Những giá trị cốt lõi đưa Yên Tử vươn tầm thế giới

Yên Tử là nơi ra đời Thiền phái Trúc Lâm, trung tâm Phật giáo quan trọng của Việt Nam. Ảnh: CTTL

Yên Tử - một trong những linh sơn của đất nước

Yên Tử gắn liền với tên tuổi Phật hoàng Trần Nhân Tông (1258 - 1308), vị Vua từng lãnh đạo quân dân hai lần đánh thắng quân Nguyên-Mông, rồi từ bỏ ngai vàng, lên Yên Tử tu hành, sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm đậm bản sắc Việt. Trong lịch sử, Yên Tử luôn là một trong những trung tâm Phật giáo của cả nước, gắn với nhiều kiến trúc cổ, được xây dựng qua các thời kỳ lịch sử khác nhau (Lý, Trần, Lê, Nguyễn).

Yên Tử gắn liền với tên tuổi Phật hoàng Trần Nhân Tông (1258 - 1308). Ảnh: CTTL

Việc quần thể Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc vừa được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới không chỉ là cột mốc lịch sử khẳng định những giá trị cao quý của Yên Tử mà còn mở ra cơ hội phát triển vươn tầm quốc tế.

Đặc biệt, danh hiệu di sản thế giới được kỳ vọng sẽ tạo ra cú hích lớn để du lịch của Yên Tử nói riêng và du lịch Quảng Ninh nói chung bứt phá.

Chùa Đồng linh thiêng. Ảnh: CTV

Từ xa xưa, núi Yên Tử đã được các nhà địa lý cổ Phương Đông xem như là một trong những phúc địa "Giao Châu", nơi tích tụ khí thiêng sông núi, trời đất giao hòa, giúp con người dễ dàng thoát tục để đến với một không gian thanh tịnh, không vướng bụi trần.

Và cách đây hơn 7 thế kỷ, nơi đây đã khai sinh ra dòng thiền Trúc Lâm thuần Việt, do Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập. Trải qua biến thiên của thời gian và không gian, Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử đã để lại một kho tàng di sản vật thể và phi vật thể đồ sộ với hệ thống di tích, di chỉ khảo cổ và các tác phẩm văn học nghệ thuật.

Chùa Hoa Yên. Ảnh: CTTL

Đặc biệt các văn bia ở Yên Tử đều chứa đựng một lượng thông tin rất lớn, qua nghiên cứu các văn bia ở đây có thể lập lại được một phả hệ những nhà sư đã tu hành tại đây cùng với lược sử của họ, từ đó có thể nghiên cứu được tình hình phát triển của Phật giáo Trúc Lâm qua từng thời kỳ.

Trải qua các thời kỳ: Lý, Trần, Lê, Nguyễn, danh sơn Yên Tử trở thành nơi hội ngộ của các bậc thiền sư đạo cao đức trọng như Tổ Chân Nguyên, ni sư Đàm Thái, Đệ Nhất Tổ Trần Nhân Tông, Đệ Tam Tổ Huyền Quang... Yên Tử là một địa điểm có sự kết hợp hài hòa giữa cảnh quan thiên nhiên với các công trình kiến trúc, nghệ thuật có giá trị đặc biệt của quốc gia.

Chùa Cầm Thực cổ kính rêu phong. Ảnh: CTTL

Các công trình bao gồm: Chùa Bí Thượng, chùa Suối Tắm, chùa Cầm Thực (tên chữ là Linh Nhâm tự), chùa Lân, chùa Giải Oan, vườn tháp Hòn Ngọc (bao gồm 9 ngôi tháp lớn nhỏ bằng đá và gạch), khu tháp Tổ (còn gọi là vườn tháp Huệ Quang), chùa Hoa Yên (tên chữ là Hoa Yên tự), chùa Một Mái (tên chữ là Bán Thiên tự), chùa Bảo Sái, chùa Vân Tiêu, chùa Đồng (tên chữ là Thiên Trúc tự). Ngoài ra còn một số am như: Am Dược, am Thung, am Thiền Định, am Lò Rèn, am Diêm…

Huệ Quang Kim tháp. Ảnh: CTV

Yên Tử - một trong những linh sơn của đất nước, bên cạnh cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, còn là nơi bảo tồn được rất nhiều loài động thực vật quý hiếm mà không một vùng núi nào có được, đặc biệt là các loài cây quý như Tùng, Trúc, Mai và các loại cây thuốc nam quý hiếm.

