Những yếu tố cản trở máy bay phương Tây đến Ukraine

Ukraine đang kêu gọi các nước phương Tây cung cấp máy bay chiến đấu hiện đại, song kế hoạch của Tổng thống Ukraine, ông Volodymyr Zelenskiy có thể gặp nhiều sóng gió.

Cam kết của phương Tây

Hôm 9-2, Tổng thống Zelenskiy đã đến Brussels (Bỉ) để kêu gọi các nhà lãnh đạo châu Âu cung cấp máy bay chiến đấu cho Ukraine. Chuyến thăm diễn ra sau khi nhà lãnh đạo Ukraine có chuyến thăm London (Anh) và Paris (Pháp). Tại Paris, ông Zelenskiy gặp Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Olaf Scholz.

Thủ tướng Anh Rishi Sunak (trái) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy có buổi họp báo chung tại căn cứ huấn luyện quân sự Lulworth ở Wareham thuộc miền nam nước Anh hôm 8-2. Ảnh: Peter Nicholls/WPA Pool/Getty Images

Tại Cung điện Élyseé, nhà lãnh đạo Ukraine nói Pháp và Đức có thể giúp Kiev thay đổi cuộc chơi. “Chừng nào Nga còn tiếp tục tấn công thì chúng tôi sẽ tiếp tục điều chỉnh sự hỗ trợ quân sự cần thiết để bảo vệ Ukraine và tương lai nước này” – ông Zelenskiy nói.

Vài giờ trước đó, Thủ tướng Anh Rishi Sunak đã chào đón ông Zelenskiy tới London với cam kết mở rộng chương trình huấn luyện của Anh dành cho quân nhân Ukraine, gồm cả phi công lái máy bay chiến đấu.

“Chương trình sẽ đảm bảo các phi công có thể lái máy bay chiến đấu tinh vi tiêu chuẩn NATO trong tương lai” – Thủ tướng Sunak cho biết.

Trước đó, Anh và Mỹ đã loại bỏ khả năng cung cấp cho Ukraine tiêm kích F-16, F-35 và Typhoon, coi đây là “lằn ranh đỏ”.

Tướng Không quân nghỉ hưu Andrew Curtis nhận xét tuyên bố trên của Văn phòng Thủ tướng Anh là động thái đáng chú ý vì đây là một bước tiến xa hơn đối với các đối tác phương Tây của Ukraine.

“Nó gửi đi một thông điệp tới các đồng minh của Anh rằng London vẫn đang hỗ trợ Kiev và có ý định tiếp tục làm như vậy” – ông Curtis nhận định.

Theo tạp chí Newsweek, việc các nước phương Tây và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cung cấp máy bay chiến đấu cho Ukraine gặp nhiều rào cản.

Những máy bay nào sẽ được gửi sang Ukraine?

Các chuyên gia tin rằng một trong những vấn đề đầu tiên là quyết định chính xác nên gửi loại máy bay nào. Thông báo của Anh hôm 8-2 không phải là lời đề nghị cung cấp mẫu máy bay cụ thể nào mà là cam kết đào tạo phi công trên máy bay tiêu chuẩn NATO.

“Tôi cho rằng Anh có thể đang đề xuất huấn luyện trên mặt đất và đào tạo về cấu trúc để giúp các phi công Ukraine trở thành những phi công chiến đấu giỏi, chứ không thực sự đưa họ vào buồng lái và đưa họ lên không trung” – ông Curtis nói.

Ukraine đã yêu cầu phương Tây cung cấp hàng chục tiêm kích F-16. Ảnh: Thaier Al-Sudani/Reuters

“Cuối cùng bạn sẽ chỉ muốn đào tạo một phi công trên một loại máy bay mà sau đó họ được giao cho vận hành. Thật vô nghĩa khi Anh đưa phi công Ukraine lên máy bay Typhoon nhưng vài tháng sau đó họ lại nhận được máy bay F-16. Điều đó hoàn toàn lãng phí thời gian” – ông Curtis nhấn mạnh.

Mỗi loại máy bay, dù là F-16, F-35, Typhoon, Gripen hay Rafale của Pháp đều yêu cầu một số khóa huấn luyện với loại máy bay cụ thể.

Các chuyên gia lập luận rằng tiêm kích tàng hình F-35 có thể nằm ngoài giới hạn. Theo ông Frank Ledwidge, cựu sĩ quan tình báo quân đội Anh, loại máy bay này của Mỹ sẽ không được bàn tới vì Anh không có đủ và chắc chắn cũng không thể để mất một chiếc nào.

