Những mô hình... lãng phí

Trên vùng đất còn nhiều gian khó, trại ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật (KHKT) nông nghiệp được hình thành, kỳ vọng là nơi trình diễn các mô hình cây trồng, vật nuôi kiểu mẫu, để người dân học hỏi, áp dụng. Thế nhưng, kết quả lại không như mong đợi.

Trại Ứng dụng khoa học kỹ thuật Nông nghiệp Sông Cầu nằm bên bờ sông Cái.

Cây trồng phát triển kém

Trại Ứng dụng tiến bộ KHKT Nông nghiệp Sông Cầu (ở thôn Tây, xã Sông Cầu) là đơn vị trực thuộc Trạm Khuyến nông huyện Khánh Vĩnh. Nằm ngay bên bờ sông Cái quanh năm hầu như không thiếu nước tưới, trên khu đất rộng 1,5ha của trại trồng nhiều loại cây ăn quả như: Mít, bưởi, sầu riêng… xen với các loại cây ngắn ngày như bắp, khoai, đậu… Từ cổng đi vào, “chào đón” chúng tôi là vườn bưởi da xanh 4 năm tuổi. Thông thường, đây là độ tuổi bưởi mới cho thu hoạch, đang ở giai đoạn sung sức, tốt tươi. Thế nhưng, phần lớn cây bưởi ở đây khẳng khiu, còi cọc, “suy dinh dưỡng” nặng. Một số cây trông xa có vẻ xanh tốt, nhưng lại gần chi chít sâu vẽ bùa (loại sâu hại sát thủ của cây bưởi). Trong vườn, nhiều cây đang cho trái. Tuy nhiên, một số trái bưởi vàng khè do nắng; số còn lại không hiểu vì sao vỏ bưởi xám xịt chứ không tươi tắn, căng mọng như những quả bưởi da xanh đặc trưng ở Khánh Vĩnh.

Bắp lai nhiễm sâu bệnh nặng, không cho thu hoạch.

Tại vườn xoài, những gốc xoài Úc hơn 3 năm tuổi cũng trong tình trạng thiếu sức sống. Cây xoài khá nhỏ, nhiều cây còn bị cỏ dại leo quấn ken kín. Cả vườn xoài dường như thiếu sự chăm sóc, cỏ dại dày cả mét như thể bị bỏ hoang lâu ngày. Xoài còn chưa cho trái, nhưng với cách chăm sóc như vậy, khó hy vọng một vườn xoài xanh tốt, trái trĩu cành.

Xen giữa vườn cây ăn trái là những hàng bắp lai chỉ cao tầm nửa mét, bắt đầu ra trái đã bị sâu hại xơ xác. Bóc những đọt bắp đã tơi tả vì sâu cắn phá, ông Lưu Nguyên - Trạm trưởng Trạm Khuyến nông huyện Khánh Vĩnh cho biết: “Đây là loại sâu keo chuyên ăn lá non, khiến cho bắp không thể phát triển. Những cây nhiễm sâu bệnh buộc phải nhổ bỏ vì trái không phát triển được”. Cả vườn cây dường như chỉ có đám khoai lang xanh tốt. Được biết, giống khoai lang này do một nhân viên của trạm khuyến nông huyện lấy từ vùng quê Hà Tĩnh xa xôi vào trồng để “cải thiện” chứ không thuộc các mô hình.

Các mô hình thua lỗ

Năm 2016 là thời điểm sản xuất nông nghiệp của huyện Khánh Vĩnh bắt đầu có bước chuyển mình mạnh mẽ, nhất là sự phát triển của cây bưởi da xanh, một trong những cây trồng chủ lực mang lại giá trị kinh tế cao. Huyện đã tập trung phát triển các cây trồng chủ lực với diện tích ngày càng lớn. Trong bối cảnh đó, UBND huyện Khánh Vĩnh đã thành lập Trại Ứng dụng tiến bộ KHKT Nông nghiệp Sông Cầu với vai trò định hướng cho cho nông dân mạnh dạn chuyển đổi cây trồng có giá trị kinh tế cao và ứng dụng KHKT vào sản xuất nông nghiệp.

Một nhân viên đang gỡ bỏ những dây leo chằng chịt trên thân cây xoài.

Giữa năm 2020, Ban Kinh tế - Xã hội HĐND huyện Khánh Vĩnh đã giám sát việc thực hiện chính sách khuyến nông trên địa bàn huyện giai đoạn 2016 - 2019; trong đó, có giám sát hoạt động của Trại Ứng dụng tiến bộ KHKT Nông nghiệp Sông Cầu.

