Những người phụ nữ làm rạng danh đất nước

Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam Nguyễn Thị Bình ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam, ngày 7/1/1973, tại Trung tâm hội nghị quốc tế ở Thủ đô Paris (Pháp) - Ảnh tư liệu

Vai trò đặc biệt của phụ nữ từ buổi đầu giữ nước

Lịch sử Việt Nam được ghi nhận luôn kết hợp giữa dựng nước và giữ nước. Với vị trí địa chính trị ở tầm chiến lược quan trọng, Việt Nam là đối tượng xâm lược của nhiều thế lực trên thế giới, cả ở phương Đông và phương Tây.

Cuộc xâm lược đầu tiên là từ phong kiến Trung Quốc vào năm 179 trước Công nguyên khi Triệu Đà đánh bại Nhà nước Âu Lạc của An Dương Vương. Trong hơn 1.000 năm Bắc thuộc và sau này, có thể thấy người Việt Nam luôn có ý chí kiên cường đấu tranh giành độc lập, giành quyền tự chủ cho vận mệnh đất nước. Thực tế lịch sử ấy đã từng được Chủ tịch Hồ Chí Minh đúc kết: Đối với người Việt Nam "Không có gì quý hơn độc lập, tự do".

Không chịu sự áp bức, nhiều cuộc khởi nghĩa đã nổ ra. Cuộc khởi nghĩa lớn đầu tiên chống phong kiến Trung Quốc xâm lược chính là Cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng vào năm 40 sau Công nguyên, dựng lên một nhà nước. Tiếp theo là cuộc khởi nghĩa của Lý Bí, Phùng Hưng, Mai Thúc Loan, Khúc Thừa Dụ, Khúc Hạo... đều xưng nền độc lập.

Trong tiến trình lịch sử, tính đến nay, nước ta đã trải qua hàng chục cuộc đấu tranh chống ách đô hộ của phong kiến phương Bắc, từ nhà Đường, Tống, Nguyên, Minh, Thanh đến các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Những cuộc chiến tranh xâm lược đó đều bị dân tộc ta đánh bại, buộc các thế lực xâm lược phải rút quân về nước.

Phát biểu tại Hội nghị APEC lần thứ 25 tại thành phố Đà Nẵng năm 2017, Tổng thống Mỹ Donald Trump khi đó đã nói rằng sự kiên cường và ý chí độc lập của người Việt hình thành từ rất sớm, có thể tính từ thời Hai Bà Trưng vào năm 40 sau Công nguyên. Sự kiên cường, ý chí độc lập đó là của cả dân tộc, trong đó có những người phụ nữ Việt Nam, lực lượng chiếm khoảng một nửa dân số. Lịch sử đã chứng minh và Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng khẳng định rằng, cuộc đấu tranh giành độc lập và tự do không thể thành công nếu thiếu đi sự góp sức của phụ nữ. Trong Thư gửi phụ nữ nhân dịp kỷ niệm Chiến thắng Hai Bà Trưng và ngày Quốc tế Phụ nữ (8/3/1952), Người đã viết: "Non sông gấm vóc nước Việt Nam do phụ nữ ta, trẻ cũng như già ra sức dệt thêu mà thêm tốt đẹp rực rỡ".

Hình ảnh Bà Triệu trong tranh dân gian Đông Hồ

Những tấm gương tiêu biểu góp phần làm nên lịch sử của dân tộc

Dù mới 17 tuổi, Trưng Trắc đã cùng em là Trưng Nhị vì nghĩa lớn "Đền nợ nước, trả thù nhà", đã khởi binh đánh giặc cứu nước, cứu dân với lời thề sắt son:"Một xin rửa sạch nước thù. Hai xin đem lại nghiệp xưa họ Hùng. Ba kẻo oan ức lòng chồng. Bốn xin vẻn vẹn sở công lênh này". Các quận Cửu Chân, Nhật Nam và Hợp Phố đều nhất tề hưởng ứng. Chẳng bao lâu, Hai Bà đã đánh đuổi Tô Định, đánh bại âm mưu xâm lược nhà Hán. Trưng Trắc lên làm vua, được suy tôn là Trưng Vương, tiếp tục cùng nhân dân giữ vững nền độc lập, quyền tự chủ dân tộc trong gần 3 năm. Nói về cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng cũng như vai trò của Hai Bà Trưng ngay từ thế kỷ đầu tiên, trong cuốn "Lịch sử Việt Nam" của Nhà xuất bản Đại học và Trung học chuyên nghiệp Hà Nội năm 1995 nhận xét: "Mùa Xuân năm 40, Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa, giành thắng lợi. Triều đình Trưng Vương đóng đô ở Mê Linh. Đây là một hiện tượng hiếm có trong lịch sử thế giới cổ đại".

