Những sắc màu Mexico

1. Chúng tôi trở lại thăm Kim Tự Tháp Mặt trời, như một lời hẹn trước. Khu di tích linh thiêng này được xây dựng như một đài tưởng niệm những vị thần vĩ đại gần 2.000 năm trước. Công trình là thành tựu kiến trúc nổi tiếng của con người thuộc nền văn minh Teotihuacan.

Năm 2009, khi tới Mexico lần đầu, tôi đã đến Kim tự tháp Mặt Trời, trèo qua 260 bậc thang để lên đỉnh tháp, nơi có phiến đá thiêng dành cho những lời ước nguyện, mong muốn sẽ có dịp quay trở lại đây. Rất tiếc là lần này, vì lý do bảo vệ cảnh quan, người ta không cho du khách lên đỉnh tháp nữa. Chúng tôi chỉ có thể ngắm nhìn kim tự tháp từ phía dưới và chiêm ngưỡng toàn cảnh khu di tích đặc biệt.

Tượng đài Nữ thần Chiến thắng ở thủ đô Mexico.

Chuyến thăm trước tôi đã đến thăm Bảo tàng Nhân chủng học, khu du lịch Xochimilco, các công trình kiến trúc cổ, tham dự chương trình hòa nhạc… Dấu ấn về một nền văn hóa đặc sắc còn in đậm trong tôi. Lần ấy, khi nghe một bản nhạc nổi tiếng, các bạn ở Hãng thông tấn Notimex dành cho tôi một vinh dự: Là khách mời đặc biệt từ Việt Nam, tôi được chọn một bài hát theo ý mình để các nhạc công biểu diễn. Tôi đã đề nghị được nghe bản La Paloma, một bài hát của nhạc sĩ Tây Ban Nha Sebastian Iradier. Và tôi đã được nghe một bản La Paloma theo phong cách nhạc Jazz mới lạ và đầy cuốn hút.

Thăm khu du lịch Xochimilco, tôi rất ấn tượng với cách ứng xử với thiên nhiên của người Mexico: Một vùng kênh rạch xưa cũ được cải tạo thành một khu du lịch xanh.

Những bức tượng ở Lâu đài Chapultepec.

Thăm Bảo tàng Nhân chủng học Quốc gia, bảo tàng lớn nhất ở Mexico, chúng tôi đã xem các hiện vật khảo cổ và nhân chủng học quan trọng từ thời tiền Columbus để có một cái nhìn xuyên suốt về cuộc sống và con người trên mảnh đất này. Tôi còn nhớ một chi tiết khác: Khi biết tôi là người Việt Nam, cô hướng dẫn viên đã khoe chiếc khăn màu tím quàng trên cổ và cho biết, đấy là chiếc khăn lụa cô mua ở Hà Nội trong lần thăm Việt Nam năm ngoái. Chiếc khăn là một kỷ niệm đẹp của cô về Việt Nam.

2. Ngay trong ngày đầu tiên trở lại đây, chúng tôi đã tìm đến một số địa chỉ văn hóa nổi tiếng ở Mexico City. Mexico City có khoảng 160 bảo tàng, là một trong những thành phố có nhiều bảo tàng nhất thế giới; ngoài ra còn có 100 nhà triển lãm nghệ thuật, 30 nhà hát… Số lượng nhà hát ca kịch ở Mexico City chỉ sau New York (Mỹ), London (Anh) và Toronto (Canada).

Chúng tôi đã đến Quảng trường Hiến pháp, tên gọi khác là Zocalo, trung tâm của thành phố. Đây là nơi diễn ra các nghi lễ của người Mexico từ thời kỳ Aztec. Chính giữa quảng trường là cột cờ, gần bên là mô hình chim đại bàng quắp một con rắn đậu trên cành xương rồng. Đây là biểu tượng trên quốc kỳ Mexico. Theo truyền thuyết của người Aztec, khi chim đại bàng mang theo con rắn đậu xuống đâu, nơi ấy sẽ là kinh đô.

