Những hiện tượng thiên văn kỳ thú sẽ xuất hiện trong năm 2026

Theo Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam (VACA), năm 2026 được dự báo là một năm giàu sự kiện thiên văn với nhiều hiện tượng nổi bật trải dài suốt 12 tháng. Ngay từ tháng 1, người yêu bầu trời có thể quan sát siêu Trăng, Trái Đất tới điểm cận nhật và mưa sao băng Quadrantids. Trong năm sẽ có ba siêu Trăng (tháng 1, 11 và 12), hai lần Trăng xanh và nhiều đợt giao hội giữa Sao Kim, Sao Mộc, Sao Thổ, Sao Hỏa và Sao Thiên Vương.

Đáng chú ý nhất là nguyệt thực toàn phần ngày 3/3, có thể quan sát trọn vẹn tại Việt Nam. Các trận mưa sao băng như Lyrids, Eta Aquarids, Perseids và đặc biệt là Geminids – trận mưa sao băng lớn nhất năm – đều có điều kiện quan sát khá thuận lợi. Một số hiện tượng như nhật thực tháng 2 và tháng 8 chỉ thấy ở khu vực khác trên thế giới.

Bên cạnh đó, các thời điểm trực đối của sao Mộc, Sao Thổ, Sao Hải Vương và Sao Thiên Vương cũng mang tới nhiều cơ hội quan sát bằng kính thiên văn. Năm 2026 hứa hẹn mang lại những khoảnh khắc hấp dẫn cho cộng đồng yêu thiên văn. Sau đây là danh sách các hiện tượng thiên văn đáng chú ý trong năm.

Năm 2026 sẽ có 3 lần siêu Trăng.

Ngày 3/1: Trăng tròn, siêu Trăng

Mặt Trăng sẽ đạt pha tròn hoàn toàn (full moon) vào lúc 17h02 theo múi giờ của Việt Nam. Thời điểm này rất gần với lúc nó đi qua điểm cận địa (điểm gần Trái Đất nhất trên quỹ đạo của nó), vì thế nó lớn và sáng hơn Trăng tròn thông thường một chút (lớn hơn khoảng 7% và sáng hơn 15%), và thường được gọi là "siêu Trăng". Người bản địa châu Mỹ gọi Trăng tròn trong tháng 1 (Dương lịch) này là "Trăng sói" vì đây là giai đoạn giữa mùa đông, loài sói trong những cánh rừng ở Bắc Mỹ ra khỏi hang đi tìm thức ăn và chúng thường hú rất nhiều.

Ngày 3-4/1: Trái Đất tới cận nhật

Đây là thời điểm hàng năm khi Trái Đất di chuyển tới điểm gần Mặt Trời nhất trên quỹ đạo của nó (gọi là điểm cận nhật). Thời điểm chính xác của điểm này trong năm 2026 là giữa đêm mùng 3 - rạng sáng mùng 4 tháng 1. Ở thời điểm này, Trái Đất nằm cách Mặt Trời xấp xỉ 147,1 triệu km (trong khi khoảng cách trung bình trên quỹ đạo của nó là 149,6 triệu km). Tuy nhiên, đây chỉ là một cái mốc trên hành trình hàng năm của hành tinh, bạn sẽ không thấy có bất cứ khác biệt gì trên bầu trời cũng như khí quyển và thời tiết.

Ngày 3-4/1: Mưa sao băng Quadrantids

Đây là trận mưa sao băng loại trên trung bình, gây ra bởi những mảnh vụn còn lại của sao chổi 2003 EH1 - một sao chổi được phát hiện năm 2003, mặc dù hiện tượng này đã được quan sát từ rất nhiều năm trước đó. Nó được đặt tên theo chòm sao cổ Quadrans Muralis, hiện nay khu vực trung tâm của chòm sao này thuộc chòm sao Bootes. Thời điểm lý tưởng nhất để quan sát hiện tượng này là rạng sáng ngày mùng 4 tháng 1 (Dương lịch).

Mưa sao băng rực rỡ bầu trời đêm.

Năm 2026, thời điểm này trùng với lúc có Trăng tròn, vì thế đây không phải một năm lý tưởng để quan sát hiện tượng này. Ở những nơi thời tiết rất thuận lợi và chủ động nhìn vào khu vực ít bị ảnh hưởng bởi ánh Trăng nhất thì bạn cũng chỉ có thể thấy được trên dưới 10 sao băng mỗi giờ. Tuy nhiên, bạn cũng có thể thử tìm kiếm một số sao băng của hiện tượng này từ vài ngày trước cực điểm, khi Mặt Trăng chưa tròn và thường lặn sớm, để lại bầu trời tối sau nửa đêm.

Ngày 10/1: Sao Mộc tới vị trí trực đối

Vào tối ngày 10/01, bạn sẽ có cơ hội quan sát Sao Mộc ở thời điểm lý tưởng nhất hàng năm. Hành tinh lớn nhất Hệ Mặt Trời này sẽ nằm ở vị trí thuận lợi nhất đối với người quan sát từ Trái Đất. Với một chiếc kính thiên văn và một bầu trời đủ trong, bạn sẽ dễ dàng xác định được màu sắc của nó cùng 4 vệ tinh Galileo dưới dạng 4 chấm sáng nằm hai bên hành tinh này.

