Những kiến nghị về chính sách, pháp luật qua vụ án tại Tập đoàn Phúc Sơn

Các bị can (từ trái qua): Cao Khoa, nguyên Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ngãi và Đặng Văn Minh, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân, đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Quảng Ngãi. Ảnh: Bộ Công an/TTXVN phát

Ngoài việc kết luận các hành vi sai phạm, đề nghị truy tố các bị can, qua vụ án này, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an cũng nêu một số kiến nghị về chính sách, pháp luật.

Móc ngoặc trong thẩm định giá, “bán thầu” để hưởng lợi bất chính

Theo Cơ quan điều tra, trong nhiều năm qua, Hội đồng định giá tài sản các cấp sử dụng kết quả định giá tài sản của các doanh nghiệp thẩm định giá làm căn cứ để quyết định, yêu cầu các doanh nghiệp làm chủ đầu tư dự án thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước. Tuy nhiên, quá trình hoạt động, một số cá nhân liên quan tại các doanh nghiệp thẩm định giá (giám đốc doanh nghiệp, thẩm định viên...) đã có hành vi tiêu cực, chịu sự tác động của các đối tượng để làm sai lệch hoạt động đúng đắn của công tác định giá tài sản theo hướng giảm số tiền phải nộp tài sản Nhà nước bằng việc cố tình thu thập các mẫu so sánh làm căn cứ định giá tài sản không đúng vị trí, giá trị có tính chất tương đồng để ban hành Chứng thư định giá có giá trị thấp. Trên cơ sở đó, Hội đồng định giá tài sản phê duyệt, yêu cầu doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà nước với số tiền thấp hơn so với quy định, hưởng lợi bất chính, gây thiệt hại tài sản cho Nhà nước, tổ chức.

Pháp luật về đầu tư xây dựng, đấu thầu có quy định các doanh nghiệp được xét chọn làm chủ đầu tư dự án, nhà thầu thi công xây dựng công trình phải có doanh thu, vốn chủ sở hữu đảm bảo tổng mức đầu tư dự án, giá trị gói thầu tham gia thực hiện. Để có năng lực tài chính phù hợp với các yêu cầu, quy định này, các đối tượng tại một số doanh nghiệp đã móc nối với các đối tượng ở các công ty kiểm toán thực hiện việc làm giả, nâng khống số liệu về doanh thu, vốn chủ sở hữu nên các cơ quan, tổ chức, chủ đầu tư dự án đã lựa chọn doanh nghiệp làm chủ đầu tư, nhà thầu không đảm bảo điều kiện, năng lực, dẫn đến dự án, công trình xây dựng không hoàn thành tiến độ, kéo dài, bán thầu, gây thiệt hại, thất thoát, lãng phí tài sản của Nhà nước, tổ chức.

“Vụ án xảy ra tại Tập đoàn Phúc Sơn và các đơn vị liên quan điển hình cho việc nhà thầu thi công cấu kết, thông đồng, móc ngoặc với chủ đầu tư dự án để được tiết lộ cung cấp thông tin, dự toán gói thầu, từ đó doanh nghiệp có điều kiện, cơ hội trúng thầu với giá rất cao, sát bằng giá dự toán gói thầu. Trong đó, chủ đầu tư xây dựng dự toán đã sử dụng đơn giá nguyên vật liệu theo công bố của các bộ, ngành, địa phương, nhưng không quan tâm, chú ý đến giá thực tế tại thị trường của nguyên vật liệu, dẫn đến dự toán được xây dựng có chi phí rất cao, không tiết kiệm, gây thất thoát tiền Nhà nước, tổ chức” – Cơ quan điều tra đánh giá.

