Vợ chồng ở phố cổ Hà Nội hơn 40 năm làm mặt nạ giấy bồi phục vụ Tết Trung thu

Hơn 40 năm gắn bó với nghề làm mặt nạ giấy bồi, vợ chồng ông Nguyễn Văn Hòa và bà Đặng Hương Lan là những nghệ nhân cuối cùng ở phố cổ Hà Nội còn giữ nghề làm mặt nạ giấy bồi truyền thống. Gia đình ông bà nằm trong ngõ số 73 phố Hàng Than, quận Ba Đình, Hà Nội. Căn nhà rộng chỉ rộng chưa đến 20 m2, nhưng là nơi những chiếc mặt nạ giấy bồi truyền thống được ra đời.

Căn nhà nhỏ luôn tràn ngập giấy vụn, bút vẽ, hộp sơn tổng hợp các màu, thùng keo và những chiếc mặt nạ bằng giấy bồi nhiều màu sắc, hình dáng phong phú.

Mặt nạ giấy bồi từng là món đồ yêu thích của trẻ em Hà thành mỗi dịp Trung thu. Vào dịp Trung thu của vài thập kỷ trước, Hà Nội có rất nhiều gia đình làm mặt nạ giấy bồi nhưng đến nay chỉ còn một gia đình nghệ nhân trên phố cổ Hà Nội vẫn kiên trì giữ nghề.

Sau 45 năm theo nghề, đến nay vợ chồng bà Lan đã là những nghệ nhân, những người còn sót lại từ thời hoàng kim của những chiếc mặt nạ giấy bồi của Hà Nội. Theo bà, để làm một chiếc mặt nạ bằng giấy bồi phải trải qua nhiều công đoạn công phu. Người làm nghề phải thật tỉ mỉ và chỉn chu trong từng chi tiết mới có thể cho ra những sản phẩm đẹp.

Trước tiên là phải xé giấy thật nhỏ, sau đó lót một lớp giấy trắng vào khuôn xi măng đúc sẵn. Lớp sau được dán chồng lên lớp trước bằng một loại hồ nấu từ bột sắn. Khoảng 5-6 lớp giấy vụn sẽ cho ra một sản phẩm hoàn chỉnh. Lúc xé giấy, bồi keo phải thật cẩn thận, chỉ sai sót một chút thôi thì mặt nạ sẽ không được căng mịn. Mỗi dáng mặt nạ sẽ có một khuôn riêng.

Hiện tại vợ chồng bà có hơn 30 chiếc khuôn mặt nạ khác nhau, phần lớn là khuôn gia truyền, có một số khuôn do vợ chồng bà tự sáng tạo ra hoặc làm theo yêu cầu của các bạn nhỏ. Sau khi hoàn thiện công đoạn thô, mặt nạ phải được phơi nắng tự nhiên, không được dùng máy sấy nhằm tránh làm biến dạng, cong vênh.

Để mỗi chiếc mặt nạ được đều và đẹp, quá trình tô màu cũng phải chia ra từng công đoạn nhỏ, tô từng màu riêng, mỗi màu lại phải tô đi tô lại nhiều lần.

“Tô màu là một trong những khâu quan trọng nhất bởi nó sẽ quyết định phần “hồn” của chiếc mặt nạ. Mỗi lần tô chỉ được tô một màu, màu này khô thì tô tiếp màu mới. Mặt nạ nhiều màu thì phải tô nhiều lần để đảm bảo màu sắc luôn được đẹp, không bị lấm lem. Tất cả các giai đoạn đều cần sự tỉ mỉ, khéo léo, cần sự kiên nhẫn để tạo ra những hình thù như mình mong muốn” - ông Hòa nói.

Mặt nạ giấy bồi từng là món đồ chơi được yêu thích của trẻ em Hà thành. Từ khi mặt nạ của Trung Quốc tràn vào thị trường, sản phẩm truyền thống ít được giới trẻ biết đến. Theo chia sẻ, hàng hóa ế ẩm làm mọi người dần bỏ nghề. Chỉ có vợ chồng ông Hòa vẫn cố gắng vượt qua. Mỗi mùa Trung thu, ông bà sản xuất khoảng 3.000 chiếc mặt nạ giấy bồi, giá từ 40.000 - 200.000 đồng/chiếc, tùy vào kích cỡ màu sắc...

Hiện nay mặt nạ giấy bồi không còn được ưa chuộng như nhiều năm trước, bởi thị trường có rất nhiều sản phẩm mặt nạ mẫu mã đẹp và rẻ do được sản xuất công nghiệp. Tuy nhiên, với niềm đam mê với nghề và muốn giữ lại nghề truyền thống của gia đình, vợ chồng ông vẫn tiếp tục duy trì công việc này.

PHI HÙNG