Tác giả trao tặng Tổng Bí thư Đảng Lao động Mexico Alberto Anaya Guitíerrez bức ảnh “Xe tăng Quân giải phóng tiến vào Dinh Độc lập trưa ngày 30/4/1975” của Thông tấn xã Việt Nam.

Lâu đài Chapultepec nằm trên đỉnh một ngọn đồi cùng tên, nơi có thể nhìn toàn cảnh Mexico City. Lâu đài này từng là dinh thự Hoàng gia, dinh Tổng thống và từ năm 1939 trở thành khu bảo tàng lưu giữ nhiều hiện vật quý về lịch sử, văn hóa Mexico. Lâu đài Chapultepec là nơi các nhà làm phim Mỹ đã quay bộ phim kinh điển “Romeo và Juliet” cũng như nhiều tác phẩm điện ảnh nổi tiếng khác.

Bảo tàng Soumaya là một bảo tàng tư nhân rất nổi tiếng ở Mexico City với một bộ sưu tập gồm hơn 66.000 tác phẩm nghệ thuật, trong đó có bộ sưu tập tiền xu thời kỳ tiền Tây Ban Nha và thời thuộc địa lớn nhất thế giới. Bảo tàng này do Carlos Slim sáng lập và lấy tên người vợ đã qua đời của ông. Chúng tôi cũng đến thăm Cung điện Mỹ thuật, dự lễ cầu nguyện ở Vương cung thánh đường Đức Mẹ Guadalupe... Đấy là những địa chỉ văn hóa thu hút khách tham quan hàng đầu ở thành phố này.

3. Rời Mexico City, chúng tôi đi thăm thành phố Monterrey, thủ phủ của vùng đô thị lớn thứ hai sau Mexico City, cách thủ đô gần 1.000 km về phía Bắc. Moterrey ra đời từ năm 1596, nằm ở một vùng bán sa mạc, là trung tâm công nghiệp và kinh doanh lớn, cũng là thành phố đông dân nhất ở Bắc Mexico, sát biên giới với Mỹ.

Trước phở King của người Việt ở Mexico City.

Đến Monterrey, đi bộ trên con phố chính chạy tới quảng trường trung tâm, nơi người ta có thể cảm nhận cuộc sống đời thường sinh động ở một thành phố. Từ quảng trường có bến thuyền đưa du khách tham quan kênh đào, một địa chỉ du lịch độc đáo. Người ta đã đào một con kênh chạy qua cả một vùng dân cư. Tàu nhỏ có thể qua lại trên kênh để du khách ngắm những khối nhà, vườn cây hai bên bờ kênh.

Những ngày ở Monterrey, chúng tôi đã tới thăm một nơi đặc biệt, đó là Trường Đại học Emiliano Zapata và hệ thống giáo dục mầm non Cendi - những cơ sở giáo dục do Đảng Lao động Mexico - PT xây dựng. Qua nhiều năm hoạt động, các cơ sở này góp phần thực hiện một đường hướng lớn của Đảng PT là đưa giáo dục đến với những tầng lớp người lao động, giúp họ có cơ hội học tập, nâng cao kiến thức, phát triển nghề nghiệp, con cái được chăm sóc trong những điều kiện tốt hơn.

Trong cuộc gặp với đoàn nhà báo Việt Nam, đồng chí Lupita Rodriguez, Ủy viên Bộ Chính trị Đảng Lao động Mexico, Tổng Giám độc hệ thống giáo dục Cendi, đã dành thời gian trao đổi nhiều vấn đề, đặc biệt là hoạt động giáo dục mầm non. Trường Đại học Emiliano Zapata đến nay có quy mô đào tạo 40.000 sinh viên, với 15 chuyên ngành, chương trình học đang tiếp tục mở rộng, cơ sở vật chất kỹ thuật được tăng cường.