Hơn 200 năm sau, Cuộc khởi nghĩa của Bà Triệu (Triệu Thị Trinh) và anh trai Triệu Quốc Đạt bùng nổ vào năm 248. Khi Triệu Quốc Đạt tử trận, Triệu Thị Trinh với chí lớn: "Tôi chỉ muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng giữ, chém cá kình ở biển Đông, lấy lại giang sơn, dựng nền độc lập, cởi ách nô lệ, chứ đâu chỉ khom lưng làm tỳ thiếp cho người" đã lãnh đạo toàn bộ quân khởi nghĩa. Nghĩa quân của bà đánh thắng quân Ngô nhiều trận, giết chết viên thứ sử Châu Giao. Mặc dù cuộc khởi nghĩa thất bại nhưng tinh thần yêu nước, tấm gương bất khuất của Bà Triệu đã làm rạng danh phụ nữ Việt Nam: "Tung Sơn nắng quyện mây trời. Dấu chân Bà Triệu rạng ngời sử xanh" (1).

Sinh ra và lớn lên ở nơi "đất võ trời văn" với câu ca dao nổi tiếng: "Ai về Bình Định mà coi. Con gái Bình Định cầm roi đi quyền", Nữ tướng Bùi Thị Xuân đã góp phần biến cuộc khởi nghĩa Tây Sơn thành phong trào giải phóng chống các thế lực Chúa Nguyễn, Chúa Trịnh. Bà là người tinh thông võ nghệ, tiếng tăm lừng lẫy khắp vùng đã gây bao nỗi kinh hoàng, khiếp đảm cho quân thù, góp phần quan trọng vào chiến công vang dội của đội quân áo vải Tây Sơn trong trận chiến Ngọc Hồi - Đống Đa xuân Kỷ Dậu năm 1789, gắn liền với tên tuổi, sự nghiệp lẫy lừng của người Anh hùng dân tộc - Hoàng đế Quang Trung - Nguyễn Huệ.

Tiếp nối truyền thống của các vị Anh hùng liệt nữ, trong thời kỳ cận - hiện đại, biết bao phụ nữ Việt Nam đã tham gia vào cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc, trong đó phải kể đến Nguyễn Thị Minh Khai, một trong những nữ đảng viên cộng sản đầu tiên, Bí thư Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn. Trong điều kiện khó khăn, chị luôn bám sát cơ sở hoạt động và lãnh đạo nhiều cuộc đấu tranh lớn. Chị bị bắt trong Cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ và bị xử bắn năm 1941. Tấm lòng kiên trung và khí phách anh hùng của chị được thể hiện qua bài thơ chị đã khắc lên tường ở bót Catinat trong những ngày bị giam giữ tại đây: "Vững chí bền gan ai hỡi ai. Kiên tâm giữ dạ mới anh tài. Thời cuộc đẩy đưa người chiến sĩ. Con đường cách mạng lắm chông gai".

Một trong những vị tướng huyền thoại, linh hồn của "Phong trào Đồng Khởi Bến Tre" mà lịch sử không thể không nhắc đến là Tư lệnh "Đội quân tóc dài" Nguyễn Thị Định. Từ các cuộc đấu tranh của "Đội quân tóc dài", phong trào Đồng Khởi ở Bến Tre năm 1960 ngày càng phát triển rộng khắp và đóng vai trò quan trọng, góp phần to lớn vào thắng lợi của miền Nam Việt Nam, kết thúc trong hơn một thập kỷ sau đó bằng Đại thắng Mùa Xuân năm 1975 thống nhất đất nước. Năm 1965, khi bà được phong hàm thiếu tướng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: "Phó Tổng tư lệnh quân giải phóng là cô Nguyễn Thị Định. Cả thế giới chỉ nước ta có vị tướng quân gái như vậy. Thật vẻ vang cho miền Nam, cho cả dân tộc ta".

