Những diễn biến địa chính trị hàng đầu năm 2024

Trong năm qua, chính sách về khí hậu tiếp tục chiếm vị trí hàng đầu trong chương trình nghị sự của nhiều chính phủ, đỉnh điểm là Hội nghị về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc vào cuối năm 2023 (COP28) UAE. Một trong những thành công vượt dự đoán trong năm 2023 là các ngân hàng trung ương và các nhà hoạch định chính sách tài chính đã quản lý nghịch lý lạm phát - suy thoái tốt hơn dự kiến. Đồng thời một lĩnh vực đã bùng nổ ngoài dự kiến là trí tuệ nhân tạo (AI).

Nhìn về phía trước, nhiều chủ đề và sự phát triển từ năm 2023 sẽ tiếp tục diễn ra vào năm 2024.

1. Điều hướng một thế giới đa cực

Một đặc điểm nổi bật của môi trường địa chính trị vào năm 2024 sẽ là tính đa cực. Một số lượng lớn hơn các chủ thể có quyền lực sẽ định hình một hệ thống toàn cầu ngày càng phức tạp. Với tư cách là các cường quốc, EU, Mỹ và Trung Quốc sẽ tiếp tục định hình môi trường hoạt động toàn cầu theo những cách sâu sắc. Các quốc gia như Ấn Độ, Ảrập Xêút, Thổ Nhĩ Kỳ, Nam Phi và Brazil - vốn không liên kết cụ thể với bất kỳ cường quốc hay khối lớn nào - sẽ có nhiều ảnh hưởng hơn trong chương trình nghị sự quốc tế.

Nguồn: Observer Research Organization

Các quốc gia nhỏ hơn và các tổ chức phi nhà nước cũng sẽ nắm bắt các cơ hội để vẽ lại ranh giới hoặc định hình góc đa vũ trụ địa chính trị của họ. Cuộc chiến ở Ukraine, Gaza và các xung đột địa chính trị bùng lên ở một số nơi khác trên thế giới có thể chỉ là sự khởi đầu.

2. Giảm rủi ro cho chuỗi cung ứng toàn cầu

Đặc điểm xác định thứ hai của địa chiến lược vào năm 2024 sẽ là giảm rủi ro. Đại dịch Covid-19 và cuộc chiến ở Ukraine đã nêu bật những thách thức trong việc đạt được khả năng phục hồi chuỗi cung ứng toàn diện và kịp thời - đặc biệt là khi hoạt động sản xuất tập trung ở một số ít thị trường.

Các chính phủ đã phản ứng bằng cách tái tham gia hoặc mở rộng sự phụ thuộc vào chính sách công nghiệp. Họ đang tìm cách thúc đẩy sản xuất trong nước nhiều hơn các sản phẩm quan trọng. Ở một số thị trường nhất định, cạnh tranh địa chính trị đã gắn liền với các chính sách công nghiệp này. Chúng ta sẽ thấy nhiều hơn về mối liên hệ rõ ràng này giữa chính sách kinh tế và các chính sách an ninh quốc gia hoặc đối ngoại trong năm tới.

3. Cuộc chạy đua đổi mới và quản lý AI

Dựa trên đà phát triển vào năm 2023, địa chính trị của AI sẽ trở nên quan trọng hơn nữa vào năm 2024. Các Chính phủ sẽ chạy đua để điều chỉnh AI nhằm giảm thiểu rủi ro chính trị xã hội tiềm ẩn. Nhưng các nhà hoạch định chính sách sẽ đồng thời cố gắng thúc đẩy đổi mới AI trong nước để cạnh tranh về mặt địa chính trị. Do đó, AI sẽ là động lực trung tâm trong quan hệ Mỹ - Trung. Vào năm 2024, các cuộc đua kép nhằm đổi mới và điều chỉnh AI sẽ đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang các khối địa chính trị riêng biệt.

