Những lưu ý dinh dưỡng trong thai kỳ để trẻ phát triển tốt nhất

Thai kỳ – giai đoạn "đặt nền móng" cho sức khỏe trẻ

Nhu cầu dinh dưỡng của phụ nữ mang thai cao hơn hẳn so với bình thường. Cơ thể mẹ phải cung cấp năng lượng và dưỡng chất để thai nhi hình thành và phát triển, đồng thời dự trữ cho quá trình sinh nở và nuôi con bằng sữa mẹ sau này. Nếu chế độ ăn thiếu hụt, trẻ dễ bị suy dinh dưỡng bào thai, sinh non hoặc nhẹ cân, làm tăng nguy cơ tử vong sơ sinh và để lại hệ lụy lâu dài về thể chất, trí tuệ.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp mẹ khỏe mạnh, phòng biến chứng mà còn tạo nền tảng để thai nhi phát triển toàn diện.

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, sự thiếu hụt dinh dưỡng trong thai kỳ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ, chiều cao, thậm chí làm tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính khi trưởng thành. Vì vậy, bà mẹ cần chú trọng chế độ ăn hợp lý ngay từ những tháng đầu của thai kỳ.

Ăn đa dạng, đủ bốn nhóm thực phẩm

Nguyên tắc quan trọng nhất trong dinh dưỡng thai kỳ là ăn đa dạng, phối hợp nhiều loại thực phẩm, bảo đảm đủ bốn nhóm chất:

Chất bột đường: cơm, ngô, khoai, sắn cung cấp năng lượng chính.

Chất đạm: thịt, cá, trứng, sữa, đậu đỗ giúp hình thành mô và tế bào thai nhi.

Chất béo: dầu ăn, mỡ động vật, vừng, lạc giúp hấp thu vitamin tan trong dầu (A, D, E, K).

Rau xanh và quả chín: cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ, phòng táo bón.

Mẹ bầu nên ăn ít nhất 5 trong 8 nhóm thực phẩm mỗi ngày, thay đổi món thường xuyên để khẩu phần phong phú và đủ dưỡng chất.

Bổ sung vi chất theo khuyến nghị

Thai kỳ làm tăng nhu cầu nhiều vi chất dinh dưỡng. Nếu chỉ dựa vào khẩu phần ăn, rất khó đáp ứng đầy đủ. Do đó, bà mẹ cần được hướng dẫn bổ sung thêm:

Sắt và acid folic: Mỗi ngày uống viên sắt 60 mg kết hợp acid folic 400 mcg, từ khi phát hiện có thai đến ít nhất 1 tháng sau sinh. Bổ sung đều đặn giúp phòng thiếu máu, sinh non và dị tật ống thần kinh.

Canxi: Nhu cầu khoảng 1.200 mg/ngày. Canxi giúp phát triển xương, răng của thai nhi và phòng loãng xương cho mẹ. Nên uống thành nhiều lần trong ngày, tránh dùng cùng lúc với sắt.

Vitamin D: Giúp hấp thu canxi hiệu quả, phòng còi xương cho trẻ. Nên bổ sung qua chế độ ăn (cá, trứng, sữa) và tắm nắng sáng 15–20 phút mỗi ngày.

Kẽm: Quan trọng cho sự tăng trưởng và miễn dịch, có nhiều trong hải sản, thịt đỏ, các loại hạt.

I-ốt: Cần thiết cho phát triển não bộ và trí tuệ, nên dùng muối i-ốt khi chế biến thức ăn.

Việc bổ sung vi chất cần tuân thủ đúng hướng dẫn của cán bộ y tế để tránh thừa hoặc thiếu.

Tăng cân hợp lý trong thai kỳ

Mức tăng cân của mẹ bầu phản ánh tình trạng dinh dưỡng của cả mẹ và thai nhi. Theo khuyến nghị, phụ nữ có cân nặng bình thường nên tăng 10–12 kg trong suốt thai kỳ. Nếu mẹ tăng cân quá ít, nguy cơ trẻ sinh nhẹ cân, suy dinh dưỡng cao. Nếu tăng cân quá nhiều, nguy cơ tiểu đường thai kỳ, tiền sản giật cũng tăng.

Việc theo dõi cân nặng thường xuyên giúp điều chỉnh khẩu phần kịp thời, đảm bảo thai nhi phát triển tốt mà mẹ vẫn khỏe mạnh.

Những thực phẩm nên ưu tiên: Bà mẹ nên tận dụng thực phẩm giàu dinh dưỡng, sẵn có tại địa phương để vừa tiết kiệm vừa bảo đảm chất lượng:

Thịt, cá, trứng, sữa: cung cấp đạm, sắt, kẽm, canxi.

Hải sản nhỏ ăn cả xương (tôm, cua, cá đồng): giàu canxi, i-ốt.

Rau xanh đậm và quả chín (rau muống, rau ngót, bí đỏ, đu đủ, cam, ổi): giàu vitamin A, C, folate.

Các loại hạt (vừng, lạc, đậu đỗ): giàu protein thực vật, kẽm và năng lượng.

Bữa ăn nên kết hợp hài hòa các nhóm thực phẩm để cung cấp đủ dưỡng chất cho mẹ và thai nhi.

Dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời giúp trẻ phát triển tối ưu về thể chất và trí tuệ.

Những thói quen cần tránh

Ngoài việc bổ sung dinh dưỡng, mẹ bầu cần lưu ý tránh một số thói quen có hại:

Không uống rượu, bia, hút thuốc lá hoặc tiếp xúc khói thuốc.

Hạn chế cà phê, trà đặc vì làm giảm hấp thu sắt, canxi.

Không ăn thực phẩm tái sống (gỏi cá, thịt tái, trứng sống) để tránh nhiễm khuẩn, ký sinh trùng.

Không tự ý dùng thuốc hoặc thực phẩm chức năng ngoài hướng dẫn của cán bộ y tế.

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý trong thai kỳ không chỉ phụ thuộc vào ý thức của người mẹ mà còn cần sự hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng. Người chồng, ông bà có thể giúp mẹ chuẩn bị bữa ăn đủ chất, động viên mẹ duy trì thói quen tốt và đi khám thai định kỳ.

Cán bộ y tế cơ sở, cộng tác viên dinh dưỡng tại thôn bản có vai trò tư vấn, hướng dẫn bà mẹ cách lựa chọn và chế biến thực phẩm, cũng như nhắc nhở việc uống bổ sung vi chất đúng liều lượng. Sự đồng hành này sẽ giúp mẹ bầu yên tâm, tránh lo lắng và có sức khỏe tốt để nuôi con.

Dinh dưỡng trong thai kỳ chính là "chìa khóa" mở ra tương lai khỏe mạnh cho thế hệ trẻ. Ăn đa dạng, bổ sung vi chất theo hướng dẫn, tăng cân hợp lý, tránh thói quen có hại và nhận được sự hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng sẽ giúp mẹ mang thai an toàn, thai nhi phát triển tối ưu. Đây là nền tảng quan trọng để trẻ sinh ra khỏe mạnh, cao lớn, thông minh – góp phần xây dựng thế hệ tương lai vững vàng cho đất nước.

PV