Lựa chọn thực tế duy nhất cho Anh là gửi cho Ukraine máy bay phản lực Tranche 1 Typhoon, theo các chuyên gia. Ông Justin Bronk của Viện các quân chủng thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI) cho rằng loại bỏ dần các máy bay Typhoon cũ để ưu tiên cho những chiếc Typhoon mới hơn được trang bị hệ thống điện tử hàng không tiên tiến là lựa chọn rõ ràng hơn. Những chiếc Typhoon cũ sẽ được loại biên sau hai năm nữa.

Tuy vậy, ông Bronk lập luận dòng máy bay trên không phù hợp với nhu cầu của Ukraine. Quá trình bảo trì phức tạp và không phù hợp với chuyến bay tầm thấp, những chiếc Typhoon sẽ cần các nhà thầu của Anh thành lập xưởng bảo trì ở Ukraine để hỗ trợ Kiev.

Thời gian đào tạo kéo dài

Cuối tháng 1, phát ngôn viên của Thủ tướng Sunak cho biết phải mất hàng tháng để huấn luyện một phi công lái máy bay chiến đấu cực kỳ tinh vi. Khoảng thời gian đào tạo như vậy là không thực tế khi gửi những máy bay như vậy tới Kiev.

Tiêm kích Typhoon cất cánh từ căn cứ không quân Hoàng gia Anh Coningsby ở Lincolnshire. Ảnh: REUTERS

Tuy nhiên, vấn đề không chỉ ở việc đào tạo phi công mà còn bao gồm đội ngũ mặt đất, chuỗi cung ứng, mức độ phức tạp trong việc bảo dưỡng, cách sử dụng vũ khí cùng với chúng cũng như bối cảnh cụ thể ở Ukraine.

“Để giải quyết tất cả vấn đề trên thì phải mất hàng tháng, chứ không phải vài ngày hay vài tuần” – ông Curtis nói.

“Thực tế, ngay cả khi Tổng thống Mỹ Joe Biden có nói rằng khi Ba Lan có thể cung cấp một phi đội F-16 cho Ukraine, và Mỹ có thể sẽ hỗ trợ hậu cần, vào thời điểm bạn có gói viện trợ đó đồng thời – việc đào tạo phi hành đoàn cũng như đào tạo mặt đất đã hoàn thành nhưng cũng sẽ mất sáu tháng” – ông Curtis nói thêm.

Tuy nhiên huấn luyện không chỉ là đưa phi công lên một chiếc máy bay và đưa họ lên không trung. Ông Curtis nhấn mạnh rằng các phi công Ukraine có thể học các chiến lược và chiến thuật của NATO mà không cần đến gần một máy bay cụ thể.

“Có rất nhiều điều có thể dạy cho phi công trong lớp học thay vì trong buồng lái” - ông Curtis nói thêm.

Còn theo ông Ledwidge, huấn luyện giả lập có thể chiếm phần lớn quá trình đào tạo.

Cơn ác mộng hậu cần

Theo ông Ledwidge, tiêm kích Typhoon có trở ngại hậu cần rất lớn. Máy bay này cần mức độ hỗ trợ cao hơn nhiều so với tiêm kích F-16.

Ukraine cần những máy bay phản lực tốc độ cao để tránh bị trúng tên lửa tầm xa, ông Bronk nói. Cả Typhoon hay F-16 đều sẽ vật lộn để đáp ứng yêu cầu này. Các hoạt động bảo trì của chúng thường được vận hành tại các căn cứ tập trung với đường băng phẳng nằm cách xa các khu vực bị chiến tranh tàn phá của Ukraine.

Có nhiều yếu tố cản trở phương Tây cung cấp máy bay chiến đấu cho Ukraine. Ảnh: Roslan Rahman/AFP vie Getty Images

Tiêm kích Typhoon được thiết kế cho các hoạt động trên các đường băng tương đối bằng phẳng và không được tối ưu hóa cho các cuộc hạ cánh ngắn trên bề mặt gồ ghề, theo ông Bronk.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cảnh báo chương trình đào tạo phi công của Anh có thể gặp xáo trộn khi phải ưu tiên đào tạo phi công Ukraine trước với thời gian đào tạo khá dài.

TRI TÚC