Vẻ đẹp của Yên Tử là sự hòa quyện giữa sự kỳ vĩ của núi non với nét cổ kính, trầm mặc của chùa tháp, của mây trời, cỏ cây hoa lá và sự phong phú của thảm thực vật đa dạng cùng những loại cây dược liệu có giá trị.

Thiên nhiên hùng vĩ.

Trong nhiều năm qua, Quảng Ninh đã không ngừng đầu tư, bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích. Từ năm 2002, tỉnh Quảng Ninh đã kiên quyết cho dừng khai thác than, yêu cầu hoàn nguyên và khoanh định Rừng quốc gia Yên Tử để bảo vệ.

Chính quyền thành phố Uông Bí (cũ) trước đây cũng chú trọng nâng cao nhận thức của cư dân trong vùng, không chặt cây, phá rừng và săn bắn động vật; khai thác du lịch có văn hóa, tu tạo di tích có hồn cốt, gắn giá trị tinh thần của Yên Tử với xúc tiến quảng bá du lịch.

Cùng với đó, địa phương đã tập trung đầu tư hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại, kết nối liên thông, tổng thể Yên Tử với các di tích trong cả nước, tỉnh Quảng Ninh và Khu di tích nhà Trần tại Đông Triều.

Sự hòa quyện giữ sự kỳ vĩ của núi rừng với mây trời, cây cỏ tạo nên một bức tranh tuyệt đẹp. Ảnh: CTTL

Đặc biệt, tỉnh và Uông Bí trước đây cũng đã ưu tiên mời gọi các nhà đầu tư có tiềm năng, biết đánh giá, khai thác giá trị vô giá của Yên Tử. Điển hình là chuỗi cơ sở vật chất, dịch vụ do Công ty Cổ phần Phát triển Tùng Lâm đầu tư gồm: hệ thống phòng nghỉ, phòng họp, khu chăm sóc sức khỏe, hệ thống cáp treo hiện đại… cùng các dịch vụ trải nghiệm văn hóa dân tộc, ẩm thực địa phương để nâng tầm giá trị của di sản, đồng thời thông qua đó, tạo thêm sinh kế cho người dân địa phương.

Hồ Ngoạn Nguyệt. Ảnh: CTTL

Theo tỉnh Quảng Ninh, trong thời gian tới tỉnh sẽ tiếp tục triển khai các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị Di sản thế giới theo hướng bền vững, đặc biệt thực hiện tốt mô hình quản lý thông qua Luật Di sản văn hóa năm 2024 đã được Quốc hội thông qua tháng 11/2024.

Trong đó, bổ sung nội luật hóa các quan điểm phát triển bền vững của UNESCO theo tinh thần Công ước Di sản Thế giới, đưa ra các quy định về đánh giá tác động di sản trong bối cảnh Di sản thế giới, xây dựng Kế hoạch quản lý bảo vệ Di sản thế giới; gắn kết việc bảo tồn di tích với bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể tại các Di sản thế giới, với mục tiêu phục vụ cộng đồng tại địa phương ngày càng tốt hơn.

Đường tùng trăm tuổi cũng là điểm đến của du khách. Ảnh: CTV

Lễ hội mùa thu ở Yên Tử có gì hấp dẫn?

Nhằm bảo tồn, phát huy và lan tỏa giá trị Di sản thế giới Yên Tử, lần đầu tiên phường Yên Tử tổ chức lễ hội "Yên Tử - Sắc thu Thiền định" với hàng loạt các chuỗi sự kiện văn hóa, thể thao và du lịch hấp dẫn.