Ngày 17/2: Nhật thực hình khuyên.

Hiện tượng này chỉ có thể được quan sát từ Nam Cực và một phần phía Nam của Ấn Độ Dương (có một phần rất nhỏ của Nam Mỹ và Nam Phi có thể quan sát). Vì thế, người quan sát từ Việt Nam có thể bỏ qua hiện tượng này.

Ngày 3/3: Nguyệt thực toàn phần

Mặt Trăng sẽ đi hoàn toàn vào vùng bóng tối của Trái Đất, nhận được ít ánh sáng Mặt Trời hơn và sẽ chuyển thành màu đỏ sẫm. Việt Nam nằm trong khu vực sẽ quan sát được phần lớn hiện tượng này, trong đó có toàn bộ pha toàn phần (pha đáng chú ý nhất), vào chiều tối và tối ngày 3/3.

Ngày 8/3: Sao Kim và Sao Thổ giao hội

Hai hành tinh của Hệ Mặt Trời sẽ ở rất gần nhau trên bầu trời phía Tây, ngay sau khi Mặt Trời lặn. Tuy nhiên, vị trí của chúng rất gần chân trời nên chỉ có thể quan sát được nếu bạn có góc nhìn đủ rộng và điều kiện quan sát lý tưởng.

Những hiện tượng thiên văn kỳ thú sẽ xuất hiện trong năm 2026.

22-23/4: Mưa sao băng Lyrids

Mưa sao băng loại trung bình này được gây ra bởi các mảnh vụn của sao chổi C/1861 G1 Thatcher. Thông thường, nó có thể cho phép bạn quan sát được trên 20 sao băng mỗi giờ vào lúc cực điểm. Mặt Trăng sẽ lặn sớm và không cản trở việc quan sát của bạn. Hãy tìm chòm sao Lyra trên bầu trời, nó rất nổi bật với sao Vega - một trong những ngôi sao sáng nhất trên bầu trời vào thời điểm đó.

Ngày 6-7/5: Mưa sao băng Eta Aquarids

Đây là mưa sao băng loại trung bình, diễn ra ở khu vực chòm sao Aquarius. Năm 2026, cực điểm của hiện tượng rơi vào thời điểm mà Mặt Trăng sẽ không cản trở bạn. Vào nửa đêm mùng 6 - rạng sáng mùng 7 tháng 5, hãy tìm chòm sao Aquarius, với một bầu trời không quá ô nhiễm và ít mây, bạn sẽ theo dõi được hiện tượng này.

Ngày 31/5: Trăng tròn, Trăng xanh của tháng

Lần Trăng tròn thứ hai trong cùng tháng Dương lịch được gọi là Trăng xanh (hay đầy đủ hơn là Trăng xanh của tháng). Tuy nhiên, điều này chỉ mang ý nghĩa văn hóa. Mặt Trăng sẽ không có màu xanh, và vì thế trên thực tế đây chỉ là một lần Trăng tròn thông thường.

Ngày 8/7: Mặt Trăng và Sao Thổ giao hội

Trăng bán nguyệt và Sao Thổ sẽ ở gần nhau trên bầu trời phía Đông suốt từ sau nửa đêm cho tới khi Mặt Trời mọc. Tất nhiên, bạn hoàn toàn có thể nhìn thấy chúng bằng mắt thường nếu trời không mây, nhưng một chiếc kính thiên văn sẽ mang lại cái nhìn hấp dẫn với hai thiên thể này.

Ngày 28-29/7: Mưa sao băng Delta Aquarids

Trận mưa sao băng loại trung bình (hoặc nhỏ) này thường diễn ra từ giữa tháng 7 cho tới tận quá nửa tháng 8 hàng năm. Dù vậy, nó chỉ thực sự đáng chú ý vào lúc cực điểm là tối 28 - rạng sáng 29 tháng 7. Trung tâm của hiện tượng này là chòm sao Aquarius. Delta Aquarids năm nay sẽ bị ánh Trăng cản trở đáng kể, và có lẽ nó không thực sự là một sự kiện đáng chú ý với người yêu thích thiên văn.

Ngày 12/8: Nhật thực toàn phần.

Chỉ một dải thuộc châu Âu và Greenland quan sát được pha toàn phần, một phần khác của Bắc Mỹ, Bắc và Tây Âu, Tây Phi và rất nhỏ ở Bắc Á có thể quan sát được ít nhất một chút của pha một phần. Việt Nam không thể quan sát hiện tượng này.

Ngày 12-13/8: Mưa sao băng Perseids

Là hiện tượng gây ra bởi tàn dư của sao chổi Swift-Tuttle, Perseids là một trong những trận mưa sao băng đáng chú ý nhất hàng năm. Nó diễn ra từ giữa tháng 7 cho tới cuối tháng 8, với cực điểm rơi vào đêm 12 - rạng sáng 13 tháng 8. Hiện tượng này có khu vực trung tâm là chòm sao Perseus. Vào đêm cực điểm, với điều kiện quan sát lý tưởng, Perseids có thể đạt từ 60 tới 100 sao băng mỗi giờ. 2026 sẽ là năm tương đối lý tưởng để quan sát, vì Mặt Trăng sẽ hoàn toàn không cản trở bạn.