Kết luận điều tra cho thấy, theo lời khai của bị can Nguyễn Văn Hậu, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Phúc Sơn: Cuối năm 2011, Hậu gặp, làm quen với Cao Khoa, Chủ tịch UBND tỉnh và Lê Viết Chữ, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi tại Hà Nội và được Khoa gợi ý "Em vào Quảng Ngãi tìm hiểu xem có cơ hội đầu tư nào thì nghiên cứu, các anh ủng hộ". Sau đó, Hậu đến gặp Cao Khoa tại phòng làm việc của Khoa tại UBND tỉnh Quảng Ngãi và được Khoa trao đổi “Dự án bờ Bắc sông Trà Khúc đang triển khai, còn Dự án Đường bờ Nam sông Trà Khúc, nếu em muốn tham gia anh sẽ ủng hộ". Khoảng 1 tuần sau, Hậu được Khoa gọi điện thông báo vào UBND tỉnh Quảng Ngãi để làm việc liên quan đến Dự án Đường bờ Nam sông Trà Khúc.

Tiếp đó, Khoa đã gọi Đặng Văn Minh (Giám đốc Sở Giao thông vận tải tỉnh Quảng Ngãi) đến phòng làm việc của Khoa và trao đổi tạo điều kiện để Tập đoàn Phúc Sơn được tham gia thi công dự án. Sau khi Cao Khoa, Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt dự án, giao Sở Giao thông vận tải làm chủ đầu tư, Hậu đã liên hệ, đặt vấn đề và được Đặng Văn Minh đồng ý để Tập đoàn Phúc Sơn thi công gói thầu số 12.

Hậu đã được Hà Hoàng Việt Phương (Phó Giám đốc Sở Giao thông vận tải) cung cấp thông tin, dự toán gói thầu. Sau đó Hậu chỉ đạo 2 Phó Giám đốc Tập đoàn Phúc Sơn tiếp nhận, sử dụng các hợp đồng thi công không đạt yêu cầu của Tập đoàn Phúc Sơn để hợp thức năng lực thi công công trình tương tự; sử dụng, lập, ký các Báo cáo tài chính tăng khống doanh thu các năm 2009, 2010, 2011 có xác nhận kiểm toán để Hậu ký hồ sơ dự thầu nộp Sở Giao thông vận tải tỉnh Quảng Ngãi; sử dụng pháp nhân 3 công ty khác để cùng tham gia đấu thầu và được xét duyệt trúng thầu với giá sát giá dự toán gói thầu.

Sau khi ký hợp đồng, Tập đoàn Phúc Sơn không thi công toàn bộ khối lượng gói thầu mà chuyển cho Công ty Đồng Khánh thi công, yêu cầu Công ty này cắt chuyển lại 19,966 tỷ đồng tiền % khối lượng hoàn thành thi công; đối với các hạng mục trực tiếp thi công, Nguyễn Văn Hậu đã yêu cầu 27 đơn vị cung cấp vật tư, vật liệu, nhân công chuyển lại 73,802 tỷ đồng tiền chênh lệch vật tư, vật liệu, nhân công cho Hậu và Tập đoàn Phúc Sơn để hưởng lợi riêng, không ghi nhận trên sổ sách.

Để thuận lợi cho quá trình tham gia thi công dự án, Hậu đã đưa Cao Khoa, Chủ tịch UBND tỉnh 20.000 USD, đưa Đặng Văn Minh 22 tỷ đồng và 200.000 USD từ nguồn tiền do chủ đầu tư thanh toán để Minh đưa cho các cá nhân liên quan đến phê duyệt dự án, nghiệm thu, thanh quyết toán dự án giúp Hậu.

Tác động đề điều chỉnh giảm giá đất 3 lần

Trong các dự án tại Vĩnh Phúc, theo lời khai của Hậu "Pháo", khoảng cuối năm 2016, Hậu gặp Hoàng Thị Thúy Lan, khi đó là Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc, tại phòng làm việc của Lan và được gợi ý tạo điều kiện tham gia thực hiện một số dự án bất động sản của các công ty khác bị chậm tiến độ, quá hạn như dự án Chợ đầu mối. Nguyễn Văn Hậu trao đổi việc sẽ mua lại cổ phần của Công ty Cổ phần Tập đoàn Sông Hồng Thăng Long đang là chủ đầu tư để tiếp tục thực hiện dự án.

