Những ngành học có lợi thế du học và ở lại làm việc, định cư ở nước ngoài
Một số ngành du học sinh thường được ưu tiên ở lại làm việc không chỉ do tình trạng thiếu hụt nhân lực mà còn vì chúng gắn chặt với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia, trong khi ngày càng ít người bản xứ lựa chọn theo đuổi.
Chia sẻ với VietNamNet, bà Lê Diệu Linh, Phó Giám đốc Tổ chức giáo dục Summit cho hay nhu cầu nhân lực chất lượng cao tại các nước phát triển hiện nay vẫn tập trung chủ yếu vào nhóm ngành STEM và chăm sóc sức khỏe, song cơ cấu ưu tiên ở mỗi nước lại có sự khác biệt.
Chẳng hạn tại Mỹ, nhóm ngành STEM vẫn là trụ cột quan trọng nhất cho cơ hội ở lại làm việc lâu dài, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, khoa học dữ liệu, trí tuệ nhân tạo và an ninh mạng. Theo Cục Thống kê Lao động Mỹ, nhiều nghề công nghệ có tốc độ tăng trưởng trên 25-30% trong thập kỷ tới.
Bên cạnh đó, chính sách STEM OPT cho phép sinh viên quốc tế ở lại làm việc thêm sau tốt nghiệp cũng giúp nhóm ngành này có lợi thế vượt trội so với các ngành khoa học xã hội và nhân văn.
“Ngoài công nghệ thông tin - lĩnh vực 'hot' suốt hơn một thập kỷ qua, cũng có một số lựa chọn khác cho du học sinh để đa dạng hóa cơ hội nghề nghiệp, như kỹ sư xây dựng, kỹ sư thực phẩm, kỹ sư tự động hóa...”, bà Linh nói.
Trong khi đó tại Canada, dù thị trường lao động chung đang chậm lại và tỷ lệ thất nghiệp tăng so với giai đoạn trước, chính sách định cư của nước này vẫn ưu tiên mạnh cho các ngành y tế - chăm sóc sức khỏe, bên cạnh STEM và một số ngành cần tay nghề kỹ thuật, nhằm bù đắp thiếu hụt dài hạn do dân số già hóa.
Australia hiện duy trì tỷ lệ thất nghiệp tương đối thấp so với nhiều quốc gia phát triển khác. Nhu cầu nhân lực tập trung rõ nét vào các lĩnh vực y tế, kỹ thuật - xây dựng, công nghệ thông tin và nhóm nghề kỹ năng.
Đặc biệt, các bang và khu vực ngoài trung tâm đô thị lớn thường có chính sách cởi mở hơn nhằm thu hút lao động quốc tế, tạo thêm cơ hội cho du học sinh sẵn sàng làm việc tại các vùng này.
Còn tại Anh, thị trường lao động cạnh tranh hơn và cơ hội ở lại phụ thuộc rất nhiều vào cấu trúc visa. Trong bối cảnh đó, nhóm chăm sóc sức khỏe vẫn là nhóm có lợi thế rõ rệt nhất nhờ Health and Care Worker visa. Với các ngành khác, du học sinh phải đáp ứng chặt chẽ các điều kiện về mã nghề và mức lương tối thiểu của visa Skilled Worker.
“Nhìn chung, không có một 'ngành vàng' chung cho tất cả quốc gia. Nếu Mỹ nghiêng về STEM, Canada lại thiên về y tế và các ngành thiết yếu, Úc phân bổ giữa y tế - kỹ thuật - công nghệ, còn Anh ưu tiên rõ nhất cho chăm sóc sức khỏe. Vì vậy, học sinh cần chọn ngành trong mối tương quan giữa năng lực cá nhân, chính sách visa và nhu cầu thực tế của từng thị trường, thay vì chỉ chạy theo trào lưu”, bà Linh nói.
Cơ hội vẫn rộng, nhưng cạnh tranh ngày càng khốc liệt
Cũng theo bà Linh, du học sinh các ngành như STEM, công nghệ thông tin và điều dưỡng thường được ưu tiên cho ở lại làm việc không chỉ do tình trạng thiếu hụt nhân lực mà còn vì chúng gắn chặt với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia, trong khi ngày càng ít người bản xứ lựa chọn theo đuổi những lĩnh vực này.
Với STEM và công nghệ thông tin, đây là nhóm ngành quyết định năng suất, đổi mới sáng tạo và năng lực cạnh tranh quốc gia trong bối cảnh chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo và tự động hóa. Tuy nhiên, tại nhiều nước, sinh viên bản địa có xu hướng "né" các ngành kỹ thuật nặng, áp lực cao hoặc yêu cầu học tập kéo dài, khiến chính phủ phải dựa vào nguồn nhân lực quốc tế để duy trì tốc độ phát triển.
Trong khi đó, điều dưỡng và chăm sóc sức khỏe chịu tác động trực tiếp từ quá trình già hóa dân số nhưng lại là công việc vất vả, nhiều ca kíp và mức độ căng thẳng cao, nên số người trẻ bản xứ theo học không đủ để đáp ứng nhu cầu thực tế của hệ thống y tế.
“Trong 3-5 năm tới, xu hướng ưu tiên các nhóm ngành này khó có khả năng đảo chiều, dù mức độ có thể được điều chỉnh theo chu kỳ kinh tế. Nhu cầu đối với STEM và công nghệ thông tin có thể chững lại trong ngắn hạn ở một số thị trường, nhưng về dài hạn vẫn được duy trì vì chuyển đổi số và AI không phải là trào lưu nhất thời”, bà Linh nói.
Vì vậy, bà cho rằng ưu tiên ở lại không nên được hiểu là “dễ” mà là cơ hội dành cho những du học sinh thực sự đáp ứng được những khoảng trống mà lực lượng lao động bản địa không hoặc chưa sẵn sàng lấp đầy. Do đó, học sinh cần tìm hiểu kỹ về ngành học mình lựa chọn để đánh giá mức độ phù hợp.
“Hiện nay, các ngành công nghệ có nhiều khóa học trải nghiệm sớm, trong khi lĩnh vực điều dưỡng - y tế cũng cho phép tiếp cận thực tập để người học hiểu rõ đặc thù nghề nghiệp trước khi theo đuổi lâu dài. Bên cạnh đó, ngoại ngữ và kỹ năng giao tiếp vẫn là năng lực cốt lõi, quyết định sức cạnh tranh của du học sinh trên thị trường lao động quốc tế, bất kể học ngành gì”, bà Linh nói.
