ, hội thảo Nhiếp ảnh Việt Nam - Những vấn đề đặt ra trong kỷ nguyên mới nhấn mạnh vai trò của nhiếp ảnh như một ngôn ngữ đặc biệt phản ánh chân thực đời sống.

Qua ống kính, người nghệ sĩ gửi gắm góc nhìn mới mẻ, những giá trị nhân văn sâu sắc và hơn hết là tinh thần Việt Nam trong từng đường nét, ánh sáng, bố cục và màu sắc.

Các đại biểu chủ trì hội thảo

Tuy nhiên, bước vào kỷ nguyên công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI), nghệ thuật nhiếp ảnh Việt Nam đang đứng trước những thay đổi lớn lao. Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ chụp ảnh kỹ thuật số, phần mềm chỉnh sửa hình ảnh, cùng các công cụ tạo hình bằng AI mở ra vô vàn cơ hội sáng tạo. Bất kỳ ai có điện thoại thông minh đều có thể ghi lại, chia sẻ hình ảnh chỉ trong tích tắc.

Điều đó đặt ra hàng loạt câu hỏi: vai trò của người nghệ sĩ nhiếp ảnh chuyên nghiệp sẽ được định vị ra sao? Khi mọi người đều có thể là “người chụp ảnh”, liệu nghệ thuật nhiếp ảnh có còn giữ được ranh giới giữa sáng tạo nghệ thuật và hành vi ghi chép thông thường?

Bên cạnh cơ hội, nhiếp ảnh Việt Nam cũng đối mặt với không ít thách thức: Làm sao để giữ được bản sắc dân tộc trong khi hội nhập sâu rộng với dòng chảy toàn cầu? Làm sao để tác phẩm không chỉ đẹp về kỹ thuật mà còn có chiều sâu văn hóa, nhân văn và cảm xúc con người?

Làm sao để nâng cao vai trò của lý luận, phê bình nhiếp ảnh nhằm định hướng thẩm mỹ đương đại? Và quan trọng hơn cả, làm sao để nhiếp ảnh vẫn giữ được bản chất cốt lõi là tính hiện thực, tính tư liệu trong kỷ nguyên công nghệ số?

Hội thảo được tổ chức với mong muốn tạo nên một diễn đàn cởi mở, khoa học và truyền cảm hứng – nơi các nhà quản lý, nghệ sĩ, chuyên gia và những người yêu nhiếp ảnh cùng trao đổi, nhìn lại chặng đường đã qua và đề xuất hướng đi mới cho tương lai.

Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam Trần Thị Thu Đông phát biểu tại hội thảo

“Hai nghịch lý của thời đại hình ảnh”

Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam, ĐBQH Khóa XV Trần Thị Thu Đông khẳng định: “Nhìn lại chặng đường lịch sử, nhiếp ảnh Việt Nam luôn song hành cùng những bước chuyển mình của dân tộc.

Từ Sắc lệnh 147/SL năm 1953 của Chủ tịch Hồ Chí Minh khai sinh ngành Nhiếp ảnh và Điện ảnh Cách mạng, ống kính của các nghệ sĩ đã trở thành nhân chứng, ghi lại trung thực và hào hùng những chặng đường đấu tranh giành độc lập và thống nhất non sông”.

Trong thời bình, đổi mới và hội nhập, nhiếp ảnh tiếp tục phản chiếu sức sống và khát vọng xây dựng đất nước; là công cụ lưu giữ ký ức văn hóa, đồng thời kiến tạo những giá trị thẩm mỹ mới.

Bà Thu Đông nhấn mạnh: “Chúng ta đang bước vào Kỷ nguyên vươn mình của Dân tộc – kỷ nguyên của khát vọng xây dựng đất nước hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc; khẳng định vị thế, bản sắc văn hóa Việt Nam trên trường quốc tế. Trong bối cảnh ấy, nhiếp ảnh Việt Nam vừa đứng trước vận hội lịch sử, vừa đối diện với những thách thức gay gắt của công nghệ số và trí tuệ nhân tạo".

