Niên vụ mới còn hoành tráng như năm cũ?

Sau niên vụ “hoành tráng” 2024-2025, cà phê Việt bước vào mùa mới với giá nội địa cao kỷ lục. Nhưng khi người trồng giữ hàng, doanh nghiệp dè dặt mua, giá cả vẫn còn nhiều đợt sóng. Ảnh minh họa: VGP

Đã qua một tháng kể từ lúc niên vụ cà phê mới 2025-2026 bắt đầu. Giá cà phê nguyên liệu trong nước ngay khi mới vào thu hoạch đang nằm quanh 115 triệu đồng/tấn, hứa hẹn thêm một năm kinh doanh “hoành tráng” cho cây nông sản xuất khẩu chiến lược này.

Một niên vụ 2024-2025 “được mùa được giá”!

Đối với niên vụ cà phê cũ 2024-2025 chấm dứt vào cuối tháng 9 vừa qua, không thể nói gì khác hơn là một năm rất “hoành tráng” khi Việt Nam xuất khẩu đạt tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê cao nhất lịch sử trên 8,4 tỉ đô la Mỹ với lượng xuất khẩu chừng 1,5 triệu tấn, tăng 1,8% về lượng và 55,5% về kim ngạch.

Còn nếu tính riêng từ đầu năm 2025 đến hết tháng 9, xuất khẩu cà phê ước đạt 1,25 triệu tấn với kim ngạch chừng 7 tỉ đô la Mỹ. Nhiều người trong ngành tự tin không chỉ vượt chỉ tiêu xuất khẩu cà phê do Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề ra là 7,5 tỉ đô la cho cả năm 2025, mà tổng kim ngạch của niên lịch này có thể bằng của năm kinh doanh cũ là 8,4 tỉ đô la Mỹ.

Giá tăng trong tháng đầu niên vụ mới

Sau khi chạm đỉnh lịch sử 5.861 đô la/tấn vào đầu tháng 1-2025, giá kỳ hạn cà phê robusta đã dập dìu nhiều phen trước khi vào niên vụ mới 1-10-2025 với mức 4.141 đô la/tấn. Trong tháng qua, giá London có lúc chạm 4.835 đô la/tấn, phiên cuối tháng đứng ở mức 4.540 đô la/tấn (Hình 1). Bấy nhiêu cũng đủ để đưa giá cà phê nội địa tháng đầu niên vụ này lên quanh 115 triệu đồng/tấn - mức giá tháng đầu niên vụ cao nhất từ trước tới nay.

Hình 1: Diễn biến giá kỳ hạn robusta đến tháng 10-2025. Nguồn: TradingView

Giá cao là tốt, nhưng không chắc đã thuận lợi cho doanh nghiệp thu mua và nhất là các nhà xuất khẩu muốn gom trữ để có cái bán khi thị trường yêu cầu. Rủi ro về giá thì đã rõ. Tính trong vòng 12 tháng, giá kỳ hạn robusta có lúc lên đỉnh 5.861 đô la/tấn nhưng cũng có khi dìm sâu xuống 3.144 đô la. Dao động trong từng ngày giao dịch cũng rất cực đoan, vài trăm đô la mỗi tấn giữa mức cao và thấp, khiến giới kinh doanh cà phê phải dè chừng và không thể mua ẩu bán liều. Trong khi đó, ở niên vụ vừa qua, hàng nguyên liệu có giá chủ yếu từ 100 triệu đồng/tấn trở lên. Nên nhà vườn không đến nỗi cần tiền mặt để phải “bán lúa non” như những năm trước. Thời tiết làm chậm nguồn hàng ra đã đành mà tâm lý nhà vườn cũng rất thong dong không bán vội khi chưa hài lòng với giá.

Đó là mới chỉ nhìn từ trong nước. Còn nhìn toàn cục thị trường thế giới, từ khi bắt đầu vào niên vụ mới, giá cà phê cũng được hỗ trợ nhiều và chưa thể xuống dù các thông tin và dự báo cung cầu đều nói niên vụ này được mùa.

“Cả làng” được mùa nhưng giá dễ gì giảm!

Báo cáo giữa năm 2025 của Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự đoán sản lượng cà phê toàn cầu niên vụ 2025-2026 đạt 178,7 triệu bao (bao=60 ki lô gam) nhưng tiêu thụ chỉ chừng 169,36 triệu bao, dư gần chục triệu bao cà phê. Các dự báo khác, dù con số có thể cao hay thấp so với USDA, nhưng tất thảy đều cho rằng chí ít cũng thặng dư từ 4-5 triệu bao trong niên vụ này. Số liệu dự đoán bao nhiêu chẳng quan trọng, nhưng quan trọng hơn, ai cũng nói trong 11 tháng còn lại, cung vượt cầu.

Tuy vậy, chớ vội bi quan mà cho rằng giá cà phê vì cung vượt cầu nên sẽ xuống sâu. Nhiều thông tin từ vài năm trở lại đều cho rằng do thời tiết cực đoan nên đã đưa ra kết luận thế giới mất mùa cà phê, nên giá tăng. Đến nay, không ít người trong ngành thấy các thông tin ấy hình như để phục vụ cho giới đầu cơ tài chính với chủ đích làm giá trên các sàn giao dịch.

Báo cáo của USDA nêu rõ từ niên vụ 2022-2023 đến 2025-2026, suốt bốn mùa liên tiếp, tổng sản lượng cà phê thế giới tăng dần sau mỗi năm. Cụ thể tương ứng là 164,4 triệu bao, 169,3 triệu, 174,4 triệu và 178,7 triệu bao (dù con số cuối cùng này chỉ mới là dự báo). Lạ là lượng cà phê thế giới càng nhiều, giá càng lên cao!

