Những người đàn bà đục tượng

Bà Huỳnh Thị Mười đang hoàn thiện bức tượng Phật. Ảnh: Minh Hiền

Hít bụi đá mưu sinh

Đến với làng đá mỹ nghệ Non Nước (phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn, TP Đà Nẵng), hình ảnh những người phụ nữ trong trang phục kín mít từ đầu đến chân, tay cầm búa, tay cầm mài, cần mẫn làm việc giữa làn bụi đá mịt mù đã trở nên quen thuộc và đầy ấn tượng. Trong không gian ngập tràn tiếng đục đẽo và mùi đá mài khét lẹt, từ các phiến đá vô tri, họ tạo nên những tác phẩm nghệ thuật tinh xảo, mang đậm dấu ấn của một làng nghề truyền thống đã tồn tại hàng trăm năm.

Một ngày của các thợ nữ bắt đầu từ 7 giờ sáng, khi những tia nắng đầu tiên len lỏi qua những mái xưởng phủ đầy bụi đá trắng xóa. Thời gian kết thúc không cố định, tùy vào khối lượng công việc trong ngày. Càng về trưa, tiếng búa, tiếng mài vang vọng khắp không gian.

Dưới cái nắng gay gắt của tháng ba lúc 10 giờ sáng, bà Phan Thị Thêm (55 tuổi, phường Hòa Hải) phải cất giọng thật to mới có thể vượt qua những âm thanh chát chúa của tiếng búa đập, máy mài rít vang. “Tôi làm nghề này gần 20 năm rồi, mỗi ngày như thế tôi kiếm được 300 -350 ngàn đồng. Khi nào có ai thuê thì mới đi làm, thường mỗi ngày có 2-3 chỗ gọi”, bà Thêm nói, đôi bàn tay vẫn thoăn thoắt di chuyển chiếc máy mài, tỉ mỉ xử lý từng đường nét trên bề mặt đá.

Theo bà Thêm, công việc này được nhiều phụ nữ đảm nhận, đặc biệt là những người ở độ tuổi trung niên, bởi cuộc mưu sinh buộc họ phải gắn bó với nghề. Dần dần, họ yêu từng đường đục, nét mài lúc nào không hay, và xem đó như một phần cuộc sống của mình.

“Lúc mới bắt đầu, tôi thường bị búa xoẹt vào tay, đá dăm văng vào mặt hay những tai nạn nghề nghiệp khác diễn ra như cơm bữa. Thêm vào đó, tiền lương không ổn định theo tháng, nhưng để có tiền lo cho con cái ăn học, nghề làm đá vẫn cho thu nhập khá hơn so với làm ruộng. Hơn nữa, xưởng lại gần nhà, nên tôi vẫn quyết định gắn bó cho đến tận bây giờ”, bà Thêm chia sẻ.

Ở một góc bạt treo, khi đang ngồi tháo lớp khẩu trang trùm kín quanh đầu, bà Huỳnh Thị Mười (59 tuổi, phường Hòa Hải) vừa uống ngụm nước giải khát, vừa nói: “Bụi đá này không nguy hiểm như tưởng tượng, tôi làm ở đây hơn ba thập kỷ rồi có bị gì đâu. Chỉ có điều là dù có bịt kín cỡ nào thì tối về, người tôi cũng dính đầy bụi, quần áo lúc nào cũng lấm lem, tắm giặt bao nhiêu cũng không sạch hết được”.

Ðôi tay khéo léo của phụ nữ làng đá mỹ nghệ Non Nước. Ảnh: Minh Hiền

Nhớ lại ngày trước, bà Mười kể, chồng bà từng ngăn cản không cho bà theo nghề này, bởi chỉ sau một tháng thử việc, da bà đã sạm đen, cơ thể đau nhức vì làm việc nặng nhọc, đi sớm về muộn. Hơn nữa, chồng bà cũng là thợ làm đá hoa cương lâu năm, thấu hiểu nỗi vất vả của nghề nên thương vợ, không muốn bà tiếp tục. Thế nhưng, càng làm bà càng quen việc, dần yêu thích cái nghề đầy bụi bặm này, nơi từng phiến đá thô qua đôi tay bà dần trở nên sống động. Vì vậy, bà không nỡ bỏ ngang công việc đã mang lại kế sinh nhai cho gia đình suốt bao năm qua.

