Nỗ lực không ngừng để đạt mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán

Ảnh minh họa

Triển vọng tích cực trong hành trình nâng hạng

Mục tiêu nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam từ cận biên lên mới nổi vào năm 2025, được xác định trong Quyết định số 1726 của Chính phủ, là một bước đi chiến lược nhằm tăng cường hội nhập tài chính quốc tế. Quá trình này được đánh giá dựa trên ma trận chất lượng thị trường của FTSE Russell, với 9 tiêu chí cụ thể và các đợt rà soát giữa kỳ vào tháng 3, đánh giá chính thức vào tháng 9 hàng năm. Phản hồi từ các tổ chức đầu tư nước ngoài tham gia thị trường cũng đóng vai trò quan trọng, cung cấp thông tin thực tiễn về hoạt động giao dịch và trải nghiệm nhà đầu tư, là cơ sở để tổ chức xếp hạng như FTSE Russell và MSCI đưa ra quyết định nâng hạng.

Bà Phạm Thị Thùy Linh, Vụ trưởng Vụ phát triển thị trường cho biết, UBCKNN đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ để đáp ứng các tiêu chí này, tập trung vào cải cách khung pháp lý, chính sách và nâng cấp vận hành thị trường. Tính đến tháng 9/2024, báo cáo từ FTSE Russell cho thấy Việt Nam cần hoàn thành 22 tiêu chí để đạt trạng thái thị trường mới nổi. Những tiến bộ đáng kể đã được ghi nhận trong hai lĩnh vực quan trọng: chu kỳ thanh toán và cơ chế xử lý giao dịch thất bại. Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 68/2024, sửa đổi bốn thông tư trước đó, nhằm tháo gỡ các vấn đề liên quan đến thanh toán và giao dịch thất bại này nhằm đáp ứng hai tiêu chí quan trọng của FTSE Russell, từ đó nâng cao hiệu quả và độ tin cậy của thị trường.

Một bước đột phá khác là triển khai cơ chế giao dịch không yêu cầu ký quỹ trước (Non-Pre-Funded - NPF), loại bỏ yêu cầu các tổ chức đầu tư nước ngoài phải có đủ tiền trước khi đặt lệnh. Đến nay, mười công ty chứng khoán và mười ngân hàng lưu ký đã áp dụng cơ chế này, tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài. Kể từ khi triển khai, hơn 90.000 giao dịch NPF được ghi nhận, với tổng giá trị vượt 20.000 tỷ đồng, đạt trung bình 6.000 giao dịch và 1.400 tỷ đồng mỗi ngày. Con số này tăng gấp ba về số lượng và gấp đôi về giá trị so với giai đoạn trước khi áp dụng NPF. Giao dịch NPF hiện chiếm hơn 50% tổng giá trị mua của nhà đầu tư nước ngoài, khẳng định hiệu quả của cơ chế này trong việc thúc đẩy thanh khoản.

Cơ chế xử lý giao dịch thất bại cũng được cải thiện đáng kể thông qua Thông tư 18 và Thông tư 68. Trong số hàng trăm nghìn lệnh giao dịch, chỉ bốn trường hợp thất bại được ghi nhận, và tất cả đều được xử lý an toàn, hiệu quả theo quy định. Những cải cách này đã củng cố độ tin cậy của thị trường, một yếu tố cốt lõi trong đánh giá nâng hạng.

Nâng cấp hạ tầng và tăng cường minh bạch

Minh bạch và khả năng tiếp cận thông tin là yếu tố then chốt để đáp ứng các chuẩn mực quốc tế. Thông tư 68 yêu cầu các công ty niêm yết và công ty đại chúng công bố thông tin đồng thời bằng tiếng Việt và tiếng Anh. Quy định này đã được các công ty tuân thủ đầy đủ, đảm bảo nhà đầu tư nước ngoài tiếp cận thông tin kịp thời, chính xác, đáp ứng một tiêu chí quan trọng trong quá trình nâng hạng.

Hệ thống KRX, triển khai từ ngày 5/5/2025 đã đánh dấu một bước tiến công nghệ quan trọng. Trong gần ba tháng vận hành, hệ thống này hoạt động ổn định, an toàn và thông suốt, tạo nền tảng cho việc áp dụng các cơ chế thanh toán bù trừ theo chuẩn quốc tế, như mô hình Đối tác Bù trừ Trung tâm (CCP). Hệ thống KRX cũng mở ra cơ hội phát triển các sản phẩm mới, bao gồm giao dịch trong ngày, công cụ phái sinh tiên tiến và sản phẩm liên quan đến trái phiếu niêm yết. Những cải tiến này giúp thị trường Việt Nam hội nhập sâu hơn với thông lệ quốc tế, nâng cao sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư toàn cầu.

