Những giai điệu trong mênh mang cõi nhớ

Những ngày này, khi cả nước cùng chung cảm xúc nghẹn ngào tưởng nhớ, kính biệt Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về với thế giới người hiền thì những ca khúc với lời ca, giai điệu dạt dào cảm xúc không chỉ là nén tâm hương thành kính mà còn nói hộ tình cảm của biết bao người dân đất Việt.

Cũng vì lẽ đó, ca khúc “Có một mái đầu tóc bạc” của Anh hùng Lao động, GS.BS, Thầy thuốc nhân dân Nguyễn Anh Trí đã nhận được niềm yêu mến của đông đảo công chúng. Với giai điệu mạnh mẽ, hào sảng nhưng tha thiết, trữ tình, những ca từ giàu hình ảnh đã khắc họa chân dung vị Tổng Bí thư cả một đời vì nước, vì dân: “Gánh sơn hà nặng trĩu hai vai/ Tóc trên đầu ông dần bạc trắng mênh mông/ Diệt nội xâm tái tê từng khúc ruột/ Vì nhân dân ông trong sáng nêu gương”...

NSND Quốc Hưng cùng dàn hợp xướng thể hiện ca khúc “Thắm mãi tình Anh”.

Khắc họa chân dung Tổng Bí thư, Nguyễn Anh Trí đã có cách tiếp cận độc đáo, đó là dùng hình tượng “Mái đầu tóc bạc” như một điểm nhấn đặc biệt và xuyên suốt ca khúc. Trong niềm xúc động bùi ngùi, GS.BS Nguyễn Anh Trí tâm sự: “Xuất phát từ tình cảm kính trọng, lòng ngưỡng mộ nhân cách, đạo đức, lối sống và đặc biệt là ghi nhớ công lao to lớn của Tổng Bí thư đối với đất nước, từ lâu tôi ấp ủ sáng tác ca khúc về ông. Tôi đã bắt tay vào viết phần lời trước, nhưng vẫn chưa hài lòng. Cho tới khi tôi là đại biểu Quốc hội khóa XIV.

Một hôm, giữa phiên họp, bất chợt tôi nhìn lên phía trên và bắt gặp mái đầu bạc trắng của Tổng Bí thư. Lúc ấy, trong tôi trào dâng niềm xúc động và “tứ” của bài hát cũng lóe lên: “Mái tóc bạc vì nặng gánh sơn hà”. Mái đầu bạc trắng ấy vững vàng, kiên định như một điểm tựa phía trước và gợi lên trong tôi rất nhiều liên tưởng: “Nhìn lên mái đầu bạc của ông/ Như thấy đỉnh Fan xi păng/ Như bao lớp sóng biển trùng khơi/ Như một vầng dương giữa bát ngát đất trời Tổ quốc”. Với hình tượng âm nhạc đầy biểu cảm, ca khúc mang đến nét vẽ bằng âm nhạc, thánh thiện và giàu cảm xúc về người. “Tổng Bí thư bày tỏ niềm vui khi nghe ca khúc và sau này được nhiều người yêu mến. Đó cũng là hạnh phúc của người sáng tác” - GS.BS Nguyễn Anh Trí bày tỏ.

Ca khúc “Có một mái đầu tóc bạc” do Trung tá Hoàng Viết Danh thể hiện là một trong chùm 3 ca khúc mà Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội vừa thực hiện. Nói về chương trình nghệ thuật ra mắt kịp thời và giàu giá trị nghệ thuật, Đại tá, NSND Hồng Hạnh, Giám đốc Nhà hát xúc động: “Tôi có may mắn được tham dự Hội nghị Văn hóa toàn quốc. Tại đó, tôi được nghe Tổng Bí thư nói những vấn đề về văn hóa hết sức sâu sắc, thấm thía. Khi nghe tin Tổng Bí thư qua đời, tôi rất buồn và hụt hẫng. Với vai trò lãnh đạo một đơn vị nghệ thuật, tôi nghĩ ngay đến việc làm gì đó ý nghĩa để bày tỏ tình cảm của các nghệ sĩ tới Tổng Bí thư. Tôi đã tìm và ngay lập tức cho các nghệ sĩ thu âm, ghi hình 3 ca khúc trong khoảng thời gian kỷ lục là một ngày, từ 8h sáng tới 10h đêm mà không ai kêu mệt. Có khi vừa hát, vừa khóc nhưng các nghệ sĩ đều quyết tâm thể hiện tốt bài hát, như gửi gắm lòng kính yêu đối với Tổng Bí thư”.