“Chị em phụ nữ làm việc ở đây đều trang bị một đôi bao tay su, một đôi ủng, 2-3 lớp khẩu trang, một chiếc áo khoác và một chiếc nón hoặc mũ. Vào đây rồi thì chẳng ai nhận ra ai, chỉ hở mỗi đôi mắt để nhìn. Nhất là những lúc xe tải lớn chạy ngang qua, bụi trắng bay mịt mù, nhìn từ xa chắc chẳng thấy chúng tôi”, bà Mười vừa nói vừa chỉ tay về phía lớp bụi đang bay lên không trung.

Đang kể dở, bà nhận cuộc điện thoại từ một chủ xưởng đá, nhờ đi bốc đá trắng vụn. Bà cười nhẹ, bảo rằng công việc nặng nhọc là thế, nhưng quen rồi, giờ nghỉ ngơi lại thấy “ngứa tay, ngứa chân”, làm thêm được vài đồng lại có thêm chút tiền mua sắm đồ đạc trong nhà.

Ngoài công việc tạc tượng, những phụ nữ ở đây còn tham gia vận chuyển đá vụn kiếm thêm thu nhập. Ảnh: Minh Hiền

Chạm đá tạc đời

Dù nắng chói chang hay những ngày mưa tầm tã, công việc điêu khắc đá của những đôi tay tài hoa vẫn diễn ra không ngừng nghỉ. Họ làm việc miệt mài gần như suốt năm, hiếm khi có thời gian để nghỉ ngơi. Và cũng không ai nghĩ những người phụ nữ như bà Thêm, bà Mười… lại có thể kiên cường bám trụ với nghề chế tác đá mỹ nghệ đầy khó nhọc, vốn đòi hỏi sức khỏe và sự bền bỉ này.

Mồ hôi thấm đẫm tấm áo bạc màu vì năm tháng và bụi đá, bà Mười thỉnh thoảng lại cởi chiếc nón, quạt nhẹ ra sau lưng để xua bớt cái nóng hầm hập. Bà chia sẻ: “Nhiều người ở đây chịu nóng giỏi lắm, áo có ướt như vừa tắm xong, họ vẫn ngồi lì làm việc mà không hề than vãn”.

Bà Mười vừa dứt lời, đôi tay nhanh chóng đeo lại lớp khẩu trang dày che kín mặt. “Người ta hay nói nghề này nặng nhọc, cực khổ, đàn ông làm còn chẳng nổi thì phụ nữ sao làm được. Nhưng tôi nghĩ, cái gì mình yêu mến thì làm riết cũng thành quen, thành cái nghiệp khó bỏ”, nói rồi bà đưa đôi tay đã thô ráp, sần sùi ra khoe như một minh chứng của thời gian.

Tiếng máy mài tiếp tục vang lên đều đều, hòa lẫn trong lớp bụi đá trắng mờ mịt. Bà Mười cúi mình, tỉ mỉ mài từng chi tiết nhỏ trên bức tượng Phật đang dần thành hình. Đôi mắt bà ánh lên niềm tự hào khi nhắc về những tác phẩm mà mình đã tạo ra trong suốt mấy chục năm qua.

Ngoài công việc tạc tượng, những phụ nữ ở đây còn tham gia vận chuyển đá vụn kiếm thêm thu nhập. Ảnh: Minh Hiền

Bà Thêm cho rằng, để trụ vững với nghề điêu khắc đá, người thợ cần phải có cái tâm bởi chỉ một chi tiết sai sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ tác phẩm. Với bà, khi tạo ra được “tảng đá biết nói” - nơi từng đường nét chạm khắc truyền tải hết hồn cốt và cảm xúc mới chính là thành công lớn nhất của những người thợ làm đá mỹ nghệ.

Từng đường nét chạm khắc trên phiến đá cứng đều là minh chứng cho sự tỉ mẩn và khéo léo của những người thợ nơi làng đá Non Nước. Với bà Mười, bà Thêm và bao người thợ khác, mỗi bức tượng hoàn thành không chỉ là nguồn thu nhập, mà còn là dấu ấn cho đời, là cách họ gửi gắm tâm huyết và gìn giữ linh hồn của nghề truyền thống quê hương.

Minh Hiền