Hệ thống trao đổi thông tin (ETI) giữa ngân hàng lưu ký và công ty chứng khoán, triển khai qua cổng giao tiếp điện tử của Tổng công ty Lưu ký và Thanh toán Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) từ tháng 3/2025 cũng là một cải tiến hạ tầng quan trọng khác. Hệ thống này đơn giản hóa việc mở tài khoản và giao dịch, với kế hoạch nâng cấp trong tương lai để tối ưu hóa trải nghiệm cho nhà đầu tư, ngân hàng lưu ký và công ty chứng khoán.

Để thúc đẩy quá trình nâng hạng, UBCKNN đã thành lập Nhóm Tư vấn Chính sách và Phát triển Thị trường Vốn, gồm 33 thành viên chia thành ba tổ công tác tập trung vào phát triển thị trường, giao dịch và sau giao dịch. Nhóm này tổ chức các buổi đối thoại định kỳ giữa cơ quan quản lý, thành viên thị trường và chuyên gia để giải quyết các khó khăn của nhà đầu tư và hoàn thiện chính sách. Những tương tác này đảm bảo các cải cách phản ánh thực tiễn thị trường, tạo môi trường thuận lợi cho đầu tư nước ngoài.

Hợp tác với Ngân hàng Nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng. bà Phạm Thị Thùy Linh cho biết, Thông tư 03/2025, có hiệu lực từ ngày 16/6/2025, thay thế Thông tư 05, đơn giản hóa thủ tục mở và sử dụng tài khoản VND cho đầu tư gián tiếp vào thị trường chứng khoán. Cải cách này giảm rào cản hành chính, nâng cao khả năng tiếp cận thị trường cho nhà đầu tư nước ngoài. UBCKNN cũng tích cực tổ chức hội nghị, hội thảo và các đoàn xúc tiến đầu tư để quảng bá thị trường chứng khoán Việt Nam đến các tổ chức đầu tư quốc tế, tăng cường kết nối và nâng cao hiểu biết về thị trường.

Tiếp tục nỗ lực để định hướng tương lai

UBCKNN đã đề ra các giải pháp trọng tâm để đạt mục tiêu nâng hạng vào năm 2025 và duy trì vị thế thị trường mới nổi. Một ưu tiên hàng đầu là tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại các công ty đại chúng và niêm yết. Dự thảo Nghị định 155, đang trình Chính phủ, đề xuất bỏ yêu cầu Đại hội đồng cổ đông hoặc điều lệ công ty quyết định tỷ lệ sở hữu nước ngoài tối đa, nhằm tạo sân chơi bình đẳng và loại bỏ rào cản đầu tư. UBCKNN cũng phối hợp với các bộ, ngành để rà soát và nâng tỷ lệ sở hữu nước ngoài trong các lĩnh vực, mở rộng dung lượng thị trường cho nhà đầu tư quốc tế.

Việc triển khai cơ chế CCP cho thị trường cơ sở, dự kiến vào đầu năm 2027 cũng là một bước đi quan trọng. Mô hình này đã được áp dụng cho thị trường phái sinh từ năm 2017, và hiện đã có khung pháp lý đầy đủ cho thị trường cơ sở, bao gồm luật, nghị định và thông tư. UBCKNN và VSDC đã công bố lộ trình triển khai chi tiết, đảm bảo minh bạch và đồng thuận từ các bên liên quan.

Ngoài ra, UBCKNN cũng đẩy mạnh hợp tác với Ngân hàng Nhà nước tiếp tục tập trung vào sửa đổi Thông tư 17 để đơn giản hóa thủ tục mở và sử dụng tài khoản thanh toán, đồng thời tuân thủ các quy định về phòng chống rửa tiền. Những cải cách này sẽ tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư nước ngoài.

Để tăng độ sâu và đa dạng hóa sản phẩm thị trường, UBCKNN dự kiến phát triển các sản phẩm mới như trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững và trái phiếu hạ tầng. Thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước và gắn IPO với niêm yết sẽ thu hút các công ty chất lượng cao. Các thị trường mới như giao dịch tín chỉ carbon, vốn khởi nghiệp và tài sản mã hóa cũng đang được nghiên cứu để hội nhập với thông lệ quốc tế.

Ngoài ra, UBCKNN phối hợp với Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam, HOSE và HNX, cùng các tổ chức quốc tế như FTSE Russell và MSCI, để phát triển các chỉ số chứng khoán mới, hỗ trợ tạo sản phẩm đầu tư và tăng sức hút với dòng vốn quốc tế. Cùng với đó, một hệ thống quản lý dữ liệu sẽ được xây dựng để nâng cao năng lực giám sát, đảm bảo minh bạch và củng cố niềm tin của nhà đầu tư.

Trần Hương