Là tác giả của bài hát “Huyền thoại một vì sao”, nằm trong chùm ca khúc Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội vừa dàn dựng, Trung tá, nhạc sĩ Tạ Duy Tuấn rưng rưng: “Khi biết tin Tổng Bí thư qua đời, trong tôi trào dâng một cảm xúc nghẹn ngào, đau xót. Những giai điệu và ca từ trào dâng trong tim. Tôi viết rất nhanh trong đêm và sáng hôm sau tiến hành hòa âm, phối khí. Trong ca khúc, tôi sử dụng hình tượng văn học để nói về sự ra đi của Tổng Bí thư như một ngôi sao sáng bay về trời, hòa cùng các vị anh hùng dân tộc. Vì thế, âm hưởng ca khúc tiếc thương nhưng không bi lụy.

Cuộc đời, sự nghiệp của Tổng Bí thư đã góp phần đưa Việt Nam tới một tương lai huy hoàng, rực rỡ như câu hát: “Hoàng hôn khuất lưng đồi và bình minh lên đón nắng mai/ Người đã sống như đóa hướng dương...”. Cảm xúc của tôi khi sáng tác ca khúc còn bắt nguồn từ kỷ niệm riêng. Trước đó, trong một chương trình nghệ thuật, có 2 tác phẩm của tôi được biểu diễn là “Có Đảng sáng soi vững bước ta đi” và “Chúng em yêu Bác Hồ Chí Minh”. Sau chương trình, tôi vinh dự được Tổng Bí thư khen sáng tác của tôi hay, trẻ trung, tươi mới mà vẫn giữ được chất chính luận sâu sắc. Tôi rất cảm động với những nhận xét, động viên rất tinh tế, chân thành của bác”.

Trong chùm ca khúc về Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có một ca khúc đặc biệt, đó là “Người tô đẹp bản hùng ca Việt Nam”. Ca khúc được Đại tá, PGS.TS, bác sĩ, nhạc sĩ Trọng Lưu sáng tác năm 2019 vào thời điểm tham gia chăm sóc và điều trị cho Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với vai trò Ủy viên Hội đồng chăm sóc sức khỏe cán bộ Trung ương. Theo nhạc sĩ Trọng Lưu, ca khúc phổ nhạc từ bài thơ cùng tên của tác giả Lê Văn Khải, in trong cuốn sách “Tổng Bí thư, Chủ tịch nước với tình cảm của nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế” (NXB Chính trị quốc gia Sự thật”) do Tổng Bí thư tặng ông. Ông chia sẻ thêm: “Đọc bài thơ dung dị nhưng cũng hàm chứa nhiều suy nghĩ và tình cảm của tác giả cũng như của nhân dân cả nước đối với Tổng Bí thư. Một tứ nhạc nảy ra. Với giai điệu nhẹ nhàng nhưng không kém phần hào sảng”.

Một tiết mục nghệ thuật về Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng của Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội.

