Những lớp học giữa lòng di sản

Đa dạng trong các hoạt động giáo dục di sản

Bảo tàng Hà Nội là một trong những địa điểm nổi bật với không gian rộng 54.000m², nơi tổ chức nhiều hoạt động thủ công như vẽ tranh trên nón lá, ghép tranh từ vụn vải, làm dép lốp và chế tác thú nhồi bông. Những hoạt động trải nghiệm này không chỉ mang tính giải trí mà còn là cơ hội để các em tìm hiểu về đời sống và văn hóa truyền thống của người Việt xưa; giúp các em có nhiều cơ hội trải nghiệm để vận dụng những kiến thức học được vào thực tiễn, mang lại hiệu quả ghi nhớ cao hơn.

Chương trình giáo dục di sản “Âm thanh đồng cổ” tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia. Ảnh: P. Sỹ.

Còn tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, hiện có khoảng 30 chương trình giáo dục di sản đã được triển khai dành cho học sinh từ mầm non đến trung học phổ thông. Điển hình như: "Lớp học xưa", nơi học sinh được trải nghiệm viết chữ bằng bút lông trên giấy dó, giúp các em hiểu về nghệ thuật thư pháp và tinh thần hiếu học của người xưa.

Cùng với đó, các hoạt động trải nghiệm như: Đi tìm linh vật trên kiến trúc cổ Văn Miếu, Ơ kìa con nghê, Khám phá bia Tiến sĩ, Lớp học xưa, Vinh quy bái tổ... Mỗi chủ đề là một bài học về di sản đầy thú vị. Được tận tay chạm vào từng hoa văn trên bia đá, tìm hiểu về ý nghĩa của linh vật truyền thống hay thực hiện một công đoạn của nghề thủ công cổ, các em thẩm thấu hơn về giá trị những di sản của cha ông.

Với Hoàng thành Thăng Long lại là cả một không gian khám phá đầy hấp dẫn với các chương trình giáo dục di sản như "Em làm nhà khảo cổ", tour đêm "Giải mã Hoàng thành Thăng Long" hay "Em tìm hiểu di sản"…Đến đây, các em không chỉ được hóa thân thành những nhà khảo cổ, tự tay khai quật và nghiên cứu hiện vật mà còn tham gia các nghi lễ truyền thống như dâng văn, dâng hương. Các hoạt động này đã góp phần quảng bá những giá trị di sản văn hóa tiêu biểu của Thăng Long - Hà Nội, lan tỏa tình yêu Hà Nội đến với các em học sinh, đồng thời giúp các em có những trải nghiệm thực tế vô cùng bổ ích.

Giáo dục di sản không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách sinh động mà còn khơi dậy lòng tự hào dân tộc và ý thức bảo tồn di sản văn hóa. TS Lê Thị Minh Lý - Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia cho rằng, sự phát triển chương trình giáo dục trong các bảo tàng, di tích phản ánh tầm quan trọng của các thiết chế văn hóa này với xã hội trong xu thế hội nhập và toàn cầu hóa. Bảo tàng là thiết chế văn hóa giáo dục có đối tượng công chúng rộng rãi, trong đó thế hệ trẻ vừa là công chúng mục tiêu vừa là công chúng tiềm năng.

Luôn đổi mới cách tiếp cận

Theo ThS Đường Ngọc Hà (Trung tâm Hoạt động Văn hóa, Khoa học Văn Miếu – Quốc Tử Giám), với phương pháp giáo dục di sản này không chỉ giúp các em tiếp thu kiến thức một cách sinh động và hiệu quả mà còn giúp các em rèn luyện tư duy phản biện, kỹ năng thuyết trình, làm việc nhóm và phát huy sự sáng tạo.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định, việc nghiên cứu và xây dựng chương trình giáo dục, trải nghiệm cho học sinh, sinh viên cần được đầu tư bài bản, đảm bảo chất lượng. Để thu hút sự quan tâm của giới trẻ, các hoạt động giáo dục di sản cần được đổi mới thường xuyên, kết hợp đa dạng các phương pháp trải nghiệm sáng tạo.

Ông Lê Xuân Kiêu - Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa, Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám cho biết, tại Việt Nam, thời gian qua các bảo tàng, di tích đã có nhiều nỗ lực trong việc xây dựng các chương trình giáo dục di sản thu hút học sinh phổ thông tham gia trải nghiệm. Những nỗ lực này không chỉ góp phần vào việc nâng cao nhận thức của thế hệ trẻ về giá trị di sản mà còn bồi dưỡng lòng tự hào dân tộc thông qua sự hiểu biết sâu sắc về lịch sử - văn hóa của các em.

Để bảo tàng, di tích thực sự trở thành không gian học tập và trải nghiệm hấp dẫn cho thế hệ trẻ, TS Nguyễn Anh Minh - Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh, các hoạt động trải nghiệm cần gắn liền với nội dung và chức năng của từng đơn vị. Bên cạnh đó, việc đổi mới và đa dạng hóa hình thức tổ chức là yếu tố quan trọng nhằm tăng sức hút. Các bảo tàng không chỉ xây dựng nội dung phù hợp với từng nhóm đối tượng, lứa tuổi mà còn phải ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao tính tương tác, từ đó tăng cường hiệu quả giáo dục.

ThS Nguyễn Đắc Tới - nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu di sản (Viện Nghiên cứu văn hóa và phát triển) cho rằng, để bảo tàng, di tích và các khu di sản thực sự trở thành không gian học tập và trải nghiệm hấp dẫn cho thế hệ trẻ, các chương trình giáo dục di sản cần được thiết kế bài bản, có phương pháp khoa học và áp dụng những cách tiếp cận mới.

“Các bảo tàng và di tích cần liên tục đổi mới trong cách truyền tải để người học cảm nhận rằng lịch sử không phải là điều xa vời mà luôn gắn bó mật thiết với đời sống hiện tại, trở thành nơi giáo dục trải nghiệm cho những thế hệ trẻ, bởi sau này, các em chính là những thế hệ sẽ quyết định số phận của di sản” - ông Tới nhấn mạnh.

Phạm Sỹ