Theo Tiến sĩ Ruben Zardoya Lourdes, Đại học Emiliano Zapata, ngoài sinh viên Mexico còn có sinh viên một số nước Mỹ Latinh theo học. Ông cho biết Đại học Emiliano Zapata sẵn sàng hợp tác với ngành giáo dục Việt Nam và đón các sinh viên Việt Nam.

4. Từ Monterrey, chúng tôi vượt quãng đường 600km bằng ôtô đến thành phố Zacatecas ở phía Nam. Chúng tôi lên chuyến xe bus liên tỉnh rời Monterrey vào lúc cuối chiều, cả một vùng thảo nguyên hiện ra trong hoàng hôn với những rặng núi nối nhau chạy dài, những khu dân cư thưa thớt ẩn vào ven núi, có những vùng hoang mạc chỉ toàn một loại xương rồng vươn cao trên nền trời đêm.

Sáng sớm hôm sau, thành phố Zacatecas với những khu nhà cổ hiện ra trong sương sớm. Ra đời vào giữa thế kỷ 16, khởi đầu với ngành khai thác quặng để sản xuất bạc, Zacatecas mau chóng phát triển. Thành phố được xây dựng trên các triền đồi. Khu trung tâm thành phố với tâm điểm là ngôi nhà thờ cổ có mặt tiền bằng đất đắp nổi rất độc đáo, được UNESCO công nhận là di sản thế giới. Điểm đáng quý nhất là cho đến nay là kiến trúc của khu trung tâm Zacatecas giữ nguyên được vẻ đẹp cổ kính và bảo tồn khá tốt.

Chúng tôi đã có một buổi sáng dạo bộ trên các con phố, thăm nhà thờ cổ, nghe ban nhạc biểu diễn những bài hát Mexico; ăn món Menudo, một loại súp Mexico, giống thắng cố của người Mông ở Việt Nam, uống loại rượu nhẹ do một cụ già chở trên một con lừa nhỏ đi bán; ngồi trên quảng trường nơi có đài phun nước nhỏ, trò chuyện với những người dân địa phương. Chúng tôi cũng đã lên đỉnh đồi Bu Fa, nơi có những bức tượng cổ, ngắm nhìn toàn cảnh thành phố, vào thăm khu mỏ bạc cũ, nơi khởi đầu cho việc ra đời của Zacatecas.

Đối với TS Hồ Quang Minh, Zacatecas là một thành phố đặc biệt, giống như quê hương thứ hai bởi ông đã gắn bó với nơi này gần 30 năm, theo học tiến sĩ và giảng dạy tại trường Đại học tự chủ Zacatecas. Hơn 20 năm trước, TS Hồ Quang Minh cùng với vợ là bác sĩ Phương Lan là những người trực tiếp cùng các đồng nghiệp tham gia xây dựng các trung tâm châm cứu Việt Nam tại Mexico theo sự thỏa thuận giữa Đảng Lao động Mexico (PT) và Bộ Y tế Việt Nam. Hiện nay ở Mexico có ba trung tâm châm cứu, trong đó hai trung tâm mang tên Chủ tịch Hồ Chí Minh được thành lập ở thành phố Monterrey và ở thủ đô. Trung tâm thứ ba được thành lập năm 2003 tại Zacatecas, trong Trường Đại học Tự trị của thành phố này.

TS Hồ Quang Minh còn là người có nhiều đóng góp cho quan hệ Việt Nam - Mexico, đặc biệt là quan hệ của Đảng PT với Việt Nam. Ông cũng là người giúp cho việc của 30 sinh viên Việt Nam sang Đại học tự trị Zacatecas học tập. Một số cháu tốt nghiệp đã trở về Việt Nam. Việc mở rộng hợp tác trong lĩnh vực giáo dục đang được ông cùng với Đại sứ quán Việt Nam, với sự giúp đỡ của Đảng PT, tiếp tục mở rộng với các cơ sở giáo dục khác.