Lễ hội dự kiến sẽ được khai mạc vào cuối tháng 9, với các chương trình nghệ thuật đặc sắc.

Cáp treo giúp du khách rút ngắn thời gian lên chùa Đồng. Ảnh: CTV

Trước đó, từ 15/7 đến đầu tháng 9, sẽ diễn ra các hoạt động chào mừng Đại hội đảng các cấp, sự kiện di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới bao gồm: Phát động cuộc thi sáng tạo biểu trưng (Logo) của phường; tổ chức Lễ công bố điểm du lịch Khe Song - Thác Bạc, ra mắt sản phẩm số hóa du lịch, tham quan thực tế ảo VR360 khu di tích lịch sử Đền chùa Hang Son, hang núi Hổ - hang núi Xếp Bằng gắn với các hoạt động kích cầu du lịch năm 2025; tổ chức Giải chạy Ultra trial Yên Tử "Khám phá di sản - Lan tỏa tinh hoa".

Mai vàng nở rộ ở Yên Tử. Ảnh: Ban quản lý Di tích và Rừng quốc gia Yên Tử cung cấp.

Từ tháng 9 đến tháng 12 sẽ diễn ra các hoạt động trọng tâm trong dịp lễ hội, bao gồm: Sáng tác nghệ thuật về Yên Tử mùa thu, các cuộc thi ảnh "Mùa thu Yên Tử"; thi, biểu diễn thơ, nhạc về Yên Tử; trưng bày các tác phẩm nghệ thuật về Yên Tử; hội thi làm đèn lồng; rước đèn lồng gắn với Tết Trung thu; chương trình nghệ thuật cổ truyền, dân tộc người Dao Thanh Y; giao lưu lửa trại, rước đèn Trung thu, kết hợp với rước, thả đèn hoa đăng…

Đặc biệt, giải chạy "Yên Tử Heritage - Chạm vùng Di sản" sẽ được tổ chức dự kiến ngày 15-16/11. Giải chạy dự kiến thu hút hàng nghìn vận động viên đến tham gia và trải nghiệm các hoạt động tại Yên Tử.

Cổ kính, rêu phong. Ảnh: CTV

Bên cạnh đó, tổ chức các chương trình giới thiệu những nét văn hóa đặc trưng của người Dao Thanh Y phường Yên Tử như: Giao lưu văn nghệ; biểu diễn tái hiện Lễ cúng đầu năm người Dao Thanh Y; biểu diễn tái hiện một phần Lễ cấp sắc người Dao Thanh Y - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia…

Ngoài ra, khách nghỉ dưỡng và khách du lịch cũng sẽ được tham gia hàng loạt các chương trình hoạt động độc đáo dưới chân núi Yên Tử: Tour trải nghiệm "Bình minh trên đỉnh chùa Đồng", "Hành trình theo dấu chân Phật Hoàng Trần Nhân Tông", chương trình biểu diễn nghệ thuật "Diệu âm Yên Tử sơn", Show âm nhạc "Tinh hoa văn hóa Việt"; tour "Huyền thoại Làng Nương"…

Du khách còn được trải nghiệm các dịch vụ: Cưỡi ngựa Horse Riding; bắn súng đạn nhựa nắp chai; bắn cung; tham gia các trò chơi dân gian; tham quan, trải nghiệm chợ quê và ẩm thực chay Yên Tử...

Lễ cung rước xá lợi Đức Phật tại Yên Tử. Ảnh: TT

Lễ hội "Yên Tử - Sắc thu Thiền định" không chỉ làm đa dạng hóa sản phẩm du lịch văn hóa - tâm linh, mà còn phát huy giá trị tư tưởng thiền học Trúc Lâm gắn với phát triển bền vững khu di tích và thương hiệu du lịch Yên Tử.

Qua đó, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản văn hóa thế giới Yên Tử, góp phần thúc đẩy, kích cầu du lịch trên địa bàn.

Bên trong Cung Trúc Lâm, nơi diễn ra các sự kiện lớn.

Tuệ Nhi