Bài hát được hoàn thành ở thể hai đoạn đơn có phát triển. Đoạn A có tiết tấu tự sự, nhẹ nhàng, kể câu chuyện về một làng quê: “Đông Anh đất mẹ Việt Nam ơi/ Nơi có người con đức sáng ngời/ Thấu hiểu hồn quê, lời sông núi/ Sứ mệnh lo tròn quyết không lui”. Đoạn B tiết tấu hành khúc, mạnh mẽ, nói về sứ mệnh của người anh hùng trước vận mệnh của đất nước, non sông: “Sử sách ngàn năm dân tộc ta/ Mỗi khi nguy biến đến sơn hà/ Hiện rõ đức tài người ứng cứu/ Tô hồng trang sử bản hùng ca”. Đoạn kết chuyển sang giai điệu bừng lên, tươi sáng trong khúc khải hoàn của đất nước...

Nhạc sĩ Trọng Lưu bồi hồi nhớ lại: “Khi ca khúc hoàn thành, tôi báo cáo và xin phép được gửi tặng, Tổng Bí thư cười vui và bảo tôi hát cho mọi người cùng nghe. Sau đó, Tổng Bí thư đưa bản nhạc cho đồng chí thư ký bảo cất làm kỷ niệm. Anh em có mặt đều bắt tay chúc mừng bài hát mới, hay và kịp thời, góp phần động viên bác thêm vui, tiếp tục tập luyện bình phục sức khỏe. Sau này, trong các lần gặp mặt, Tổng Bí thư đều bảo tôi hát bài này cho mọi người cùng nghe.

Trong những ngày qua, ca khúc “Thắm mãi tình Anh” (Nhạc: Đình Thậm, lời: Ánh Tuyết) vang lên với chất giọng hào hùng, tình cảm của NSND Quốc Hưng, Phó Giám đốc phụ trách Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam cùng dàn hợp ca đã làm lay động nhiều trái tim. Bài hát giàu chất thơ với những thanh âm nồng ấm, thiết tha tái hiện hình ảnh vị lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước quá đỗi bình dị: “Tuổi đã cao/ Nhưng lửa hồng cháy mãi/ Luôn mang trong tim tấm lòng nhân ái/ Đôi mắt tinh anh và nụ cười đôn hậu/ Tóc bạc phơ vì trăn trở đêm ngày”... Ra đời từ niềm kính trọng, nể phục của nhạc sĩ đối với Tổng Bí thư, ca khúc còn khéo léo đưa vào những câu nói, nhắn nhủ mang dấu ấn của vị lãnh đạo tài ba này như: “Đất nước ơi! Chưa bao giờ có cơ đồ vị thế như hôm nay/ Trang sử mới từ khi có Đảng, có Bác Hồ và đoàn quân tiên phong”...

“Sở dĩ tôi sử dụng đại từ “Anh” bởi tôi nhận thấy trong mọi tiếp xúc với nhân dân, Tổng Bí thư đều thể hiện tình cảm ấm áp, gần gũi như một người anh cả trong gia đình” - nhạc sĩ Đình Thậm chia sẻ. Ca khúc đã được Đài Truyền hình Việt Nam mời tác giả và ca sĩ ghi hình ngay tại trường quay và phát sóng vào chiều 26/7. Cùng với ca khúc “Đừng tưởng”, bài hát này đã được vinh danh với Giải thưởng Đào Tấn do Viện Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc phối hợp cùng Tạp chí Văn hiến Việt Nam trao tặng năm 2023.

Còn nhiều nữa những ca khúc tràn đầy cảm xúc kính trọng, biết ơn về Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng như “Tên người Tổ quốc mãi ghi công” (Lê Ngọc Ninh), “Khúc ca vĩnh biệt người” (Lê Thống Nhất), bài chèo “Nhớ bác Nguyễn Phú Trọng” (soạn giả Mai Văn Lạng)... Sự ra đi của Tổng Bí thư đã để lại trong mênh mang cõi nhớ của nhân gian niềm tiếc thương vô hạn, nhưng như câu nói “Một trái tim ngừng đập khiến triệu trái tim thổn thức”, không chỉ âm nhạc mà nhiều lĩnh vực văn học nghệ thuật khác đã, đang và sẽ có những tác phẩm xứng tầm với cống hiến của người.

Thảo Duyên