Những nếp nhà gỗ Pơ Mu độc đáo ở Lùng Cúng
Lùng Cúng được người dân ví như 'ốc đảo' giữa núi rừng. Người Mông cư trú chủ yếu ở lưng chừng núi, cho nên nhà ở của đồng bào luôn được thiết kế với cấu trúc phù hợp với môi trường sống, nơi có địa hình phức tạp. Từ tập quán đó đã tạo nên nét độc đáo riêng về những ngôi nhà có mái được lợp bằng gỗ Pơ Mu của người Mông.
Lùng Cúng nằm ở độ cao 2.913m so với mực nước biển, thuộc dãy Hoàng Liên Sơn, là đỉnh cao nhất tại huyện Mù Cang Chải (Yên Bái), phân chia ranh giới giữa huyện Mù Cang Chải và huyện Văn Bàn (Lào Cai). Nơi đây có thảm thực vật phong phú và là đỉnh cao có tiềm năng thế mạnh bậc nhất đối với du lịch trải nghiệm cùng với phát triển một số loại cây thảo dược quý. Trong ảnh: Mỗi bản thường có từ 30 - 40 nóc nhà trở lên và có ít nhất từ hai dòng họ trở lên sống quây quần bên nhau trên lưng chừng núi.
Nhà người Mông thường là nhà trệt, mái thấp. Dù ngôi nhà đó to hay nhỏ nhưng đều phải có đủ 3 gian và tối thiểu một ngôi nhà ít nhất phải có đủ 2 cửa, trong đó có một cửa chính và một cửa phụ.
Phần lớn khung nhà ở của người Mông được làm bằng những cây tre già và cây gỗ tốt có độ cứng, chịu được sâu mọt, không bị mục nhanh.
Để mái nhà chắc chắn và đề phòng trường hợp có thể bị dột do mưa bão, người dân thường lót dưới mái nhà một tấm bạt chống thấm nước. Tấm bạt này có thể thay hằng năm, nhưng mái nhà bằng gỗ Pơ Mu thì sử dụng được vài chục năm, tạo nên nét đặc sắc của bản Lùng Cúng.
Mỗi tấm gỗ lợp mái thường có chiều dài 1,1 m, rộng từ 20 - 50 cm và có độ dày khoảng 2 - 4 cm.
Gỗ Sa Mu, Pơ Mu vừa giúp họ vượt qua được cái lạnh mùa đông và mát mẻ vào mùa hè nóng nực, đồng thời vừa sử dụng được hàng chục năm.
Đối với người Mông, ngôi nhà dù to hay nhỏ cũng sẽ theo mình đến suốt cuộc đời nên rất hiếm khi thấy người Mông phá bỏ ngôi nhà cũ dựng nhà mới bởi trong ngôi nhà ấy chứa đựng nhiều yếu tố văn hóa tâm linh trừ khi nhà bị ảnh hưởng của thiên tai, hỏa hoạn.