Ở Kim tự tháp Mặt Trời.

Chúng tôi đã có buổi gặp gỡ rất thân tình với các sinh viên Việt Nam đang học ở Zacatecas. Các cháu đều được các cơ quan Việt Nam cử sang học theo sự giới thiệu và thu xếp của TS Hồ Quang Minh. Cuộc gặp với những người Việt trẻ xa xứ, đang khát khao cho những ước vọng của mình, để lại những ấn tượng không quên với chúng tôi.

Sau Zacatecas, chúng tôi đến thăm Taxco, một thành phố cổ, cách Mexico gần 200km, một trung tâm du lịch với những khu nhà cổ rất đẹp bên sườn núi.

Chúng tôi cũng đã đến thăm làng du lịch Val Quirico, không xa thủ đô, nơi mà khung cảnh làng quê Italia được tái hiện trên đất Mexico - một ý tưởng hướng về cội nguồn của những người gốc Italia ở châu Mỹ… Dù cổ kính hay hiện đại, các thành phố này đều có những vẻ đẹp riêng biệt, có sức cuốn hút với du khách.

5. Chuyến thăm Mexico của chúng tôi lần này theo lời mời của Tổng bí thư Đảng Lao động Mexico (PT) Alberto Anaya Guitíerrez và Ban Lãnh đạo Đảng PT.

Tổng bí thư Đảng PT Alberto Anaya Guitíerrez là người có tình cảm đặc biệt với Việt Nam. Chúng tôi đã có dịp gặp ông ở Hà Nội một số lần. Cách đây 14 năm, nhà báo Ngô Hà Thái, khi đó là Phó Tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam, đã đến Mexico và gặp Tổng bí thư Alberto Anaya Guitíerrez; cuộc gặp chính thức mở ra sự hợp tác giữa Thông tấn xã Việt Nam và Đảng PT về một số lĩnh vực, trong đó có việc in Báo Ảnh Việt Nam tại Mexico và giúp đào tạo các biên tập viên tiếng Tây Ban Nha cho TTXVN.

Trong cuộc tiếp chúng tôi ngay trước cuộc gặp của lực lượng cánh tả Mỹ Latinh tại Mexico City, Tổng bí thư Alberto Anaya Guitíerrez bày tỏ sự ngưỡng mộ, khâm phục cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh, khẳng định sự thành công của Việt Nam từ một nước nghèo, lạc hậu, bị ảnh hưởng nặng nề bởi chiến tranh trở thành một quốc gia có vị thế, vai trò ngày càng quan trọng đối với khu vực và thế giới. Tổng Bí thư khẳng định, Đảng PT và Liên minh cầm quyền tại Mexico mà PT là thành viên, đánh giá cao những đóng góp to lớn của nền báo chí cách mạng Việt Nam trong công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước, và kết nối thông tin giữa Việt Nam với thế giới.

Trong cuộc gặp, chúng tôi tặng Tổng Bí thư bức ảnh “Xe tăng Quân Giải phóng tiến vào Dinh Độc lập trưa ngày 30/4/1975” của TTXVN. Tổng bí thư Alberto Anaya Guitíerrez rất vui, nói rằng: “Bức ảnh này ghi dấu khoảnh khắc thắng lợi của nhân dân Việt Nam trong cuộc chiến đấu giành độc lập, khoảnh khắc thất bại của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Chúng tôi sẽ treo bức ảnh này tại trụ sở của Đảng PT để ghi nhớ về điều ấy”.