Trên bàn đàm phán tại Hội nghị bốn bên về hòa bình cho Việt Nam ở Paris (Pháp) từ năm 1969-1973, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, Trưởng đoàn Đàm phán của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam khi đó là Nguyễn Thị Bình đã kiên quyết bảo vệ tính chính nghĩa của Cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân Việt Nam. Bà để đời mấy câu nói khi tiếp xúc, tranh luận với một số nhà báo phương Tây, là "Người Mỹ có thể lên mặt trăng rồi lại quay trở về nhưng người Mỹ sang Việt Nam thì tôi không chắc". Trả lời cho câu hỏi: "Là Bộ trưởng của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam thì vùng quản lý của các bà ở đâu?", bà đã sắc sảo nói: "Ông cứ xem trên bản đồ miền Nam Việt Nam, chỗ nào Mỹ ném bom, bắn phá thì chính là vùng giải phóng của chúng tôi. Nếu vùng do Chính quyền Sài Gòn quản lý thì Mỹ việc gì phải ném bom?". Bà là người phụ nữ duy nhất đặt bút ký vào Hiệp định Paris 1973 mang ý nghĩa thời đại sâu sắc và đúc kết những bài học lớn, đặc biệt đối với việc tạo dựng hình ảnh, vị thế và uy tín quốc gia của Việt Nam trong quan hệ với các nước lớn.

Mạch nguồn truyền cảm hứng

Trải qua các cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc, hàng triệu người con của dân tộc Việt Nam đã ngã xuống vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc, trong đó sự hy sinh của người phụ nữ rất lớn và nặng nề. Với tài sản vô giá là tinh thần bất khuất, ý chí kiên cường, sự hy sinh cống hiến vì nước của các bậc nữ tiền bối, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, các thế hệ phụ nữ từ sau giải phóng miền Nam thống nhất đất nước và đặc biệt là trong công cuộc đổi mới, hội nhập toàn diện và sâu rộng đã không ngừng nỗ lực đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Có thể thấy, sự nghiệp đổi mới của nước ta phải trải qua quá trình tìm tòi. Khâu đổi mới chính là trong nông nghiệp với sự ra đời của Chỉ thị 100 của Ban Bí thư Trung ương Đảng năm 1981 và Khoán 10 theo Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị. Là lực lượng chủ lực ở nông thôn thời chiến và hậu chiến, những "Chị Hai năm tấn" đã không ngừng đổi mới, sáng tạo trong lao động, sản xuất, góp phần vào sự phát triển mạnh mẽ trong nông nghiệp theo chủ trương của Đảng và ý nguyện của nhân dân. Nhờ đó đưa nước ta thành một trong những quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Cùng với xuất khẩu các mặt hàng nông sản, dệt may, thủy sản đã mang lại giá trị hàng tỷ đô-la cho đất nước.

Phát huy sức mạnh mềm: Mềm dẻo, tinh tế, linh hoạt, dễ thuyết phục, phụ nữ tham gia ngày càng tích cực và đóng góp nhiều hơn trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, ngoại giao, giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục thể thao... Tỷ lệ cán bộ, lãnh đạo nữ ngày càng tăng, góp phần quan trọng vào công cuộc đổi mới, phát triển bền vững của đất nước.

Trong kỷ nguyên mới, trước nhiều cơ hội mới nhưng cũng không ít khó khăn, thách thức, bên cạnh sự nỗ lực của bản thân phụ nữ, Đảng, Nhà nước, xã hội cần quan tâm tạo điều kiện, trao quyền nhiều hơn để phụ nữ Việt Nam tiếp tục phấn đấu, xứng đáng với 8 chữ vàng Chủ tịch Hồ Chí Minh trao tặng "Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang".

----------

(1) Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà xuất bản Khoa học xã hội Hà Nội năm 1967

PGS.TS Trần Đức Cường - Đỗ Hoa