Các đại biểu tham dự hội thảo

Theo bà, nhiếp ảnh Việt Nam hiện đối diện với hai nghịch lý lớn: Cuộc “đại hồng thủy” của hình ảnh – khi điện thoại thông minh phổ cập, ai cũng có thể là người chụp ảnh. Điều này khiến ranh giới giữa “bức ảnh” và “tác phẩm nhiếp ảnh” trở nên mong manh.

Thách thức của tính chân thực – khi công cụ AI có thể tạo ra hình ảnh “giống như thật” nhưng không bắt nguồn từ hiện thực, khiến niềm tin của công chúng bị thử thách, đồng thời đặt ra câu hỏi triết học: “Nhiếp ảnh là gì nếu không còn là chứng nhân của sự thật?”

Thay mặt Ban Tổ chức, bà Trần Thị Thu Đông đề nghị các đại biểu tập trung vào bốn nhóm vấn đề trọng tâm:

Bản sắc và sứ mệnh sáng tạo trong kỷ nguyên mới: Làm thế nào để nghệ sĩ Việt Nam vừa làm chủ ngôn ngữ nhiếp ảnh đương đại, hội nhập toàn cầu mà vẫn giữ “căn tính Việt”?

Vai trò của lý luận, phê bình: Xây dựng hệ thống lý luận đủ mạnh, có khả năng dẫn dắt, định hướng thẩm mỹ, giải mã các khuynh hướng sáng tác và thiết lập hệ tiêu chí đánh giá mới trong bối cảnh thật – ảo đan xen.

Đào tạo thế hệ kế cận: Hình thành đội ngũ “nghệ sĩ – chiến sĩ” có tri thức, bản lĩnh văn hóa và trách nhiệm xã hội, thay vì chỉ là “thợ ảnh” thuần kỹ thuật.

Phát triển thị trường và quảng bá hình ảnh quốc gia: Xây dựng ngành công nghiệp nhiếp ảnh chuyên nghiệp, gắn với các hoạt động triển lãm, gallery, giám tuyển, sưu tập; coi nhiếp ảnh là “sứ giả văn hóa” quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

“Công nghệ, dù quyền năng đến đâu, cũng chỉ là công cụ. Yếu tố quyết định tầm vóc của một tác phẩm nghệ thuật chính là tài năng và tâm hồn người nghệ sĩ” – bà Thu Đông nhấn mạnh.

Quang cảnh hội thảo

Hướng tới nền nhiếp ảnh hiện đại, nhân văn, đậm đà bản sắc Việt

Hội thảo cũng ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp xoay quanh các vấn đề thiết thực như: cơ chế, chính sách về nhiếp ảnh; đào tạo nhân lực, nhất là tài năng trẻ; xây dựng công nghiệp nhiếp ảnh; sự kết hợp giữa nhiếp ảnh và du lịch; công tác lý luận, phê bình; nâng cao năng lực đội ngũ giám tuyển, giám khảo; đầu tư hạ tầng công nghệ số để quảng bá và thương mại hóa tác phẩm ảnh nghệ thuật.

Các đại biểu thống nhất cho rằng, để nhiếp ảnh Việt Nam phát triển toàn diện trong kỷ nguyên số, cần: Tăng cường vai trò phản biện xã hội của Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam với cơ quan quản lý;Khắc phục hạn chế trong quản lý, đào tạo và sáng tác;

Thể chế hóa các nghị quyết của Đảng về văn hóa, văn học, nghệ thuật; Phát triển nền công nghiệp nhiếp ảnh Việt Nam hiện đại, hội nhập nhưng đậm đà bản sắc dân tộc, đáp ứng tốt nhu cầu đời sống tinh thần của nhân dân.

Trong thời đại hình ảnh lên ngôi và công nghệ phát triển vượt bậc, giữ gìn bản chất chân thực, nhân văn và tinh thần Việt Nam trong nhiếp ảnh là sứ mệnh không chỉ của người nghệ sĩ, mà còn của toàn ngành.

Hội thảo Nhiếp ảnh Việt Nam - Những vấn đề đặt ra trong kỷ nguyên mới vì thế không chỉ là dịp trao đổi chuyên môn, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm văn hóa, đạo đức và khát vọng sáng tạo – để nhiếp ảnh Việt Nam thực sự vươn mình, đồng hành cùng dân tộc trong kỷ nguyên mới.

THẢO NGUYÊN