Theo kết luận điều tra, quá trình thẩm định giá đất, do Nguyễn Văn Hậu đề nghị và được Hoàng Thị Thúy Lan chỉ đạo, Nguyễn Văn Khước, Chu Quốc Hải, Hoàng Văn Nhiệm, Đình Thị Thu Hương đã thông đồng với Cao Đại Nghĩa, Nguyễn Ngọc Huy tạo điều kiện cho Công ty Thăng Long trong việc điều chỉnh giảm giá trị đất 3 lần từ Chứng thư số 11/18/CT-ĐGĐ ngày 24/8/2018 của Công ty Nam Hà xác định giá trị đất 708.579.421.000 đồng; điều chỉnh giảm theo 2 Chứng thư dự thảo với giá trị đất 639.443.162.133 đồng và 520.338.427.981 đồng; sau đó tiếp tục được điều chỉnh giảm còn 507.694.469.244 đồng. Để điều chỉnh giảm giá đất, các đối tượng liên quan tại UBND tỉnh, Sở Tài chính, Sở Tài nguyên và Môi trường, Công ty định giá đất đã thay đổi: Giá trị mẫu so sánh, tỷ lệ % giá đất của các băng trong của khu đất và chỉ tiêu trong việc xác định giá đất.

Để đảm bảo việc định giá có lợi, Hậu chỉ đạo Hoàng Quang Hùng, Phó Tổng Giám đốc Công ty trực tiếp liên hệ, phối hợp với Công ty Nam Hà (đơn vị tư vấn định giá đất) để cung cấp các mẫu so sánh. Sau khi Công ty Nam Hà có Chứng thư định giá đất số 11/18/CT-ĐGĐ ngày 24/8/2018, Nguyễn Văn Hậu đã tiếp tục gặp Hoàng Thị Thúy Lan, Nguyễn Văn Khước, Chu Quốc Hải, Hoàng Văn Nhiệm trao đổi về việc giá trị định giá đất cao, đề nghị xem xét lại và được những cá nhân này đồng ý hỗ trợ, tạo điều kiện xem xét lại.

Kiến nghị quản lý, giám sát chặt chẽ, công khai hoạt động định giá tài sản

Từ thực trạng nêu lên trong Kết luận điều tra vụ án, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an kiến nghị Bộ Tài chính: Tổ chức quản lý, giám sát chặt chẽ, công khai hoạt động định giá tài sản của các doanh nghiệp tư vấn được Hội đồng định giá tài sản (địa phương, cấp bộ) sử dụng làm căn cứ để định giá tài sản, thu tiền cho Nhà nước, tránh bị các đối tượng lợi dụng để can thiệp, tác động làm sai lệch kết quả định giá, dẫn đến gây thiệt hại tài sản tài sản Nhà nước, tổ chức.

Bộ Tài chính kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ kết quả hoạt động kiểm toán của các công ty kiểm toán xác nhận báo cáo tài chính, doanh thu, chi phí, vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp dùng làm năng lực tài chính để được các cơ quan có thẩm quyền xét duyệt, công nhận làm chủ đầu tư dự án, nhà thầu thi công công trình, hạn chế bị các đối tượng lợi dụng can thiệp, tác động nâng khống năng lực thực tế để được lựa chọn làm chủ đầu tư, nhà thầu thi công, dẫn đến tình trạng thực hiện dự án không đảm bảo, kéo dài, bán thầu, gây thất thoát, lãng phí tài sản của Nhà nước, tổ chức.

Cơ quan Công an cũng kiến nghị Bộ Xây dựng nghiên cứu đánh giá, tham mưu đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật liên quan đến định mức, đơn giá trong xây dựng theo hướng giá dự toán các hạng mục công trình dự án phù hợp với chi phí thực về theo giá thị trường đảm bảo nguyên tắc các doanh nghiệp thực hiện thi công dự án có lợi nhuận trên phương diện tiết kiệm tối đa, tránh việc gây thất thoát tài sản Nhà nước.

Trong vụ án tại Tập đoàn Phúc Sơn, Cơ quan điều tra kiến nghị Bộ Tài chính, UBND các tỉnh xem xét xử lý hành chính đối với Công ty thẩm định giá, tư vấn đấu thầu có sai phạm đã kết luận trong vụ án (đình chỉ kinh doanh, thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh dịch vụ thẩm định giá, tư vấn đầu thầu).

Xuân Tùng (TTXVN)