Trên thực tế, các đứt gãy của chuỗi cung ứng hàng hóa kỳ đại dịch và hậu đại dịch Covid-19 chưa liền mặt, lại đến các xung đột địa chính trị, gây tắc nghẽn đường vận tải biển, rồi tiếp tới các chính sách có tính “ngăn sông cấm chợ” như luật EUDR của EU chống lưu thông nông thổ sản có nguồn gốc làm suy thoái rừng, thuế đối ứng do Mỹ đưa ra đối với các nước sản xuất cà phê như 50% đối với Brazil, 20% với Việt Nam… Tất cả như tạo cơ hội cho giá cà phê kỳ hạn và tại các nước sản xuất tăng mạnh. Chưa kịp giải tỏa vụ thuế, Mỹ dọa phạt tăng thuế đối với cà phê arabica từ Colombia và Nicaragua, nên giá tháng 10 có dịp tăng thêm.

Vẫn cần dè chừng

Hiệp hội Xuất khẩu cà phê Brazil (Cecafé) nói trong chín tháng đầu năm nay, nước này chỉ xuất khẩu 29,1 triệu bao, giảm 20,5% so với 36,6 triệu bao cùng kỳ 2024. Cecafé ghi nhận rằng Mỹ áp thuế 50% lên hàng hóa nhập khẩu từ Brazil là nguyên nhân chính làm lượng xuất khẩu cà phê Brazil giảm “đáng kể”. Nay đã tròm trèm ba tháng tính từ khi áp thuế, cà phê Brazil chỉ biết nhìn vào đất Mỹ mà không dám vào Mỹ, trong khi hàng năm Mỹ nhập khẩu từ 35-45% lượng cà phê từ Brazil.

Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) hạ lãi suất thường giúp giới kinh doanh xuyên quốc gia có cơ hội mua hàng. Nhưng họ cũng cần một đồng đô la rẻ để tăng lượng tồn kho vốn đang rất mỏng manh tại các nước tiêu thụ. Tồn kho khả dụng tại châu Âu và Mỹ chỉ còn sử dụng được tám tuần, con số này cần được nhân đôi để đảm bảo an toàn, nhất là đang vào kỳ sản xuất cho dịp lễ tết cuối năm và đầu năm mới 2026. Vấn đề là Fed còn tiếp tục hạ lãi suất nữa không như đồn đoán?

Nhà vườn mong giá cao để bán, doanh nghiệp chờ giá thấp để mua. Giá cả hai thị trường hiện nay vẫn được cho là cao. Lợi ích đối lập giữa hai thành phần này trên thị trường sẽ còn làm giá cà phê dao động chứ chưa thể dứt ngay. Các quỹ đầu cơ tài chính sẽ dùng “chiếc đũa thần” là lượng tiền lớn để tạo rung chuyển thế cờ trên các “mặt trận”. Sẽ có lúc giá bị dìm xuống sâu để giới kinh doanh cà phê gom hàng nhưng các đợt xuống có thể chóng vánh vì quyết định bán hay không đang nằm trong tay nhà vườn.

Lạm phát trên giá cà phê tại Mỹ đang thôi thúc chính quyền nước này cần hạ hay tha thuế cà phê cho hàng nhập khẩu. Đây chính là quả bom nổ chậm “không hẹn giờ” vì quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump vốn rất bất ngờ. Kèm với một lượng hàng chưa bán được từ Brazil sẽ là mối đe dọa cho giá. Giá cà phê bán lẻ tại Mỹ tăng 20% tính đến tháng 9-2025 và tăng 46% tính từ năm 2020! Cà phê là một trong vài mặt hàng thực phẩm có giá tăng chóng mặt ở thị trường Mỹ. (Hình 2)

Hình 2: Giá bán lẻ cà phê tại Mỹ tăng 46% từ tháng 1-2020. Nguồn: Wolfstreet.com

Đó là nói cho niên vụ này. Còn những “quả bom” khác đang chờ trong vòng vài ba năm nữa. Nhờ giá kỳ hạn cao, các nước sản xuất đều đua nhau tăng diện tích và sản lượng: Brazil, Colombia, Indonesia, Ethiopia, Uganda, Trung Quốc… kể cả Việt Nam. Cứ đầu tư một tấn phân bón là có một tấn cà phê, giới kinh doanh phân bón ví von. Thu nhập cao từ mấy năm trở lại đây từ cà phê cho thị trường thấy trước sẽ có một đợt bùng nổ bên nguồn cung, đe dọa giá cà phê sau này.

Do giá arabica quá cao, giá trị một tấn này gần gấp đôi so với robusta, nên chọn lựa của nhà rang xay là thay nó bằng robusta chất lượng cao. Cecafé cho biết hầu hết các nước EU đều giảm nhập arabica từ Brazil trong chín tháng đầu 2025. Cụ thể là giảm 30,5% qua Đức, 23% với Ý, 49% với Bỉ, 7% qua Hà Lan và 22% qua Tây Ban Nha. Nhờ vậy, châu Âu mua robusta của Việt Nam nhiều hơn, chiếm 47,2% tổng lượng cà phê xuất khẩu.

Cho nên, dám nghĩ rằng bao lâu Mỹ chưa tha thuế cho cà phê nhập khẩu, nhất là từ Brazil, thì cơ hội giá kỳ hạn cà phê còn cửa lên và robusta còn đủ khả năng chiếm lĩnh thị trường tiêu thụ. Bao lâu tồn kho tại các nước tiêu thụ chưa xây cao được, thì đó cũng là cơ hội tốt cho robusta Việt Nam.

Nguyễn Quang Bình