Khuôn viên tượng đài Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Công viên Tự do các dân tộc tại trung tâm Thủ đô Mexico City được xây dựng từ năm 2009, là một địa chỉ thân thuộc với mọi người Việt Nam và bạn bè Mexico. Hình ảnh Bác Hồ ngồi làm việc bên chiếc bàn nhỏ, rất bình dị thân thuộc được nhà điêu khắc Ponzanelli sáng tác, phỏng theo tấm ảnh do nghệ sĩ Đinh Đăng Định chụp trong vườn Phủ Chủ tịch. Ba khu tưởng niệm tượng Bác Hồ đã được xây dựng ở các thành phố của Mexico. Ban lãnh đạo Đảng PT sau này còn tặng hai bức tượng Bác Hồ cho TTXVN và cho thành phố Hà Nội nhân dịp kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.

6. Những ngày ở Mexico, chúng tôi đã đi nhiều nơi, gặp nhiều người Mexico bình thường. Điều dễ nhận thấy là tình cảm thân thiện của họ - dù là người lái taxi, nhân viên khách sạn, người bán hàng… dành cho chúng tôi, những người khách từ Việt Nam tới. Tiến sĩ Naya của Đại học tự trị Zacatecas khi trò chuyện với chúng tôi rất khen các sinh viên Việt Nam thông minh và chịu khó. TS Ruben Zardoya, Giám đốc Đại học Emiliano Zapata ở Monterrey thì khẳng định, trường của ông rất sẵn sàng đón nhận và tạo điều kiện tốt nhất để cho sinh viên Việt Nam sang theo học.

Trong thời gian ở Mexico, chúng tôi có dịp dự lễ kỷ niệm Quốc khánh Việt Nam do Đại sứ quán Việt Nam tổ chức. Đây là một cuộc gặp đông đảo, ấm áp của bạn bè Mexico và cộng đồng người Việt ở đây. Phát biểu tại cuộc gặp, ông Fernando Gonzalez Saiffe, Tổng vụ trưởng Vụ châu Á - Thái Bình Dương, Bộ Ngoại giao Mexico, người từng có thời gian làm việc tại Việt Nam chia sẻ: “Việt Nam và Mexico có nhiều điểm tương đồng về lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc và những quan điểm cốt lõi trong quan hệ quốc tế. Đây chính là nền tảng vững chắc để hai nước nâng cấp quan hệ lên đối tác toàn diện trong thời gian tới.

Tại cuộc gặp mặt, Đại sứ Việt Nam Nguyễn Văn Hải khẳng định, suốt chặng đường đấu tranh giành độc lập dân tộc và phát triển đất nước, Việt Nam đã nhận được sự giúp đỡ và ủng hộ vô cùng quý báu của các bạn Mexico. Mối quan hệ tốt đẹp này ngày càng được mở rộng trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế đến ngoại giao văn hóa. Liên quan thương mại song phương, Đại sứ cho biết Mexico hiện là đối tác thương mại lớn thứ 2 của Việt Nam tại Mỹ Latinh, đồng thời Việt Nam cũng bạn hàng lớn thứ 2 của Mexico trong ASEAN. Kim ngạch thương mại song phương đang phát triển ngày càng mạnh mẽ hơn khi hai nước cùng là thành viên của Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Trò chuyện với chúng tôi, ông Nguyễn Hữu Động, Chủ tịch Hội người Việt tại Mexico, người đã hơn 30 năm định cư tại Mexico, tâm sự: Hàng năm, ông luôn mong chờ ngày Quốc khánh để được gặp đông đủ bà con, được nói chuyện bằng tiếng quê hương và được nghe những thông tin cập nhật về tình hình đất nước. Ông nhắc lại lời Bác Hồ trong Thư chúc tết kiều bào năm 1946: “Tổ quốc và Chính phủ luôn nhớ thương các đồng bào, như bố mẹ thương nhớ những người con đi vắng. Đó là nhân tâm thiên lý, đó là tình nghĩa một nhà". Ông Nguyễn Hữu Động cho biết, đây là câu nói đã theo ông trong suốt những năm tháng sống xa Tổ quốc.

Trần Mai Hưởng