Ninh Bình: Quần thể Tam Chúc và chùa Cổ Lễ được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt

Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành Quyết định số 1959/QĐ-TTg công nhận 4 di tích lịch sử, văn hóa trên cả nước là di tích quốc gia đặc biệt. Ninh Bình có hai công trình tiêu biểu được vinh danh là Danh lam thắng cảnh và khảo cổ quần thể Tam Chúc cùng Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật chùa Cổ Lễ.

Tam Chúc - “Vịnh Hạ Long trên cạn” và kho báu khảo cổ

Nằm trên địa bàn phường Tam Chúc, tỉnh Ninh Bình, Danh lam thắng cảnh và khảo cổ quần thể Tam Chúc được ví như “Vịnh Hạ Long trên cạn”, với cảnh quan hồ nước mênh mông, núi đá vôi hùng vĩ và hệ sinh thái đa dạng. Đây không chỉ là công trình văn hóa - tâm linh lớn bậc nhất cả nước mà còn ẩn chứa nhiều giá trị khảo cổ, phản ánh dấu tích cư trú và sinh hoạt của con người trong quá khứ. Việc phát hiện các di vật, dấu tích khảo cổ tại đây càng làm sáng rõ hơn bề dày lịch sử văn hóa của vùng đất Hà Nam, vốn là nơi giao thoa của nhiều luồng văn minh đồng bằng châu thổ.

Kiến trúc đồ sộ kết hợp với cảnh quan thiên nhiên khoáng đạt đã đưa Tam Chúc trở thành trung tâm du lịch tâm linh - sinh thái lớn của miền Bắc.

Quần thể chùa Tam Chúc với quy mô rộng lớn trên 5.000 ha, gồm các công trình nổi bật như Điện Tam Thế, Điện Pháp Chủ, Điện Quan Âm, Tháp Ngọc, không chỉ là điểm đến của Phật tử trong nước mà còn vươn tầm quốc tế khi từng đăng cai Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc năm 2019. Kiến trúc đồ sộ kết hợp với cảnh quan thiên nhiên khoáng đạt đã đưa Tam Chúc trở thành trung tâm du lịch tâm linh - sinh thái lớn của miền Bắc.

Tại quần thể danh thắng Tam Chúc, các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều dấu tích quan trọng, trong đó có di cốt người và ba mộ táng (gồm mộ song táng, mộ cải táng) có niên đại khoảng 10.000 năm - minh chứng rõ ràng cho sự cư trú sớm của con người. Bên cạnh đó, nhiều hiện vật văn hóa được tìm thấy như mảnh gốm vặn thừng thời Đông Sơn, công cụ đá nhỏ thuộc văn hóa Hòa Bình, cùng vỏ nhuyễn thể biển và ốc suối – cho thấy khu vực này từng là nơi sinh sống, khai thác và sử dụng tài nguyên tự nhiên của cư dân cổ.

.

Việc được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt càng khẳng định Tam Chúc không chỉ là ngôi chùa của hiện tại mà còn là “kho báu văn hóa - khảo cổ”, lưu giữ chứng tích lịch sử lâu dài.

Được biết, chủ đầu tư của quần thể chùa Tam Chúc là Doanh nghiệp xây dựng Xuân Trường.

Chùa Cổ Lễ - dấu ấn gần 1.000 năm Phật giáo Việt

Nếu Tam Chúc gây ấn tượng bởi quy mô và vẻ đẹp hiện đại, thì Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật chùa Cổ Lễ, xã Cổ Lễ, tỉnh Ninh Bình lại là minh chứng sinh động cho truyền thống Phật giáo lâu đời của dân tộc. Chùa Cổ Lễ có hiệu là “Thần Quang Tự”, là công trình văn hóa kiến trúc Phật giáo được xây dựng từ thế kỷ XII, thời vua Lý Thần Tôn để thờ Phật và Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không.

Chùa Cổ Lễ có hiệu là “Thần Quang Tự”, là công trình văn hóa kiến trúc Phật giáo được xây dựng từ thế kỷ XII

Điểm nhấn nổi bật của chùa Cổ Lễ là Tháp Cửu Phẩm Liên Hoa cao 32 mét, biểu tượng kiến trúc hiếm có ở Việt Nam, thể hiện sự hòa quyện giữa nghệ thuật xây dựng truyền thống và triết lý Phật giáo. Không chỉ là nơi hành hương tín ngưỡng, chùa còn gắn liền với lễ hội Cổ Lễ tổ chức vào tháng 9 âm lịch hằng năm, thu hút hàng vạn du khách thập phương. Lễ hội với những nghi thức rước Phật, lễ cầu an, cùng các hoạt động văn hóa dân gian đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của nhân dân Ninh Bình và khu vực đồng bằng Bắc Bộ.

Di sản đặc biệt – bản sắc văn hóa trường tồn

Việc công nhận Tam Chúc và Cổ Lễ là di tích quốc gia đặc biệt là sự ghi nhận xứng đáng đối với hai công trình tiêu biểu của Phật giáo Việt Nam. Một bên là quần thể tâm linh – khảo cổ mang tầm vóc quốc tế, một bên là ngôi chùa cổ kính trường tồn qua nhiều thế kỷ. Cả hai cùng tạo nên bức tranh đa diện về văn hóa Việt Nam: vừa hiện đại, hội nhập, vừa cổ kính, sâu lắng.

Danh hiệu di tích quốc gia đặc biệt không chỉ tôn vinh giá trị quá khứ mà còn đặt ra trách nhiệm cho các địa phương và cộng đồng trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy di sản. Đây cũng là cơ hội để Ninh Bình đẩy mạnh du lịch văn hóa – tâm linh, gắn di sản với phát triển kinh tế – xã hội, đồng thời quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới. Hai di sản được vinh danh hôm nay sẽ tiếp tục lan tỏa giá trị, góp phần củng cố bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ hội nhập.

Quý Hưng - Phương Liên