Kết quả giám sát cho thấy, các mô hình được đầu tư từ nguồn ngân sách nhìn chung đều kém phát triển, không hiệu quả, thua lỗ. Theo đó, năm 2016, trại triển khai mô hình bắp lai trên diện tích 3.000m2 với kinh phí gần 9 triệu đồng mua giống, phân bón; khi thu hoạch, bán toàn bộ số bắp thu được chỉ vừa đủ bù chi phí. Cuối năm 2016, 3.000m2 đất khác được sử dụng để trồng 100 cây bưởi da xanh; kết quả, trong 3 năm (2016 - 2019), 97 cây sống sót nhưng chỉ 46% cho trái, năng suất thấp. Tương tự, trồng 80 cây mít nghệ chỉ còn 57 cây, chưa tới 40 cây cho quả, năng suất thấp. Gần 36,5 triệu đồng đầu tư cho mô hình mít nghệ chưa hẹn ngày thu hồi vốn. Năm 2017, với kinh phí 28 triệu đồng, 80 cây xoài Úc được đưa về trồng, chỉ còn 64 cây. Cùng chung số phận, 40 cây sầu riêng Monthong với chi phí đầu tư hơn 35 triệu đồng, đến nay, chỉ còn 26 cây.

Khoảng vườn đầy cỏ dại.

Ngoài các mô hình trồng trọt thất bại, năm 2017, 10 con heo ngoại chuyên thịt được trại nhập về nuôi với chi phí hơn 27 triệu đồng cho giống và chăm sóc; kết quả, mô hình này cũng thua lỗ hơn 14 triệu đồng.

Lãng phí ngân sách

Triển khai 6 mô hình với điều kiện thuận lợi về đất đai, nguồn nước, nhưng gần 200 triệu đồng ngân sách nhà nước đầu tư cho 6 mô hình này, kết quả thu về thật đáng thất vọng.

Qua giám sát, Ban Kinh tế - Xã hội, HĐND huyện Khánh Vĩnh đánh giá, việc thực hiện phương án sản xuất tại Trại Ứng dụng tiến bộ KHKT Nông nghiệp Sông Cầu còn hạn chế trong công tác khảo sát các điều kiện trước khi thực hiện mô hình nên các mô hình đều không đạt hiệu quả. Bên cạnh đó, công tác phối hợp với các ngành chức năng có liên quan kiểm tra, xác minh, đánh giá các mô hình chưa thực hiện kịp thời; chậm trễ trong báo cáo UBND huyện về tình hình và kết quả thực hiện các mô hình đã gây lãng phí ngân sách nhà nước. Từ đó, HĐND huyện đề nghị UBND huyện sớm có phương án xử lý phù hợp đối với trại này. Trước hết, dừng cấp kinh phí và có giải pháp xử lý phù hợp để tận dụng số cây trồng còn lại của 4 mô hình cây ăn quả: Bưởi da xanh, mít nghệ, xoài Úc và sầu riêng.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Thuận - Phó Chủ tịch UBND huyện Khánh Vĩnh cho biết: “Cuối năm 2019, huyện đã yêu cầu Trạm Khuyến nông huyện thực hiện đánh giá lại kết quả các mô hình tại Trại Ứng dụng tiến bộ KHKT Nông nghiệp Sông Cầu, đề xuất hướng giải quyết đối với các mô hình hết thời gian chăm sóc và các mô hình không hiệu quả. Sau khi kiểm tra, rà soát và thực hiện kiến nghị của HĐND huyện, UBND huyện đã quyết định ngưng cấp kinh phí đầu tư vào các mô hình của Trại Ứng dụng tiến bộ KHKT Nông nghiệp Sông Cầu, kể từ năm 2020”.

Trong 6 mô hình, chỉ còn 4 mô hình cây ăn quả tồn tại. Vấn đề đặt ra là sẽ xử lý ra sao đối với 4 mô hình này? Nếu cứ để như hiện nay, khi Nhà nước không còn cấp kinh phí chăm sóc, những cây trồng này đang được các cán bộ của Trạm Khuyến nông huyện Khánh Vĩnh đảm nhận theo cách cùng góp sức, phần nông sản thu được sẽ chia nhau. Hẳn nhiên, đây không thể là mục tiêu của việc thành lập Trại Ứng dụng tiến bộ KHKT Nông nghiệp Sông Cầu.

H.Đ