4. Địa chính trị đại dương đóng vai trò chiến lược

Nhưng năm 2024 cũng sẽ khác ở một số điểm quan trọng. Địa chính trị của các đại dương sẽ nổi bật hơn trong hệ tư tưởng toàn cầu. Các đại dương là ngôi nhà của 94% toàn bộ sự sống trên hành tinh của chúng ta và chúng là nguồn tài nguyên an ninh quốc gia và kinh tế ngày càng quan trọng. Đáng kinh ngạc, 90% thương mại hàng hóa toàn cầu được vận chuyển qua các tuyến hàng hải, nhưng nhiều hành lang vận chuyển hàng hải nhộn nhịp nhất thế giới có nguy cơ bị gián đoạn địa chính trị. Chẳng hạn cuối năm 2023 chứng kiến sự căng thẳng gia tăng ở Biển Đỏ do cuộc tấn công của lực lượng Houthi nhằm vào tàu thương mại cũng như tàu thuyền tới Israel và sự gián đoạn ở kênh đào Panama. Hoạt động khai thác biển sâu được dự báo sẽ chiếm ít nhất 1/3 nguồn cung cấp khoáng sản quan trọng cần thiết cho quá trình chuyển đổi năng lượng. Các công ty sẽ cần phải tính đến địa chính trị đại dương khi thiết lập chuỗi cung ứng và chiến lược bền vững.

5. Bầu cử ở mọi nơi

Và năm 2024 sẽ là năm của bầu cử - với nhiều chuyên gia gọi đó là siêu chu kỳ bầu cử toàn cầu. Sẽ có khoảng 50 cuộc bầu cử cấp quốc gia và địa phương, tại đó cử tri sẽ đi bỏ phiếu tại các nước chiếm khoảng 54% dân số và gần 60% GDP toàn cầu. Điều này sẽ tạo ra sự không chắc chắn về chính sách và quy định trong ngắn hạn và trung hạn. Chúng ta có thể nhìn lại một số cuộc bầu cử - đặc biệt là Hoa Kỳ và EU - là những cuộc bầu cử sẽ có tác động lớn nhất trong nhiều thập kỷ, trong bối cảnh các tầm nhìn cạnh tranh về các mối quan hệ quốc tế và chính sách kinh tế sẽ tác động cơ bản đến môi trường kinh doanh toàn cầu.

Các sự kiện hiện tại làm mờ đi triển vọng địa chính trị và làm tăng nguy cơ leo thang xung đột đáng kể hơn trong năm tới. Nhưng điều rõ ràng là địa chính trị đã trở thành đa vũ trụ: một sự kết hợp phức tạp giữa các liên minh và đối thủ, với sự chồng chéo của các nhóm thể chế song phương, khu vực và các loại hình thể chế khác. Những động lực này, cùng với việc có nhiều quốc gia tham gia bầu cử vào năm 2024 hơn bất kỳ năm nào trong lịch sử gần đây, làm tăng khả năng xảy ra những bất ngờ về địa chính trị vào năm 2024 - cả tiêu cực lẫn tích cực.

Địa chính trị xung quanh AI và các đại dương chỉ là hai trong số những phát triển địa chính trị hàng đầu trong Triển vọng Địa chiến lược năm 2024 mà Nhóm Kinh doanh Địa chiến lược EY đã chọn vì chúng có nhiều khả năng tác động đáng kể nhất đến các tổ chức thuộc các lĩnh vực và khu vực địa lý vào năm 2024. Khi các nhà điều hành tìm cách dự đoán và lập kế hoạch cho những gián đoạn địa chính trị, hai chủ đề chính rất quan trọng cần ghi nhớ là tính đa cực, khi quyền lực địa chính trị ngày càng bị phân tán trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng tăng giữa các khối hoặc mạng lưới liên minh và xu hướng giảm rủi ro kinh tế, với quan điểm chính sách chung của các quốc gia là tìm cách giảm sự phụ thuộc toàn cầu, ưu tiên an ninh quốc gia - sẽ được định nghĩa lại một cách rộng rãi hơn là những cân nhắc thuần túy về kinh tế.

Quốc Đạt