Nỗ lực 'đòi lại công bằng' từ Trung Quốc của Úc thông qua WTO đầy rẫy rào cản và cạm bẫy

Văn phòng của WTO tại Geneva.

Không ai chịu ai

Bộ trưởng Thương mại Úc, Simon Birmingham, đã tuyên bố vào hai ngày cuối tuần trước - một ngày sau khi chính phủ Trung Quốc áp đặt thuế chống bán phá giá tạm thời đối với rượu vang Úc - rằng Úc sẽ đưa vụ việc lên WTO trong bối cảnh ngành công nghiệp địa phương hỗ trợ.

Trung Quốc đã áp đặt mức thuế 80,5% đối với xuất khẩu lúa mạch của Úc vào tháng 5 sau khi kết thúc cuộc điều tra chống bán phá giá kéo dài 18 tháng của Trung Quốc, phán quyết rằng việc bán phá giá lúa mạch Úc giá rẻ đã làm tổn hại thị trường nội địa của nước này. Các khoản thuế bao gồm thuế chống bán phá giá 73,6% và biên độ trợ cấp đối kháng là 6,9%.

Úc đã chỉ trích thuế lúa mạch tại cuộc họp của Ủy ban Thực hành chống bán phá giá của WTO ở Geneva, Thụy Sĩ, vào 28-10, chỉ trích cuộc điều tra của Trung Quốc và cho rằng một đánh giá thiếu sót dẫn đến tính toán sai các khoản thuế được tính.

Nhưng tỷ lệ cược đã chồng chất lên Úc trong bất kỳ nỗ lực nào để đưa ra yêu sách với WTO, đặc biệt nếu Canberra không giải quyết được vụ việc với Bắc Kinh trong các cuộc tham vấn sơ bộ.

Đó là vì Cơ quan Phúc thẩm của WTO không có thẩm phán phục vụ lần đầu tiên trong lịch sử 25 năm của tổ chức, sau sự ra đi vào tuần trước của thành viên Trung Quốc - người cuối cùng trong ban kháng nghị - đã làm “xói mòn” hoàn toàn khả năng xử lý tranh chấp của WTO.

Các nhà phân tích nói gì?

Julien Chaisse, giáo sư thương mại tại Đại học Thành phố Hồng Kông, cho biết: “Không có một thành viên Cơ quan Phúc thẩm nào. Giả sử tình hình không thay đổi trong năm tới, cả Úc và Trung Quốc đều không thể nghe lời kêu gọi của họ.”

Còn Joost Pauwelyn, giáo sư luật quốc tế tại Viện Sau đại học về Nghiên cứu Quốc tế và Phát triển ở Geneva, đồng thời là trọng tài viên về hệ thống kháng cáo tạm thời của WTO, nói rằng trong khi Úc vẫn có thể khiếu nại và yêu cầu tham vấn với Trung Quốc tại WTO, Canberra có thể khiếu nại “vô hiệu” nếu không đạt được thỏa thuận.

Đây là lần đầu tiên Úc tranh chấp một vụ kiện chống bán phá giá do Trung Quốc áp đặt, trong khi Trung Quốc không tranh chấp bất kỳ vụ kiện nào trong số 87 vụ kiện mà Úc đã khởi kiện đối với các sản phẩm, bao gồm cả giấy và thép, kể từ khi cả hai bắt đầu giao dịch với tư cách là thành viên WTO. Cho đến nay, Trung Quốc đã khởi xướng 4 vụ, trong đó có 2 vụ trên lúa mạch.

Hai vụ còn lại là các vụ kiện chống bán phá giá và chống trợ cấp đối với rượu mà Trung Quốc khởi xướng hồi tháng 8. Theo các nhà sản xuất rượu, nước này đã áp đặt mức thuế chống bán phá giá tạm thời từ 107,1-212,1% vào cuối tháng 11, khiến rượu vang Úc không bán được ở Trung Quốc.

Tình trạng hiện tại của WTO

Tình trạng hiện tại của Cơ quan Phúc thẩm của WTO - đã không còn tồn tại cách đây một năm - là kết quả của việc Mỹ liên tục chặn tái bổ nhiệm các thành viên ban hội thẩm kể từ năm 2016 và từ chối các đề xuất khởi động các quy trình lựa chọn có thể lấp đầy các vị trí tuyển dụng. Việc bổ nhiệm các thành viên ban hội thẩm cần có sự đồng thuận của tất cả các thành viên WTO.

