Những sợi mây tre kể chuyện làng nghề Thượng Hiền

Những sợi mây mộc mạc, qua bàn tay khéo léo của người dân, đã tạo sinh kế, đồng thời góp phần bảo tồn văn hóa, bản sắc của một vùng quê lúa kiên cường.

Đan nhịp làng nghề trên sợi mây tre

Sáng sớm ở Lê Lợi, tiếng máy chẻ mây vang đều khắp ngõ xóm, xen lẫn tiếng trò chuyện rôm rả của những người thợ, trở thành nhịp sống đặc trưng nơi đây. Mỗi ngôi nhà, từ sân vườn đến mái hiên, đều chất đầy sợi mây đã được sơ chế sẵn. Ở vùng quê này, mây tre đan không chỉ là nghề thủ công, mà còn là phương thức mưu sinh bền bỉ, gắn bó với đời sống người dân qua nhiều thế hệ.

Dừng chân bên xưởng nhỏ cuối làng, nơi tiếng máy chẻ mây vang đều không ngơi nghỉ, chúng tôi trò chuyện với ông Phạm Bá Tuyên, người gắn bó hơn 20 năm với nghề. Ông kể: “Gốc nghề mây tre đan này là của cha ông truyền lại. Từ thuở thiếu thời, chúng tôi đã tự biết vót sợi mây, nan tre. Nghề này không chỉ là công việc, mà còn là ký ức, là đời sống của cả gia đình”.

Ông Phạm Bá Tuyền gắn bó hơn 20 năm với nghề mây tre đan ở làng nghề Thượng Hiền.

Kỹ thuật đan mây tại Lê Lợi, nhìn thoáng qua, tưởng chừng đơn giản, nhưng thực chất lại trải qua nhiều công đoạn cầu kỳ. Mây tươi sau khi khai thác phải được làm sạch, loại bỏ phần già cứng, chẻ thành nan đều nhau. Những nan mây này tiếp tục được phơi nắng để giảm độ ẩm, sau đó tẩy trắng, làm mịn bằng phương pháp thủ công kết hợp máy móc.

Khi những sợi mây đạt chuẩn, xưởng sẽ phân phát đến các hộ gia đình để gia công thành sản phẩm hoàn thiện. Người thợ phải thao tác khéo léo và chính xác, bởi chỉ một sơ suất nhỏ cũng làm tấm mây bị sai lệch. Mỗi công đoạn, từ luồn nan, định hình khung đến cố định các mối đan, đều đòi hỏi tập trung tuyệt đối từ những đôi tay đã quen nhịp, điêu luyện với nghề từ nhiều năm qua.

Theo ông Tuyền, chính sự thuần thục đó mới là yếu tố quyết định để những tấm mây đạt chuẩn xuất khẩu. “Mây phải trắng, dẻo thì tấm mây mới bền chắc. Nhưng chỉ có nguyên liệu tốt thôi chưa đủ. Những tấm mây sẽ không thể hoàn hảo nếu thiếu đi bàn tay tỉ mỉ của người thợ lành nghề”, ông Tuyền chia sẻ.

Từng nan tre, nan mây được chuốt, vót tỉ mỉ.

Ở Lê Lợi, nghề mây tre đan không phân biệt tuổi tác hay giới tính. Đàn ông chủ yếu làm những công đoạn nặng nhọc như chẻ sợi, vận chuyển, trong khi phụ nữ đảm nhận phần tinh tế: đan vách, dệt tấm. Một số gia đình vẫn giữ phương pháp thủ công truyền thống, từ phơi mây, vót nan, tạo ra những sản phẩm vừa bền đẹp, vừa toát lên tinh hoa làng nghề.

Mây tre mang lại ấm no

Để thấu hiểu hơn cái tình của người thợ với nghề, chúng tôi ghé thăm nhà bà Đoàn Thị Hà (64 tuổi), một thợ thủ công lâu năm trong làng. Ở tuổi lục tuần, đôi tay bà Hà vẫn thuần thục, thoăn thoắt đưa nan mây dẻo vào khung. Những sợi mây dưới bàn tay bà như được thổi hồn, uốn lượn mềm mại theo từng động tác khéo léo. Bà tâm sự: “Chúng tôi luôn bảo nhau rằng, còn sức thì còn làm. Mình làm ra sản phẩm, không chỉ để bán, mà còn để thấy rằng nghề của làng vẫn sống”.

Nhiều hộ gia đình vẫn giữ gìn văn hóa làng nghề truyền thống.

Nghề mây tre đan mang lại nguồn thu nhập chính, cải thiện đáng kể đời sống của người dân Lê Lợi. Nhiều sản phẩm đã được xuất khẩu sang các quốc gia nhờ chất lượng cao và thân thiện với môi trường. Xu hướng tiêu dùng xanh, hạn chế nhựa, càng làm tăng giá trị của các sản phẩm thủ công từ mây tre.

Theo bà Hà: “Người dân trong làng chủ yếu nhận gia công cho các xưởng lớn: “Ai đặt gì mình làm nấy. Nhà nào chịu khó, mỗi tháng cũng được 7-8 triệu đồng, đủ để trang trải sinh hoạt”.

Người dân tận dụng không gian trên mái nhà để phơi sản phẩm mây tre đan.

Dạo quanh làng, dễ bắt gặp hình ảnh người dân tận dụng mọi không gian để phơi mây, từ sân, mái nhà đến sân thượng. Những tấm mây trắng xếp thành hàng dài dưới ánh nắng, tạo nên một khung cảnh vừa bình dị, vừa sống động. Đây không chỉ là sản phẩm lao động, mà còn là minh chứng cho sự cần cù, sáng tạo và khả năng thích ứng của cộng đồng làng nghề.

Người dân nơi đây cũng đặc biệt chú trọng việc truyền nghề cho thế hệ trẻ. Ông Tuyền cho biết: “Chúng tôi không chỉ dạy kỹ thuật mà còn truyền tinh thần yêu nghề, tôn trọng sản phẩm. Nếu không có người kế tục, nghề sẽ mai một. Nhưng tôi tin, với niềm đam mê và ý thức bảo tồn, làng nghề vẫn giữ được sức sống lâu dài”.

Những sản phẩm mây tre đan được các xưởng trong làng nghề Thượng Hiền phân phối trong nước và quốc tế.

Qua từng thế hệ, những đôi tay thợ mộc mạc đã thổi hồn vào tấm mây, biến nguyên liệu tự nhiên thành sản phẩm vừa phục vụ mưu sinh, vừa mang giá trị văn hóa và nghệ thuật. Nhiều xưởng hiện nay kết hợp máy móc hiện đại với kỹ thuật truyền thống, tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế.

Những sợi mây tưởng chừng giản dị lại chứa đựng cả câu chuyện thời gian, ký ức và hy vọng. Chúng không chỉ mang lại sinh kế mà còn gắn kết cộng đồng, thắp sáng tương lai cho một làng quê giàu bản sắc, nơi nghề truyền thống và con người hòa quyện trong nhịp sống mộc mạc nhưng đầy khí chất.