Những vấn đề chính trong bàn đàm phán Ukraine và Mỹ tại Saudi Arabia

Mỹ và Ukraine đã không ký thỏa thuận khoáng sản như kế hoạch ban đầu sau cuộc tranh luận căng thẳng giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng hôm 28/2. Ảnh: AP/TTXVN

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã bay đến Jeddah vào ngày 9/3 để tham gia các cuộc đàm phán song phương với quan chức Ukraine, do ông Andriy Yermak, một trợ lý cấp cao của Tổng thống Zelensky, dẫn đầu. Dự kiến phái đoàn Mỹ còn có sự góp mặt của Cố vấn An ninh Quốc gia Mike Waltz và Đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff.

Trước đó, các quan chức Mỹ đã có cuộc gặp với đại biểu cấp cao Nga tại thủ đô Riyadh của Saudi Arabia vào tháng 2 để thảo luận song phương riêng rẽ, chủ yếu tập trung vào việc xây dựng lại mối quan hệ sau khi gần như đóng băng hoàn toàn liên lạc chính thức dưới thời cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Theo hãng thông tấn Reuters (Anh), Tổng thống Mỹ Donald Trump đã bày tỏ thất vọng với Ukraine trong những tuần gần đây. Nhà lãnh đạo Mỹ cho rằng Ukraine đang cạn kiệt nhân lực và tài nguyên, do đó cần nhanh chóng ngồi vào bàn đàm phán với Nga. Chính quyền Tổng thống Trump đã quyết định dừng các chuyến hàng vũ khí và một số hoạt động chia sẻ thông tin tình báo với Kiev, với cáo buộc rằng Ukraine không đủ cởi mở với một tiến trình hòa bình tiềm năng.

Người phát ngôn của Hội đồng An ninh Quốc gia Brian Hughes đánh giá Tổng thống Zelensky đã đạt được tiến triển trong khôi phục quan hệ Mỹ - Ukraine sau tranh cãi với người đồng cấp Trump ngày 28/2 tại Nhà Trắng. Ông Hughes chia sẻ: "Với các cuộc họp tại Saudi Arabia vào tuần tới, chúng tôi mong muốn được chứng kiến nhiều động thái tích cực hơn và hy vọng cuối cùng sẽ chấm dứt cuộc xung đột tàn khốc này”. Trong khi đó, Đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff vào đầu tuần này nhấn mạnh rằng ông hy vọng sẽ thảo luận về "khuôn khổ" cho lệnh ngừng bắn tiềm năng và thỏa thuận hòa bình trong cuộc đàm phán.

Trong một diễn biến đáng quan tâm khác, Tổng thống Zelensky cho biết ông sẽ tới Saudi Arabia vào ngày 10/3 và gặp Thái tử Mohammed bin Salman trước khi đàm phán với các đối tác Mỹ. Tổng thống Zelensky ban đầu dự định tới thăm Saudi Arabia trong khuôn khổ chuyến công du Trung Đông vào tháng 2 nhưng đã hoãn động thái này do các cuộc đàm phán song phương giữa Mỹ và Nga tại Riyadh vào ngày 18/2. Các quốc gia vùng Vịnh từng đóng vai trò trung gian giữa Nga và Ukraine, cụ thể là liên quan đến việc trao đổi tù nhân.

Hiện tại, trước chuyến thăm dự kiến tới Saudi Arabia, Tổng thống Zelensky thông báo trên Telegram rằng ông đang lên kế hoạch gặp Thái tử Mohammed bin Salman. Nhà lãnh Ukraine đồng thời bổ sung: "Ukraine quan tâm nhất đến hòa bình. Như chúng tôi đã nói với Tổng thống Trump, Ukraine đang và sẽ hành động mang tính xây dựng để có được nền hòa bình nhanh chóng và đáng tin cậy". Gần đây, cũng có thông báo rằng Saudi Arabia sẽ trở thành quốc gia đầu tiên Tổng thống Trump dự kiến đến thăm trong nhiệm kỳ thứ hai của mình. Ông Trump cho biết điều này sẽ diễn ra trong vòng sáu tuần tới.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phát biểu trong một cuộc họp báo. Ảnh: PAP/TTXVN

Ông Ivan Us tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia Ukraine tin rằng có lý do cụ thể khiến Saudi Arabia tham gia vào các cuộc đàm phán về Ukraine. "Điều đó liên quan đến các cuộc thương lượng giữa Mỹ và Saudi Arabia. Cũng như thông tin rằng Saudi Arabia sẽ đầu tư 600 tỷ USD vào nền kinh tế Mỹ trong 4 năm tới. Mỹ đang nâng cao tầm quan trọng về mặt địa chính trị của Saudi Arabia ", ông Ivan Us nhận định với DW.

Theo ông Ivan Us, Tổng thống Ukraine Zelensky tuyên bố sẵn sàng đến Riyadh để chứng minh thiện chí đàm phán với Mỹ, điều mà các đối tác châu Âu đã khẩn cấp yêu cầu ông thực hiện. "Cuộc họp này nhằm xác nhận rằng đối thoại đang diễn ra và cũng là tín hiệu gửi đến đối tác châu Âu rằng ông muốn hạ nhiệt chứ không phải leo thang xung đột", ông Us đánh giá.

Giáo sư Olexiy Haran tại Đại học Quốc gia Kyiv-Mohyla (Ukraine) nhận xét rằng cuộc họp Ukraine - Mỹ tại Saudi Arabia sẽ mang tính chất kỹ thuật nhưng rất quan trọng để hiểu các bước tiếp theo của Washington liên quan đến Kiev. Ông Haran nói: "Đây sẽ không phải là giai đoạn cuối cùng để chuẩn bị ký kết một số tài liệu. Đối với Ukraine, bây giờ chủ yếu là vấn đề hiểu Tổng thống Trump muốn gì ở họ”.

Các nhà quan sát không loại trừ khả năng thỏa thuận khoáng sản có thể nằm trên bàn đàm phán ở Saudi Arabia giữa Mỹ và Ukraine. Theo kế hoạch ban đầu, cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Trump và người đồng cấp Ukraine Zelensky tại Nhà Trắng ngày 28/2 là nhằm thảo luận và ký thỏa thuận khoáng sản. Tuy nhiên, kết quả là không có thỏa thuận nào, hai nguyên thủ quốc gia “tranh cãi” và cuộc họp báo chung của họ bị hủy.

Tổng thống Zelensky đã bắn tín hiệu rằng Ukraine vẫn sẵn sàng ký một thỏa thuận có bản chất như vậy.

Ông Oleksandr Kraiev từ trung tâm phân tích Ukrainian Prism, cho biết nếu không có thỏa thuận khoáng sản, Mỹ sẽ không tiếp tục đối thoại về một thỏa thuận hòa bình trong tương lai. Ông tin rằng Ukraine có ý định đạt được thỏa thuận này trong cuộc họp ở Saudi Arabia, ít nhất là ở cấp cố vấn.

Hà Linh/Báo Tin tức