Cơ quan Phúc thẩm có tối thiểu ba thành viên để xét xử các vụ việc cho đến tháng 12 năm ngoái, khi hai thành viên nghỉ hưu.

Nếu Úc muốn tiếp tục một vụ kiện, nước này vẫn có thể đệ đơn lên WTO theo cách thông thường và tiến hành tham vấn, nhưng có thể gặp bế tắc khi chuyển sang giai đoạn kháng cáo, giáo sư Chaisse nói. Mặc dù ông lưu ý rằng vẫn có khả năng tình hình có thể thay đổi nhanh chóng trong những tháng tới, đặc biệt nếu Mỹ hành động khác dưới thời chính quyền tổng thống sắp tới của Joe Biden.

Ông Chaisse nói rằng: “Tôi không nghĩ rằng Úc có bất kỳ lựa chọn nào khác. Mặc dù thực tế là hiện tại không có Cơ quan Phúc thẩm, nhưng mọi thứ có thể thay đổi vào năm 2021. Có rất nhiều vấn đề ở đây, nhưng nếu chính quyền của Biden có lập trường mang tính xây dựng hơn đối với WTO, thì sẽ chỉ mất vài ngày hoặc vài tuần để phục hồi Cơ quan Phúc thẩm.”

Ngoài ra, một cơ quan lâm thời - thỏa thuận kháng cáo tạm thời đa bên (MPIA) - mà các thành viên WTO thành lập vào tháng 7 có thể bước vào vai trò trọng tài.

Đó sẽ là một giải pháp chốt chặn trong trường hợp không có Cơ quan Phúc thẩm hoạt động, nhưng nó có thể giữ cho hệ thống giải quyết tranh chấp tồn tại.

Giáo sư Pauwelyn nói: “Úc có thể yêu cầu một ban hội thẩm xem xét các khiếu nại pháp lý. Các trọng tài viên của MPIA sẽ xem xét bất kỳ kháng cáo nào và sau đó phán quyết sẽ có giá trị ràng buộc đối với các bên.”

Tuy nhiên, ngay cả khi vụ việc thành công thông qua MPIA tạm thời hoặc một Cơ quan phúc thẩm mới, quá trình này có thể mất hai năm - có thể lâu hơn, sự chậm trễ do đại dịch coivd-19 - với thuế tiếp tục được áp dụng đối với các nhà xuất khẩu của Úc trong thời gian đó, giáo sư Pauwelyn nói.

Theo quy định của WTO, các nước thành viên phải giao dịch công khai, không có sự can thiệp của thị trường. Tuy nhiên, các thành viên có thể điều tra và áp dụng các hình phạt như thuế chống bán phá giá nếu hành vi buôn bán bị phát hiện làm tổn thương thị trường trong nước.

Ông Chaisse cho biết, trước những thách thức hiếm hoi từ Trung Quốc và trong trường hợp không có sự phân tích kỹ lưỡng về thủ tục giấy tờ, rất có thể Bộ Thương mại Trung Quốc đã biện minh cho trường hợp chống bán phá giá lúa mạch của họ đối với Úc.

Ông nói: “Vì vậy, Trung Quốc có thể giành chiến thắng trong hội đồng này một cách đơn giản. Tôi có xu hướng nghĩ rằng Trung Quốc đã chọn một trường hợp mà họ biết rằng họ có thể thắng.”

Theo Elizabeth Sheargold, một nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Luật Wollongong, Úc, ngay cả khi Úc thắng kiện, thì phần thưởng phong phú cũng không phải là thứ dành cho bạn.

Bà nói: “Các quy trình để thách thức một cuộc điều tra chống bán phá giá thông qua WTO diễn ra chậm chạp và mất vài năm. Ngay cả khi một quốc gia bị phát hiện là đã áp đặt thuế một cách sai trái, không có thiệt hại nào cho quốc gia bị thách thức.”

Bà nói các giải pháp cho bên bị thương cũng mang tính tương lai và không hồi cứu. Trung Quốc có thể được yêu cầu sửa đổi hoặc xem xét lại thuế chống bán phá giá đối với lúa mạch của Úc, nhưng sẽ không bắt buộc phải bồi thường cho Úc về thương mại bị mất hoặc các thiệt hại khác mà các nhà xuất khẩu của họ phải gánh chịu.

Nhã Trúc