Ngày 28/8: Nguyệt thực một phần.

Gần như toàn bộ châu Mỹ, châu Âu và châu Phi sẽ quan sát được hiện tượng này. Việt Nam hoàn toàn không thể quan sát.

Ngày 4/10: Sao Thổ tới vị trí trực đối

Đây là thời điểm đáng chú ý nhất hàng năm để bạn quan sát hành tinh này. Sao Thổ sẽ nằm đối diện với Mặt Trời qua Trái Đất, và vì thế đó là thời điểm nó nằm tương đối gần Trái Đất so với các điểm khác trên quỹ đạo của chúng ta, đồng thời phần được chiếu sáng của nó hướng về Trái Đất nhiều nhất. Với những ai có kính thiên văn, đây sẽ là cơ hội tốt nhất trong năm để quan sát hành tinh này cùng vành đai tuyệt đẹp của nó.

Ngày 7/10: Mưa sao băng Draconids

Đây là một mưa sao băng nhỏ với mật độ ít khi quá 10 sao băng mỗi giờ. Nó có trung tâm là chòm sao Draco. Khác với các mưa sao băng khác, thời điểm tốt nhất để quan sát mưa sao băng Draconids không phải lúc rạng sáng mà vào buổi tối, khi bạn có thể nhìn thấy chòm sao Draco trên bầu trời phía Bắc. Mặt Trăng sẽ không gây cản trở nào cho bạn, và vì thế mặc dù là mưa sao băng nhỏ, Draconids sẽ có thể cho bạn thấy một số sao băng sáng nếu thời tiết thuận lợi.

Ngày 21-22/10: Mưa sao băng Orionids

Orionids vẫn luôn được coi là một trận mưa sao băng đáng chú ý hàng năm. Nó có khu vực trung tâm là chòm sao Orion - một chòm sao dễ nhất ra tới mức gần như bất cứ ai đều có thể tìm được nó khi trời quang mây nhờ ba ngôi sao thẳng hàng và cách đều nhau mà các nhà thiên văn gọi là "thắt lưng của Orion". Trong lần quan sát này, vào sau nửa đêm bạn sẽ có nhiều cơ hội nhìn thấy nhiều sao băng của Orionids nếu như thời tiết thuận lợi, do ít bị cản trở bởi ánh Trăng.

Ngày 4-5/11: Mưa sao băng Taurids

Đây là mưa sao băng nhỏ có trung tâm là chòm sao Taurus. Nó chỉ có thể cho bạn thấy trên dưới 10 sao băng mỗi giờ vào lúc cực điểm. Với việc sẽ rất ít bị ảnh hưởng bởi ánh Trắng, nếu may mắn và có một bầu trời đủ trong, bạn vẫn sẽ tìm thấy một số vệt sáng đáng chú ý của hiện tượng này.

Hàng loạt trận mưa sao băng sẽ xuất hiện trong năm 2026.

Ngày 17-18/11: Mưa sao băng Leonids

Trận mưa sao băng này xảy ra quanh khu vực của chòm sao Leo. Năm 2026, Leonids vẫn là một mưa sao băng loại trung bình với khoảng 30 sao băng mỗi giờ vào cực điểm. Mặt Trăng sẽ không cản trở đối với việc quan sát hiện tượng này. Tại những nơi trời trong, bạn sẽ có thể thấy được nhiều sao băng với một số trong đó có thể khá dài và sáng. Các sao băng có thể xuất hiện từ mọi hướng của bầu trời, nhưng tập trung nhiều nhất ở khu vực chòm sao Leo (Sư tử).

Ngày 13-14/12: Mưa sao băng Geminids

Geminids được coi là trận mưa sao băng lớn nhất năm, với cực điểm có thể đạt từ 100 tới 120 sao băng mỗi giờ nếu trời trong. Hiện tượng này diễn ra trong suốt tháng 12, nhưng thời điểm thuận lợi nhất để quan sát sẽ là đêm 13 - rạng sáng 14. Trung tâm của nó là chòm sao Gemini. Năm 2026, cực điểm của hiện tượng này rơi vào đầu tháng Âm lịch, vì thế Mặt Trăng lưỡi liềm lặn sớm sẽ không cản trở bạn. Nếu trời đủ trong, sẽ là thời điểm tuyệt vời để bạn quan sát trận mưa sao băng này.

Ngày 21-22/12: Mưa sao băng Ursids

Trận mưa sao băng nhỏ này có khu vực trung tâm là chòm sao Ursa Minor - chòm sao có chứa sao Polaris, ngôi sao định hướng cho phương Bắc (sao Bắc Cực). Với cực điểm gần ngày Trăng tròn và là một mưa sao băng nhỏ, nó sẽ không thực sự đáng chú ý, dù bạn vẫn có thể may mắn bắt gặp một số sao băng của nó trên bầu trời.

Tô Hội